Interpretacja indywidualna z dnia 9 października 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB1-3.4010.478.2023.1.JKU

Czy Bank będzie uprawniony do zaliczenia w koszty uzyskania przychodów całości niespłaconej, wymagalnej i nieprzedawnionej wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, jeżeli zostanie ona odpisana jako wierzytelność nieściągalna, a jej nieściągalność zostanie udokumentowana zgodnie z art. 16 ust. 2 Ustawy o CIT, jednakże jedynie co do części tej wierzytelności?

 Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób prawnych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

28 sierpnia 2023 r. wpłynął Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej z tego samego dnia w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, który dotyczy ustalenia, czy Bank będzie uprawniony do zaliczenia w koszty uzyskania przychodów całości niespłaconej, wymagalnej i nieprzedawnionej wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, jeżeli zostanie ona odpisana jako wierzytelność nieściągalna, a jej nieściągalność zostanie udokumentowana zgodnie z art. 16 ust. 2 Ustawy o CIT, jednakże jedynie co do części tej wierzytelności.

Treść wniosku jest następująca.

Opis zdarzenia przyszłego

W stosunku do wszystkich dłużników zobowiązanych do spłaty, Bank uzyskał tytuł wykonawczy na część wierzytelności z tytułu zapadłych rat kredytowych (w części dotyczącej zadłużenia przeterminowanego – kilka niespłaconych rat kredytu). Na podstawie przedmiotowego tytułu została wszczęta i przeprowadzona egzekucja komornicza wobec wszystkich osób występujących w sprawie, ich majątku oraz wszystkich posiadanych przez Bank zabezpieczeń rzeczowych. Na chwilę obecną wszystkie posiadane zabezpieczenia rzeczowe kredytu zostały zbyte dobrowolnie (przewłaszczone ruchomości) lub w toku prowadzonych postępowań egzekucyjnych (nieruchomości). W toku nadal prowadzonego postępowania egzekucyjnego Bank oczekuje na uzyskanie od komornika postanowień o umorzeniu egzekucji z powodu jej bezskuteczności w stosunku do wszystkich osób zobowiązanych w sprawie, co potwierdzi ich niewypłacalność.

Pytanie

Czy Bank będzie uprawniony do zaliczenia w koszty uzyskania przychodów całości niespłaconej, wymagalnej i nieprzedawnionej wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, jeżeli zostanie ona odpisana jako wierzytelność nieściągalna, a jej nieściągalność zostanie udokumentowana zgodnie z art. 16 ust. 2 Ustawy o CIT, jednakże jedynie co do części tej wierzytelności?

Państwa stanowisko w sprawie

Uzyskanie postanowień o nieściągalności, uznanych przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu (wobec wszystkich dłużników), wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego (komornika), spowoduje udokumentowanie nieściągalności całej przedmiotowej wierzytelności pomimo posiadania tytułu egzekucyjnego jedynie na część wierzytelności i prowadzenia egzekucji jedynie do kwoty objętej tym tytułem. W ocenie Banku (wierzyciela) nie ma potrzeby uzyskiwania tytułu wykonawczego na całość wierzytelności celem wszczynania dalszej egzekucji, jeśli Bank dysponuje już innymi dokumentami lub posiada informacje wskazujące, że postępowanie egzekucyjne będzie umorzone, z uwagi na niewypłacalność dłużników, czyli potwierdzające nieściągalność wierzytelności. Skoro Bank posiada tytuł na część wierzytelności, a wszczęta na jego podstawie egzekucja została umorzona na skutek stwierdzonej przez komornika nieskuteczności/braku majątku itp. okoliczności, to z punktu widzenia ustawy CIT, na potrzeby utworzenia i zaliczenia rezerw do kosztów uzyskania przychodów, nie ma konieczności ponoszenia przez Bank jako wierzyciela dalszych kosztów wyłącznie po to aby uzyskać tytuł, wszcząć egzekucję, która zostanie umorzona z powodów jak poprzednia. Dlatego też w ocenie Banku udokumentowanie nieściągalności całej wierzytelności będzie mogło nastąpić w oparciu o dokumenty dotyczące umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego wyłączanie do części wierzytelności.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587 ze zm., dalej: „updop”):

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Powyższe oznacza, iż podatnik ma prawo do odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem, iż nie zostały one wymienione w art. 16 ust. 1 ww. ustawy oraz że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością, a ich poczynienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu (w tym zachowania lub zabezpieczenia przychodów). Przepis ten konstytuuje więc zasadę, stosownie do której pomiędzy kosztem podatkowym oraz przychodami podatnika musi wystąpić związek przyczynowo - skutkowy.

Art. 16 ust. 1 ww. ustawy zawiera nie tylko katalog wyłączeń, ale niektóre jego punkty stanowią niezależną od art. 15 ust. 1 pozytywną podstawę zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodów.

Na podstawie przepisu art. 16 ust. 1 pkt 25 tej ustawy:

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem:

 a) wierzytelności, w części, w jakiej uprzednio zostały zarachowane do przychodów należnych i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w ust. 2,

 b) wymagalnych a nieściągalnych kredytów (pożyczek) pomniejszonych o kwotę odsetek, opłat i prowizji oraz o równowartość rezerw lub odpisów na straty kredytowe albo odpisów aktualizujących wartość należności, utworzonych na te kredyty (pożyczki), zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów - w przypadku gdy te kredyty (pożyczki) udzielone zostały przez jednostkę organizacyjną, której działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawnioną do udzielania kredytów (pożyczek) na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady jej funkcjonowania,

ba) nabytych wierzytelności banku hipotecznego - wymagalnych a nieściągalnych, pomniejszonych o kwotę odsetek, opłat i prowizji oraz o równowartość rezerw lub równowartość odpisów na straty kredytowe, utworzonych na te wierzytelności banku hipotecznego, zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów,

 c) strat poniesionych przez bank z tytułu udzielonych po dniu 1 stycznia 1997 r. gwarancji (poręczeń) spłaty kredytów i pożyczek, obliczonych zgodnie z pkt 25 lit. b.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że termin do zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów ograniczony jest przepisem art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy o CIT, zgodnie z którym nie stanowią kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisane jako przedawnione.

Dla zaliczenia wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów konieczne jest więc spełnienie powyżej wymienionych przesłanek jednocześnie. Nie będzie mogła być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów wierzytelność, która została uprzednio zakwalifikowana do przychodów należnych, ale której nieściągalność nie została udokumentowana we właściwy sposób.

Warunek wcześniejszego zaliczenia wierzytelności do przychodów nie dotyczy jedynie wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek udzielanych przez podmioty do tego uprawnione), nabytych wierzytelności banku hipotecznego oraz z tytułu gwarancji i poręczeń bankowych, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b, ba i c updop.

Zgodnie z art. 16 ust. 2 updop:

Za wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 25, uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:

1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2) postanowieniem sądu o:

 a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, lub

 b) umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli zachodzi okoliczność wymieniona w lit. a, lub

 c) zakończeniu postępowania upadłościowego, albo

 3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Bank ma wątpliwość, czy będzie uprawniony do zaliczenia w koszty uzyskania przychodów całości niespłaconej, wymagalnej i nieprzedawnionej wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, jeżeli zostanie ona odpisana jako wierzytelność nieściągalna, a jej nieściągalność zostanie udokumentowana zgodnie z art. 16 ust. 2 Ustawy o CIT, jednakże jedynie co do części tej wierzytelności.

Odwołując się wprost do treści przepisu art. 16 ust. 2 updop, który stanowi, że za wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 25, uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana i to w sposób przewidziany tym przepisem, należy uznać, że w odniesieniu do każdej z kategorii wierzytelności, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 25 updop należy podjąć działania zmierzające do udokumentowania ich nieściągalności w sposób przyjęty w jednym z trzech punktów.

Udokumentowanie nieściągalności wierzytelności w inny sposób niż wskazał ustawodawca w art. 16 ust. 2 updop, bądź brak jakiegokolwiek udokumentowania, nie wywiera skutków prawnych w postaci uznania ich za koszty uzyskania przychodów. Katalog dokumentów z ww. przepisu ma więc charakter zamknięty i nie może być rozszerzany (por. wyrok NSA z 8 maja 2013 r. sygn. akt II FSK 1904/11). Nie ulega więc wątpliwości, że wierzytelność, co do której podatnik nie dysponuje stosownym dokumentem wskazanym w art. 16 ust. 2 updop, nie spełnia powyższych warunków zakwalifikowania jej do kosztów uzyskania przychodów.

Z wykładni literalnej ww. regulacji wynika zatem, iż każda wierzytelność powinna być udokumentowana odrębnie, bowiem dokument zaświadczający o nieściągalności wierzytelności dotyczy konkretnej należności dłużnika.

Ustawa o CIT nie definiuje pojęcia „postanowienia o nieściągalności”, również akty prawne regulujące kwestię egzekucji wierzytelności nie posługują się takim pojęciem. Przyjąć jednak należy, że przez postanowienie o nieściągalności należy rozumieć postanowienie, z którego treści jednoznacznie wynika, że dłużnik nie ma majątku, z którego mogłaby być egzekwowana wierzytelność. Postanowienie o nieściągalności nie może być też co do zasady utożsamiane z postanowieniem o umorzeniu egzekucji. Pomimo, że w sentencji postanowień wydawanych przez organy egzekucyjne nie pojawia się termin „postanowienie o nieściągalności”, to jednak treść tych postanowień nie powinna budzić wątpliwości co do istnienia bądź nieistnienia majątku, z którego może być zaspokojona egzekwowana wierzytelność.

Z treści postanowień wydawanych przez organy egzekucyjne powinno jasno wynikać, czy i w jakim zakresie roszczenia te zostały zaspokojone. Podstawą do zaliczenia w ciężar kosztów uzyskania przychodów wierzytelności nieściągalnej nie może być postanowienie o umorzeniu postępowania, jak i inne postanowienia organów egzekucyjnych, z treści których nie wynika jednoznacznie, że podstawą nieściągalności wierzytelności był brak majątku dłużnika. W rezultacie postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego, z którego nie wynika brak majątku dłużnika nie może być wystarczającym dokumentem dla uznania wierzytelności za nieściągalną.

Za postanowienie takie można jednak uznać postanowienie o umorzeniu postępowania dokonane w trybie art. 824 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.). W myśl tego przepisu, postępowanie egzekucyjne umarza się w całości lub w części z urzędu, jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Z tego postanowienia wynika, że dłużnik nie ma majątku, z którego mogłaby być egzekwowana należność. Posiadanie takiego dokumentu daje podatnikowi możliwość zaliczenia wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów.

Natomiast, postanowieniem o nieściągalności nie będzie przykładowo postanowienie umarzające egzekucję z przyczyn formalnych oraz takie, w którym stwierdzono niemożność egzekucji, lecz z innych powodów niż brak majątku dłużnika.

Należy podkreślić, że na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 w zw. z art. 16 ust. 2 updop do kosztów można zaliczyć tylko wierzytelność nieściągalną, a więc nieuregulowaną przez dłużnika tylko w takiej wysokości, w jakiej wierzyciel w ogóle ma prawo jej od dłużnika żądać.

W przypadku, gdy podatnik wystąpi do organu postępowania egzekucyjnego o egzekucję jedynie części ustalonej wierzytelności, postanowienie o nieściągalności tej części powoduje, że całą wierzytelność można uznać za nieściągalną. Dowodem zatem do uznania całej wierzytelności za koszty uzyskania przychodów będzie postanowienie o nieściągalności części tej wierzytelności wydane przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego.

Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosują się Państwo do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA).

Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2651 ze zm.).