Interpretacja indywidualna z dnia 12 lipca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.379.2023.2.KP

Podatek dochodowy od osób fizycznych w zakresie ustalenia czy odsetki ustawowe za opóźnienie są w całości zwolnione od opodatkowania oraz kosztów uzyskania przychodu.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

4 maja 2023 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 23 kwietnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 5 lipca 2023 r. (wpływ 10 lipca 2023 r.). Treść wniosku wspólnego jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowana będąca stroną postępowania:

Pani A.

2)Zainteresowany niebędący stroną postępowania:

Pan B.

Opis stanu faktycznego

Prawomocnym wyrokiem z dnia (…) 2022 r. sygn. akt (…) Sąd Okręgowy:

1)unieważnił umowę kredytu hipotecznego (frankowego),

2)zasądził od pozwanego (…) Bank na rzecz powodów A. i B. solidarnie kwotę (…) PLN i (…) CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia (…) do dnia zapłaty.

W dniu (…) 2022 r. bank (…) z tytułu realizacji powyższego wyroku przelał Państwu kwotę (…) PLN, co oznacza, że kwotę (…) PLN stanowią odsetki ustawowe (kwota (…) PLN minus kwota (…)).

W dniu (…) 2022 r. (…) przelał na Państwa konto kwotę (…) CHF, tj. odsetki za zwłokę wynoszą (…) CHF (kwota (…) CHF minus (…) CHF). Kwotę przelano na Państwa konto walutowe.

Łącznie odsetki wyniosły (…) ((…) PLN + (…) PLN) – co wynika z przemnożonej kwoty (…) CHF przez (…) PLN wg kursu średniego NBP z dnia (…) 2022 r.

Z tytułu wykonania umowy zastępstwa procesowego zapłaciliście Państwo (podatnicy) Kancelarii (…) umówioną kwotę wynagrodzenia w wysokości (…) PLN.

W uzupełnieniu wniosku wskazaliście Państwo, że na należność główną wypłaconą Państwu przez bank składają się następujące kwoty:

1)kwota (…) PLN, którą stanowi (…) PLN tytułem spłaty rat kapitałowych i (…) PLN tytułem spłaty rat odsetkowych,

2)kwota (…) CHF, którą stanowi (…) CHF tytułem spłaty rat kapitałowych i (…) CHF tytułem spłaty rat odsetkowych.

W pozwie, uwzględnionym przez Sąd w całości, jako przedmiot roszczenia określono kwoty wpłacone bankowi (…) z tytułu rat kredytu do dnia (…) 2022 r. spłacanych początkowo w PLN a następnie w CHF. Kwoty te zostały ustalone na podstawie zaświadczenia z banku i strony sporu ich nie kwestionowały. Pozwem nie zostały objęte inne należności jak np. ubezpieczenie kredytu, prowizje za rozpatrzenie wniosku itp.

Pytania

Czy zasądzone ustawowe odsetki w kwocie (…) PLN za zwłokę podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako inne źródła przychodu?

Jeżeli tak, to czy uiszczone przez Państwa wynagrodzenie radcy prawnego za zastępstwo procesowe w postępowaniu o unieważnienie umowy kredytowej i zasądzenie z tego tytułu określonych powyżej kwot pieniężnych wraz z odsetkami za zwłokę ((…) PLN) stanowią koszty uzyskania przychodu?

Czy koszty uzyskania przychodu podlegają odliczeniu od podatku z tytułu uzyskanych odsetek za zwłokę , a jeśli tak to w jakiej wysokości? Czy w wysokości pełnej kwoty ((…) PLN), odpowiadającej wysokości podstawy opodatkowania z innych źródeł ((…) PLN) czy innej kwoty?

O jaką kwotę stanowiącą koszty będące wydatkami poniesionymi przez kredytobiorcę w celu odzyskania pieniędzy od banku można pomniejszyć przychód z innych źródeł i jaką kwotę w przedstawionym stanie faktycznym można odliczyć od podatku?

Państwa stanowisko w sprawie

W Państwa ocenie, koszty pełnomocnika ustanowionego w sprawie o unieważnienie umowy kredytu (ustanowienia pełnomocnika) należy uznać za koszty uzyskania przychodu.

Państwa zdaniem przychód z innego źródła (uzyskane odsetki) należy pomniejszyć o wydatki poniesione przez Państwa w celu odzyskania pieniędzy od banku – w części odpowiadającej odsetkom, tj. o kwotę (…) PLN. Jako, ze koszty uzyskania przychodu (wynagrodzenie pełnomocnika) były wyższe niż kwota należnego podatku z tytułu uzyskanych odsetek, w Państwa ocenie przychód należy pomniejszyć o pełną kwotę wypłaconych odsetek.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Powołany przepis wyraża tzw. zasadę powszechności opodatkowania. Regułą jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu, wyjątkiem zaś jest sytuacja, gdy dochód opodatkowaniu nie podlega. Wyjątki od omawianej zasady dotyczą:

-dochodów, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako zwolnione z podatku oraz

-dochodów, od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanego na podstawie art. 22 ustawy Ordynacja podatkowa (rozporządzenie takie może być wydane w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników).

Ogólne określenie „przychodów” zawiera art. 11 ust. 1 ww. ustawy. Stosownie do tego przepisu:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

-pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

-pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

W opisanym stanie faktycznym, na mocy wyroku Sądu (…) z (…) 2022 r., stwierdzono nieważność umowy kredytu hipotecznego i zasądzono kwotę (…) PLN oraz (…) CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia (…) 2021 r. do dnia zapłaty. Dnia (…) 2022 r. bank przelał na Państwa konto kwotę (…) PLN, natomiast (…) 2022 r. kwotę (…) CHF. Na należność główną wypłaconą Państwu przez bank składały się następujące kwoty:

1)kwota (…) PLN, którą stanowi (…) PLN tytułem spłaty rat kapitałowych i (…) PLN tytułem spłaty rat odsetkowych,

2)kwota (…) CHF, którą stanowi (…) CHF tytułem spłaty rat kapitałowych i (…) CHF tytułem spłaty rat odsetkowych.

W tym miejscu należy wyjaśnić, że instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

Skoro zatem w rozpatrywanej sprawie mamy do czynienia ze zwrotem nienależnie pobranych przez bank świadczeń, to należy uznać, że zwrot ten nie stanowi dla Państwa przychodu.

W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej klient otrzymuje bowiem z powrotem swój kapitał – zwrot zapłaconych bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo.

W złożonym wniosku Państwa wątpliwości dotyczą kwestii opodatkowania zasądzonych wyrokiem odsetek ustawowych za opóźnienie.

Wskazać należy, że różnego rodzaju świadczenia, w tym m. in. odszkodowania, zadośćuczynienia oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże świadczeń stanowią – co do zasady – przychód w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku.

Wyjaśnić zatem należy, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 i § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.):

Jednakże nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje tylko wówczas, gdy przepis ww. ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.

Ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1 pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2021 r.

Zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy:

Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:

1)są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,

2)świadczenia, od których są naliczane nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.

Skoro zatem zasądzona przez sąd na Państwa rzecz kwota należności głównej stanowi zwrot nienależnie pobranych przez bank świadczeń niepodlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone od niej odsetki ustawowe za opóźnienie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji, zasądzone wyrokiem Sądu odsetki ustawowe za opóźnienie są w całości zwolnione od opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy.

Zatem Państwa stanowisko, zgodnie z którym przychód z innego źródła (uzyskane odsetki) należy pomniejszyć o wydatki poniesione przez Państwa w celu odzyskania pieniędzy od banku, należy uznać za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

Pani A. (Zainteresowana będąca stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).