Wyrok SN z dnia 27 września 2023 r., sygn. I USKP 45/23

1. Prawo do renty rodzinnej przysługuje zarówno wtedy, gdy zrealizowany jest tylko pierwszy warunek - posiadanie w chwili śmierci ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, jak i, gdy wypełniony jest tylko drugi warunek - urzeczywistnienie warunków do uzyskania jednego z tych świadczeń, jak również, gdy spełnione są oba te warunki jednocześnie.

2. W świetle art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej, okresy ubezpieczenia społecznego rolników mogą być uwzględnione przy ustalaniu prawa do renty rodzinnej z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, o ile te okresy nie miały wpływu na ustalenie prawa do innych świadczeń emerytalno-rentowych, co podkreśla istotność jednoznacznego rozróżnienia między okresami, które wpływają na konkretną kategorię świadczenia, a okresami, które nie mają takiego wpływu. 

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Renata Żywicka (przewodniczący)

‎SSN Romuald Dalewski

‎SSN Robert Stefanicki (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania H.Z.
‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Sosnowcu
‎o prawo do renty rodzinnej,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń 
‎Społecznych w dniu 27 września 2023 r.,
‎skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach
‎z dnia 4 maja 2022 r., sygn. akt III AUa 1786/21,

1. oddala skargę kasacyjną,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział 
‎w Sosnowcu na rzecz H.Z. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z 3 września 2021 r. oddalił odwołanie ubezpieczonej H. Z. od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Sosnowcu z 29 kwietnia 2021 r. odmawiającej jej prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu A. Z.

Decyzją z 25 listopada 2016 r. przyznano A. Z. rentę rolniczą z tytułu niezdolności od 1 października 2016 r. bezterminowo. Do przyznania świadczenia rolnego Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaliczyła mu okres opłacania składek na ubezpieczenie rolników od 15 kwietnia 2002 r. do 25 listopada 2016 r., tj. 14 lat 7 miesięcy 1 dzień. Ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresach od 15 kwietnia 2002 r. z mocy ustawy w zakresie emerytalno-rentowym oraz wypadkowym, chorobowym, macierzyńskim jako rolnik a w zakresie okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w czasie od 1 kwietnia 2007 r. do 24 kwietnia 2008 r. Decyzją z 17 lutego 2017 r. przyznano ubezpieczonej rentę rodzinną rolniczą po zmarłym A. Z. Mąż ubezpieczonej nie był uprawniony ani do emerytury, ani do renty z tytułu niezdolności do pracy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dysponował stażem ubezpieczeniowym wynoszącym 22 lata, 6 miesięcy i 26 dni okresów składkowych i 5 miesięcy i 19 dni okresów nieskładkowych, łącznie 23 lata 10 miesięcy i 11 dni. W ostatnim dziesięcioleciu liczonym od daty zgonu, czyli od […] 2007 r. do […] 2017 r. nie dysponował żadnym okresem składkowym i nieskładkowym. Sąd Okręgowy wskazał, że w przypadku zmarłego męża odwołującej, zgodnie z treścią art. 21 ust. 2 pkt 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, okresem stażu ubezpieczenia rolniczego, od którego uzależnione było nabycie przez niego prawa do rolniczej renty z tytułu niezdolności do pracy, był okres od 15 kwietnia 2002 r. do 25 listopada 2016 r., czyli 14 lat 7 miesięcy 1 dzień. Oznacza to, że brak było stażu w myśl art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej, który mógłby zostać doliczony jako uzupełniający okres składkowy, do jego stażu w powszechnym systemie emerytalnym wynoszącym 23 lata 10 miesięcy i 11 dni - dając łącznie 30 lat okresu składkowego, o którym mowa w art. 6 ustawy emerytalnej, co z kolei po myśli art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej wyłącza konieczność spełniania warunku posiadania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w dziesięcioleciu poprzedzającym datę powstania niezdolności do pracy. W konsekwencji – zdaniem Sądu Okręgowego – mąż wnioskodawczyni w chwili śmierci nie spełniał warunku nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Natomiast odwołująca spełniała wynikające z ustawy warunki nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu dotyczące jej wieku oraz posiadania statusu uprawnionego członka rodziny osoby zmarłej, co nie zmienia faktu, że warunków tych nie spełnił jej zmarły mąż.