Interpretacja indywidualna z dnia 8 sierpnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-2.4011.519.2023.2.MN

W zakresie opodatkowania otrzymanej kary umownej i rozliczenia kosztów komorniczych.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest:

•  nieprawidłowe - w zakresie braku opodatkowania otrzymanej kary umownej;
• prawidłowe – w pozostałym zakresie.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

25 maja 2023 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 8 maja 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania kary umownej otrzymanej od dewelopera. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z dnia 15 czerwca 2023 r. (wpływ 20 czerwca 2023 r.), z dnia 22 czerwca 2023 r. (wpływ 27 czerwca 2023 r.) oraz z dnia 16 lipca 2023 r. (wpływ 18 lipca 2023 r.).

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowana będąca stroną postępowania:

U. K.

2)Zainteresowany niebędący stroną postępowania:

M. K.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W kwietniu 2022 r. nabyli Państwo wspólnie mieszkanie od dewelopera.

Mieszkanie to w dniu podpisywania aktu notarialnego było obciążone wierzytelnością w wysokości (…) złotych (z powodu nieuczciwej działalności dewelopera).

W akcie notarialnym deweloper umieścił zapis, że jeżeli do końca lipca 2022 r. nie uwolni mieszkania od powyższego długu, podda się dobrowolnie egzekucji wprost z aktu notarialnego i zapłaci na Państwa rzecz kwotę (…) złotych tytułem odszkodowania.

Deweloper nie dotrzymał warunków umowy, więc pod koniec 2022 r. wystąpili Państwo do Sądu Rejonowego w (…) (zgodnie z siedzibą firmy) o wydanie klauzuli wykonalności.

Sąd Rejonowy w (…) nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z dniem (…) 2022 r. na Państwa rzecz.

Z tym dokumentem udali się Państwo do Komornika Sądowego w (…), który nadał bieg sprawie.

Ostatecznie zawarli Państwo porozumienie z deweloperem, a kwota zadośćuczynienia została ustalona na (…) złotych. Było to porozumienie obustronne.

Ustalona kwota została wypłacona w marcu br.

Uzupełnienie opisu stanu faktycznego

Od dewelopera otrzymali Państwo wypłatę kary umownej.

Egzekucja komornicza nie doszła do skutku.

Ugoda została zawarta pomiędzy Państwem a deweloperem.

Kwota ugody wynikała wyłącznie z ustaleń między Państwem a deweloperem.

Między Państwem istnieje wspólność majątkowa.

Kwota roszczenia została wypłacona w obecności notariusza, a następnie wpłacona na Państwa konto wspólne małżeńskie.

Koszty komornicze zostały zapłacone przez Państwa.

Pytania

1.Czy kara umowna, która została Państwu zapłacona jest opodatkowana podatkiem dochodowym?

2.Kiedy ewentualnie powinni Państwo podatek rozliczyć, czy w PIT rocznym i jakim formularzem?

3.Czy poniesione koszty komornicze są kosztami uzyskania przychodu?

4.Czy ewentualną kwotę opodatkowaną można pomniejszyć o kwotę wolną od podatku na Państwa?

Państwa stanowisko w sprawie

Uważają Państwo, że kara umowna, którą Państwo otrzymali od dewelopera za niedotrzymanie warunków sprzedaży mieszkania w wysokości (…) złotych nie powinna być opodatkowana.

Poniesione przez Państwa koszty komornicze są kosztami uzyskania przychodu.

Jeśli od kary tej jednak będzie naliczony podatek dochodowy, to będą Państwo mogli go pomniejszyć o kwotę wolną od podatku.

Ewentualne rozliczenie tej kwoty i zapłacenie podatku należy uregulować w PIT rocznym.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku wspólnym jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Z treści tego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

W związku z tym należy wskazać, że obok pieniędzy i wartości pieniężnych, ustawodawca za przychody uważa również wartość otrzymanych świadczeń w naturze. Świadczenia w naturze to takie świadczenia, w przypadku których przedmiot świadczenia jest inny niż pieniądz lub wartość pieniężna. Będą to w szczególności różnego rodzaju świadczenia rzeczowe, chociaż przedmiotem świadczenia mogą być również prawa.

Powyższe związane jest z przyjętą zasadą kompletności opodatkowania, w myśl której opodatkowaniu powinny podlegać niemal wszelkie przysporzenia majątkowe, a nie tylko te o charakterze pieniężnym. W przypadku świadczeń w naturze przychody powstają dopiero z chwilą ich otrzymania.

Źródła przychodów

Źródła przychodów zostały określone przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 tej ustawy.

W związku z tym, świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Z informacji przedstawionych przez Państwa wynika, że:

1.nabyli Państwo od dewelopera mieszkanie obciążone wierzytelnością;

2.w przypadku nieuwolnienia mieszkania z długu deweloper miał wypłacić Państwu odszkodowanie w kwocie (…) zł;

3.ostatecznie zawarli Państwo z deweloperem porozumienie, na mocy którego została Państwu wypłacona kara umowna w kwocie (…) zł.

Powzięli Państwo wątpliwość, czy kara umowna podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Opodatkowanie kary umownej

Zauważyć należy, że kara umowna jest instytucją prawa cywilnego. Szczegółowe przepisy prawne dotyczące kary umownej zawarte zostały w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).

Stosownie do art. 483 § 1 ww. ustawy:

Zatem kara umowna stanowi zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy i nie może być utożsamiana z odszkodowaniem czy zadośćuczynieniem.

W myśl art. 484 § 1 tej ustawy:

Z kolei zgodnie z art. 485 Kodeksu cywilnego:

W świetle cytowanego wcześniej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych definiującego pojęcie przychodu, przychód stanowią otrzymane lub postawione do dyspozycji pieniądze i wartości pieniężne. Przez pojęcie „otrzymane” – zgodnie ze Słownikiem języka polskiego – należy rozumieć takie pieniądze i wartości pieniężne, które zostały podatnikowi dane. Mając na uwadze istnienie wielu form rozliczeń, należy uznać, że otrzymane pieniądze to nie tylko wypłacona gotówka, ale również kwota, która wpłynęła na rachunek bankowy podatnika.

Wskazać przy tym należy, że art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest przepisem, w którym ustawodawca sformułował katalog zwolnień podatkowych.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zastosowanie zwolnienia z ww. art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymaga więc łącznego spełnienia następujących warunków:

1.otrzymane świadczenie musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,

2.odszkodowanie lub zadośćuczynienie musi być przyznane na podstawie:

a.ustawy,

b.przepisów wykonawczych do ustawy,

c.układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy,

3.wysokość bądź zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia muszą wprost wynikać z ww. aktów,

4.nie mogą zachodzić wyłączenia, o jakich mowa w lit. a)-g) art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem aby wypłacona kwota korzystała ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• jej wysokość lub zasady ustalania muszą wynikać z przepisów odrębnych ustaw,
• podstawą jej przyznania nie może być zawarta umowa lub ugoda pozasądowa.

Odnosząc się do pierwszego warunku, należy zauważyć, że wysokość kwoty pieniężnej, którą Państwo otrzymali nie wynika z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, a jedynie z zawartych ustaleń.

Również drugi warunek, umożliwiający zastosowanie przedmiotowego zwolnienia nie został spełniony, gdyż jak wynika ze stanu faktycznego, kwota ta została Państwu przyznana na podstawie ugody pozasądowej, tj. porozumienia podpisanego z deweloperem.

Wobec powyższego, wypłacona Państwu kwota nie może być utożsamiona z odszkodowaniem i skorzystać ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem otrzymana przez Państwa kara umowna wypłacona przez dewelopera stanowi dla Państwa przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji podlega ona opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało więc uznać za nieprawidłowe.

Rozliczenie kary umownej

Państwa wątpliwość budzi również rozliczenie otrzymanej od dewelopera kwoty.

Skoro kara umowa podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to rozliczenia otrzymanej kwoty i zapłaty podatku powinni Państwo dokonać w zeznaniu rocznym o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) składanym za rok podatkowy, w którym została wypłacona.

Kwotę tę powinni Państwo doliczyć do pozostałych dochodów (przychodów) uzyskanych w 2023 r. i rozliczyć na formularzu PIT-37 lub PIT-36 w pozycjach dotyczących przychodów z innych źródeł i opodatkować podatkiem dochodowym od osób fizycznych według skali podatkowej określonej w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z uwzględnieniem prawa do zastosowania kosztów, o których mowa w art. 22 ust. 1 tej.

Należy również wskazać, że zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 2 ww. ustawy:

Stosownie do art. 6 ust. 2a cytowanej ustawy:

Z art. 6 ust. 3 tej ustawy wynika, że:

Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Należy wyjaśnić, że obliczając podatek od wszystkich dochodów uzyskanych w 2023 r., w tym od otrzymanej kwoty z tytułu kary umownej - mają Państwo możliwość uwzględnienia kwoty wolnej od podatku.

Wobec powyższego w kwestii rozliczenia podatku od otrzymanej kary umownej Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 2 i 4 należało uznać za prawidłowe.

Koszty komornicze jako koszty uzyskania przychodów

Odnosząc się natomiast do kwestii dotyczącej możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów poniesionych kosztów komorniczych wskazać należy, że zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Powyższa definicja ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, zatem przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów.

Innymi słowy oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania ustawodawca wyróżnia koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami i inne niż bezpośrednio z nimi związane, których nie można wprost przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako zmierzające do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Uznanie danego wydatku za koszt uzyskania przychodów jest możliwe tylko wtedy, gdy z prawidłowo i rzetelnie udokumentowanych zdarzeń wynika ponad wszelką wątpliwość, że jest to wydatek celowy i racjonalnie uzasadniony. Podatnik zobowiązany jest więc wykazać nie tylko fakt poniesienia danego wydatku, ale także jego celowość i racjonalność. Przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów, nie można uznać za koszt wydatków, których charakter budzi wątpliwości.

W okolicznościach przedstawionego stanu faktycznego działania prowadzone przez komornika i związane z tym wydatki (koszty) miały związek i wpływ na uzyskanie od dewelopera przysługującej Państwu kary umownej. Pomimo faktu, że egzekucja komornicza nie doszła ostatecznie do skutku ze względu na zawarcie porozumienia z deweloperem, to poniesione przed zawarciem porozumienia koszty komornicze mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów. Spełniają bowiem przesłankę zabezpieczenia źródła przychodów i nie są to jednocześnie wydatki wymienione w zamkniętym katalogu kosztów nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów w art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ich poniesienie miało bowiem na celu odzyskanie należnej Państwu od dewelopera kwoty za niedotrzymanie warunków umowy.

Zatem w zakresie pytania nr 3 Państwa stanowisko również należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

Pani – U. K. (Zainteresowana będąca stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).