Kryzys taryfowy w sektorze wodno-kanalizacyjnym. Wody Polskie pod ostrzałem samorządów i firm

Od kilkunastu miesięcy przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne walczą o skrócenie trzyletnich taryf za wodę i ścieki. Niektóre składają wnioski po dwa, a nawet trzy razy. W efekcie do Wód Polskich wpłynęło już ponad 1,2 tys. wniosków o zmianę taryf, z czego na razie tylko w 303 przypadkach regulator zgodził się na podwyżkę.

Samorządy oraz firmy wodno-kanalizacyjne od ponad roku próbują przekonać Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej do zmiany taryf, a w konsekwencji podwyżek cen za wodę i ścieki wskazując m.in. na rosnącą inflację, presję płacową oraz koszty związane z energią elektryczną.

Niestety w wielu przypadkach się to nie udaje. Spółki i samorządy skarżą się, że w związku z niezatwierdzeniem nowych taryf firmy tracą rentowność co skutkuje ograniczeniem niezbędnych inwestycji. 

Skrócenie taryfy szczególnym trybem

Zmiana taryf odbywa się na podstawie art. 24j ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Przewiduje on, iż w uzasadnionych przypadkach, w szczególności jeżeli wynika to z udokumentowanych zmian warunków ekonomicznych oraz wielkości usług i warunków ich świadczenia, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne w trakcie obowiązywania dotychczasowej taryfy może złożyć do organu regulacyjnego wniosek o skrócenie okresu obowiązywania tej taryfy wraz z projektem nowej taryfy oraz uzasadnieniem. Do 16 czerwca br. do dyrektorów RZGW wpłynęło łącznie 1258 wniosków o skrócenie okresu obowiązywania taryfy, z czego 1126 wniosków, które mogły być procedowane (w 132 sprawach odmówiono wszczęcia postępowania).

Z danych regulatora wynika, że w 303 sprawach wydano decyzje orzekające o skróceniu okresu obowiązywania taryfy. W 526 sprawach wydano decyzje o odmowie skrócenia zatwierdzonych taryf.

Jak poinformowało biuro prasowe Wód Polskich, we wszystkich przypadkach, w których regulator zgodził się na skrócenie obowiązywania taryfy ceny i stawki opłat uległy wzrostowi.

Jednocześnie regulator zwrócił uwagę, że w 30 proc. taryf, dla których do końca maja 2023 wydano decyzje orzekające o skróceniu okresu obowiązywania taryfy rada gminy podejmowała uchwałę o dopłacie do ceny za 1 m3 wody lub ścieków co najmniej jednej taryfowej grupy odbiorców usług.

Spośród całkowitej liczby wniosków o skrócenie obowiązujących taryf, które wpłynęły do dyrektorów RZGW 21 proc. stanowią tzw. wnioski ponowne, czyli wnioski o zatwierdzenie taryfy, dla których organ I instancji wydał decyzję odmawiającą skrócenia i przedsiębiorstwo wod.-kan. zdecydowało się zastosować do wskazanych zaleceń i złożyć wniosek ponownie. 

Jak podało biuro prasowe Wód Polskich, w niektórych przypadkach przedsiębiorstwa złożyły już trzeci wniosek po dwóch decyzjach negatywnych.

Dlaczego Wody Polskie nie zatwierdzają taryf?

Regulator wyjaśnił, że powodem negatywnie rozpatrzonych wniosków nadal pozostają ich wady formalnoprawne oraz błędy merytoryczne. 

„Należy mieć na uwadze, że postępowanie w przedmiocie modyfikacji taryfy jest postępowaniem prowadzonym w trybie i na zasadach Kodeksu postępowania administracyjnego. Skrócenie okresu obowiązywania aktualnej taryfy na podstawie art. 24j ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków ma charakter wyjątku ustawowego od standardowego trybu zatwierdzania taryf. Zgodnie z orzecznictwem sądowym, w przypadku wniosku o skrócenie taryfy, organ regulacyjny musi ustalić, czy okoliczności skrócenia wskazane przez przedsiębiorstwo obiektywnie uzasadniają wygaszenie taryfy i zatwierdzenie w jej miejsce nowej” – wyjaśniają Wody Polskie. 

Regulator wskazał przy tym, że specyficzną cechą postępowania prowadzonego na podstawie art. 24j ustawy jest jego swoista dwuetapowość. 

W pierwszym etapie organ regulacyjny ustala, czy okoliczności podnoszone przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne rzeczywiście stanowią o zajściu uzasadnionego przypadku stanowiącego o możliwości skrócenia okresu obowiązywania aktualnej taryfy i zatwierdzenia w jej miejsce nowej. Dopiero po takiej kwalifikacji okoliczności wskazywanych przez przedsiębiorstwo możliwe jest dokonanie oceny, analizy i weryfikacji projektu nowej taryfy. 

„Aby możliwym było skrócenie obowiązywania aktualnej taryfy wszystkie okoliczności wskazywane przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jako uzasadniony przypadek muszą zostać tak zakwalifikowane przez organ regulacyjny. Nie można bowiem zapominać o tym, że wszystkie przesłanki, które wykraczają poza tryb art. 24j mają charakter kosztów nieuzasadnionych i w konsekwencji powodują wzrost cen za wodę i ścieki” – wskazują Wody Polskie podkreślając, że zadaniem ustawowym organu regulacyjnego jest ochrona odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem cen.

Samorządy za odebraniem Wodom Polskim uprawnień regulatora

W związku z pogarszającą się sytuacją finansową przedsiębiorstw wod.-kan. i przewlekłością postępowań taryfikacyjnych dwie największe organizacje zrzeszające jednostki samorządowe, czyli Związek Miast Polskich i Związek Gmin Wiejskich RP zaapelowały o odebranie Wodom Polskim uprawnień regulatora z jednoczesnym przywróceniem tych uprawnień radom gmin. 

Samorządowcy zarzucają Wodom Polskim nieprzestrzeganie przepisów art. 24 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, w zakresie kryteriów określania taryf za wodę i ścieki oraz trybu i terminów rozpatrywania wniosków. 

Samorządowcy uważają, że pomimo zaistnienia obiektywnych czynników wzrostu kosztów zaopatrzenia mieszkańców w wodę regulator nie uwzględnia ich podczas rozpatrywania wniosków o skrócenie obecnych taryf wodno-ściekowych. 

W wyniku nacisków strony samorządowej ministerstwo infrastruktury powołało specjalny zespół doradczy ds. zaopatrzenia ludności w wodę i odprowadzania ścieków, który ma rozwiązać problemy z taryfikacją. W maju zespół rozpatrywał propozycje zmian ustawowych w zakresie m.in. skrócenia czasu obowiązywania taryf za wodę z trzech do jednego roku (art. 20 ust. 1 ustawy) oraz wprowadzenia – analogicznie jak w przypadku taryf opłat za energię cieplną – mechanizmu korekty taryfy w przypadku nagłych, obiektywnych zmian uwarunkowań zewnętrznych.

W międzyczasie sądy administracyjne zaczęły wydawać wyroki korzystne dla przedsiębiorstw wodociągowych będących w sporze z Wodami Polskimi. WSA w Warszawie już dwukrotnie z ostatnich tygodniach zwrócił uwagę, że regulator nie może odmówić zatwierdzenia taryfy, posługując się pozaprawnymi argumentami. 

Redakcja INFORLEX na podstawie SSPAP