Interpretacja indywidualna z dnia 5 maja 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL1-3.4012.66.2023.2.AKS

Brak obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz sposób udokumentowania tych czynności.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług w części dotyczącej:

‒braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej – jest prawidłowe,

‒sposobu udokumentowania tych czynności – jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

16 lutego 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 14 lutego 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

‒ braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej (pytanie oznaczone we wniosku nr 1),

‒sposobu udokumentowania tych czynności (pytanie oznaczone we wniosku nr 3).

Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 24 kwietnia 2023 r. (wpływ 26 kwietnia 2023 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Jest Pani radcą prawnym, prowadzi 1-osobową działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG pod nazwą (...) kod działalności 69.1.Z – działalność prawnicza.

Zawarła Pani z Powiatem umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej. Umowa została zawarta pomiędzy Powiatem a Panią, zamieszkałą (…), prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą wskazaną powyżej, zwaną w Umowie Zleceniobiorcą.

W § 1 umowy zapisano, że Powiat zleca a Zleceniobiorca zobowiązuje się do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach zorganizowanego przez Powiat Punktu Świadczenia Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, zgodnie z przepisami ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, o nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, zwanej: ustawą oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie.

Zleceniobiorca oświadcza w umowie, że jest osobą uprawnioną, zgodnie z przepisami ustawy, do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej.

Przedmiot umowy będzie wykonywany w lokalu położonym w A. oraz B., w budynku przy wskazanej w umowie ulicy i wskazanym numerze pokoju, w każdą środę w wymiarze 4 h, w godzinach 07:30-11:30 A. i 12-16 w B., w dni ustawowo wolne od pracy świadczenie nie jest wykonywane.

Na żądanie Starosty czas trwania dyżuru może zostać wydłużony do co najmniej 5 h dziennie w przypadku, o którym mowa w art. 8 ust. 6 ustawy, w ramach wynagrodzenia ustalonego w umowie.

Powiat może zmienić lokalizację punktu informując o tym Zleceniobiorcę nie później niż na dwa tygodnie przed planowaną zmianą. Zmiana lokalizacji nie stanowi zmiany warunków umowy z tytułu wykonania przedmiotu umowy.

Powiat zapłaci Zleceniobiorcy wynagrodzenie miesięczne w kwocie 2002 zł brutto. W przypadku niewykonania umowy, w tym niezapewnienia zastępstwa, w przypadku braku możliwości osobistego wykonywania przedmiotu umowy, Powiat może zażądać od Zleceniobiorcy zapłaty kary umownej w wysokości 1,5-krotności wynagrodzenia należnego za godzinę pracy, w którym Zleceniobiorca nie zapewnia wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej. W danym miesiącu Zleceniobiorca wyraża zgodę na potrącenie kar umownych z kwoty należnego wynagrodzenia.

Wysokość miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego Zleceniobiorcy jest ustalana przy uwzględnieniu wysokości dotacji celowej przyznanej na rzecz Powiatu w 2023 r., na realizację zadania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz przy uwzględnieniu zasady, że 91% kwoty dotacji ma zostać przeznaczone na wynagrodzenie z tytułu umów z adwokatami, radcami prawnymi oraz wyłonionymi organizacjami pozarządowymi.

Wynagrodzenie będzie płatne w terminie 14 dni od daty otrzymania faktury VAT złożonej do 10 dnia następnego miesiąca, według danych:

-nabywca – Powiat (…),

-odbiorca – Starostwo Powiatowe (…).

Do faktury należy dołączyć miesięczną kartę ewidencji czasu pracy zatwierdzoną przez osobę upoważnioną przez Starostę Powiatu, wg wzoru stanowiącego załącznik do umowy oraz wymagane oświadczenia.

Wynagrodzenie będzie płatne na rachunek bankowy wskazany na fakturze, znajdujący się w elektronicznym wykazie podmiotów prowadzonym przez szefa KAS.

Powiat zobowiązuje się do:

- udostępnienia lokalu,

- dostępu do sieci energetycznej, telefonicznej, teleinformatycznej, Internetu wraz z bazą aktów prawnych,

- zapewnienia warunków dla osób oczekujących oraz wyodrębni pomieszczenie dla zachowania dyskrecji przy udzielaniu pomocy.

Lokal będzie wyposażony w komputer, urządzenie wielofunkcyjne, biurko, szafkę na klucz, dwa krzesła. Lokal może być wykorzystywany wyłącznie dla celów świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a Zleceniobiorca ma obowiązek przestrzegać przepisów przeciwpożarowych, BHP oraz Ochrony Danych Osobowych.

Nieodpłatna pomoc obejmuje czynności wskazane w art. 3 ust. 1 ustawy o NPP.

Zgodnie z § 6 Umowy, Zleceniobiorca ma obowiązek:

- przestrzegać przepisy ustawy i akty wykonawcze,

- udzielać pomocy prawnej osobiście oraz według swojej najlepszej wiedzy,

- być obecnym w godzinach dyżuru w wyznaczonym miejscu, według ustalonego harmonogramu,

- udzielać pomocy wg kolejności zgłoszeń,

- przyjąć stosowne oświadczenie na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy,

- dokumentować w karcie ewidencji czasu pracy,

- dokumentować każdy przypadek pomocy w systemie teleinformatycznym do obsługi NPP,

- przekazywania Powiatowi dokumentów do 10-tego dnia miesiąca,

- zabezpieczenia danych osobowych i poufności,

- poinformowania osoby o formach pomocy.

Zleceniobiorca ma obowiązek odmówić udzielenia pomocy w przypadku konfliktów interesów, bądź gdyby udzielenie pomocy wiązało się z naruszeniem zasad etyki radcy prawnego i wskazać inne punkty na terenie Powiatu.

Dalsze zapisy umowy dotyczą sytuacji, gdy Zleceniobiorca nie może osobiście świadczyć pomocy. Musi o tym powiadomić Powiat z jednodniowym wyprzedzeniem, wskazać przyczyny, osobę zastępującą – radca, adwokat, wyjątkowo aplikant. § 10 umowy dotyczy przetwarzania danych Osobowych.

Umowa jest zawarta na czas oznaczony od stycznia do grudnia 2023 r.

Każda ze stron może rozwiązać umowę z jednomiesięcznym wypowiedzeniem, a w razie rażącego naruszenia postanowień umowy, każda ze stron może ją rozwiązać ze skutkiem natychmiastowym.

Zmiany umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.

W sprawach nieuregulowanych umową stosuje się przepisy powszechnie obowiązujące, w szczególności kodeks cywilny, ustawę o nieodpłatnej pomocy prawnej, akty wykonawcze do niej oraz przepisy ustawy o ochronie danych osobowych.

Ustawa o NPP stanowi, że zadania realizowane w ramach NPP, NPO oraz edukacji prawnej są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej.

Radca prawny udziela pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem, która zawiera w szczególności:

- wskazanie miejsca i czasu świadczenia pomocy,

- informację o możliwości wydłużenia dyżuru,

- określenie wynagrodzenia oraz sposobu korzystania z lokalu,

- wskazanie niezbędnych urządzeń technicznych, w tym zapewniających dostęp do bazy aktów prawnych,

- zasady zapewnienia zastępstwa,

- zasady jej rozwiązania.

Lokal do porad musi spełniać wymogi określone w rozporządzeniu MS, w zakresie wyposażenia sprzętu technicznego, dostępu do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych. Zapewnia to Starostwo.

Zleceniobiorca, realizując umowę występuje jako radca prawny – podmiot prywatny (osoba fizyczna), a nie jako Kancelaria, pomimo że zawiera umowę jako Kancelaria.

Jako radca prawny, Zleceniobiorca jest czynnym podatnikiem VAT.

Wynagrodzenie otrzymywane od Powiatu stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane od osoby prawnej.

W umowie nie ma zapisu kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Zleceniobiorca nie został zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej OC, jednak z racji wykonywanego zawodu obowiązkowo podlega on takiemu ubezpieczeniu.

Doprecyzowanie opisu stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

1.Z tytułu realizacji umowy współpracy z Powiatem ponosi Pani wydatek w postaci kosztów dojazdu do punktu w wysokości około 160 zł miesięcznie i koszt korespondencji ok. 10 zł miesięcznie.

2.Świadcząc usługi w ramach umowy wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Powiatu, chociaż usługi świadczy Pani osobiście, bowiem ma Pani uprawnienia radcy prawnego. Umowę zawiera Pani jako Kancelaria i w taki też sposób rozlicza się Pani z Powiatem, jednakże – w Pani ocenie – nie działa Pani w ramach umowy jako podmiot prowadzący swoją działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Powiatu. Faktem jest, że stan faktyczny dotyczy Pani jako Kancelarii Radcy Prawnego– bo tak zawiera Pani umowę z Powiatem, jednak – Pani uważa – że świadcząc usługi w ramach umowy w lokalu Gminy nie działa Pani pod szyldem swojej kancelarii – tak jak to ma miejsce przy Pani działalności – lecz jako prawnik – osoba fizyczna. Ludzie przychodzą do Pani jak do osoby fizycznej, której często nawet nie znają z imienia i nazwiska. Nie zmienia to jednak stanu faktycznego, że umowę ma Pani z Powiatem jako Kancelaria i tak się rozlicza, a nie jako osoba fizyczna. (…) Nie ma Pani na nic wpływu, tak jak to jest przy swojej działalności – ma Pani wszystko narzucone w umowie – lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, klientów. Poza tym nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych świadczeń swoich w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. W punkcie nie używa Pani swojego szyldu, pieczątki, nie podpisuje Pani sporządzanych projektów pism, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje Pani w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest fakt braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi co powoduje tę odpowiedzialność po stronie Powiatu.

3.Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Gmina – Starostwo zarówno w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci, bazy aktów prawnych zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r., jak również w zakresie wypłaty wynagrodzenia.

4.Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej z Powiatem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej, ryczałtowej kwocie, niezmiennej przez cały rok trwania umowy.

5.W umowie nie ma żadnego postanowienia w ramach którego Powiat wziąłby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na jego rzecz. Nie ma również takiego zapisu co do Pani.

Pytania

1.Czy Wnioskodawca, zawierając umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej z Powiatem jako osobą prawną i jako Kancelaria Radcy Prawnego, zwana w umowie Zleceniobiorcą, której przedmiotem jest świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz edukacji prawnej jest obowiązany do odprowadzania podatku VAT od otrzymywanego wynagrodzenia?

2.W przypadku odpowiedzi negatywnej, czy sama nazwa umowy ma znaczenie dla obowiązku opodatkowania, gdyby umowa nazywała się umową zlecenia, to czy nie byłoby takiego obowiązku przy spełnieniu pozostałych przesłanek?

3.Jeżeli wskazane w stanie faktycznym usługi nie będą opodatkowane podatkiem VAT to w jaki sposób Wnioskodawca ma się rozliczać z Powiatem, czy może wystawić jako Kancelaria Radcy Prawnego fakturę i w jaki sposób ją wypełnić – VAT 0%, „nie podlega” i kwotę brutto z umowy wpisywać jako netto i brutto, czy tylko jaką kwotę brutto na fakturze?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach zawartej z Powiatem umowy na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, zawartej z Kancelarią Radcy Prawnego, zwaną w umowie Zleceniobiorcą, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT).

Kluczowym w tym zakresie jest art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku VAT, który stanowi, jakich czynności nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą.

Aby odpłatne świadczenie usług było opodatkowane VAT-em, muszą one być świadczone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podatnika, który w związku z ich wykonaniem, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

Działalnością gospodarczą podatnika jest działalność prawnicza, klasyfikowana wg kodu PKD 69.10.Z. Działalność ta obejmuje, m.in. doradztwo prawne, przygotowywanie dokumentów prawnych: umów, statutów, porozumień, testamentów oraz reprezentowanie jednej strony przeciwko drugiej przed sądem.

Pani zdaniem, aby świadczone przez Panią, na rzecz Powiatu, usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, były opodatkowane VAT-em, musiałyby być one świadczone w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej – Kancelaria Radcy Prawnego. A tak nie jest, bowiem Zleceniobiorca w kontaktach z klientami nieodpłatnej pomocy prawnej nie działa jako Kancelaria, lecz jako osoba fizyczna – prywatna – radca prawny pozostający w dyspozycji Starostwa, który nie ma żadnego wpływu na dobór klientów, bowiem zapisów dokonuje Starostwo, a klient składa jedynie oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, nie używa Pani w punkcie logo kancelarii, pieczątki, nie podpisuje sporządzonych projektów pism, nie reprezentuje osób przed sądem, nie pobiera od nich wynagrodzenia, a lokal – zgodnie z zapisami umowy – może być wykorzystywany wyłącznie do celów świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. W toku sprawy w ogóle pism się nie pisze. W punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej Zleceniobiorca nie wykonuje typowych czynności, charakterystycznych dla prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Nie zmienia tego fakt zawierania umów jako Kancelaria Radcy Prawnego – vide interpretacja 0112-KDIL1-1.4012.556.2022.1.HW. W umowach często jest nawet zapis, że w żaden sposób nie może Pani klientowi punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, proponować swoich odpłatnych usług ani nawet innych osób, np. poprzez wręczenie wizytówki. Nawet, jak nie ma tego zapisu w umowie, to nie powinna Pani tego robić, w myśl Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

Przychody z tytułu wynagrodzenia od Powiatu, który zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym jest osobą prawną, są przychodami z tytułu działalności, wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest Powiat.

W Pani ocenie, nie zmienia tego fakt nazwy umowy – umowa na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, a nie umowa zlecenie, bowiem o istocie umowy decyduje nie jej nazwa, ale treść, czyli brzmienie postanowień umownych, określających przedmiot umowy oraz prawa i obowiązki stron. Zlecenie należy do umów o świadczenie usług – vide komentarz Ciszewski Jerzy, Lex – do której, zgodnie z art. 750 K.C., stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, w umowach bada się zgodnie z art. 65 p.2 K.C., jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opiera się na jej dosłownym brzmieniu.

Celem zawartej z Powiatem umowy, było, zgodnie z § 1 ust. 1 umowy, osobiste świadczenie przez Zleceniobiorcę, za wynagrodzeniem, usług nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach zorganizowanego, w tym celu, punktu, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Poza tym strony umowy nazwanej w sposób właściwy zleceniem – „Powiat zleca, a Zleceniobiorca zobowiązuje się” § 1, ust. 1 umowy, wbrew nazwie umowy, jej treść i cel przesądza o tym, że była to umowa zlecenie i mieści się w zakresie art. 13 pkt 8a ustawy o PIT.

Umowy nie zawsze nazywano umowami zlecenie – vide 0112-KDIL1-2.4012.91.2022.3.PM – umowa o świadczeniu poradnictwa obywatelskiego. Co do pozostałych przesłanek z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT z tytułu wykonywania czynności pomiędzy stronami powstał stosunek prawny, tworzący więzy co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich, świadcząc wymienione usługi Zleceniobiorca nie dysponuje samodzielnością, nie używa pieczątki, logo kancelarii, nie podpisuje pism, nie reprezentuje osób przed sądem, nie ma wpływu na dobór klientów, wynagrodzenie, lokal, sprzęt, godziny pracy.

W zakresie warunków wykonywania umowy i wynagrodzenia, Zleceniobiorca jest całkowicie podporządkowany Powiatowi, tak jak w stosunku pracy i w żadnym zakresie nie występuje świadcząc usługi jako Kancelaria Radcy Prawnego, a jako osoba prywatna – fizyczna.

Wynagrodzenie jest ryczałtowe i nie zależy od ilości udzielonych porad.

Punkt jest z góry wyznaczony w określonej miejscowości, pod wskazanym adresem, nr lokalu i wg ściśle określonych godzin. Umeblowanie, sprzęt – komputer, drukarka, papier, LEX, Internet, telefon, itd. zapewnia Starostwo, zgodnie z Rozporządzeniem MS z 21 grudnia 2008 r. – § 5 ust. 1 pkt 1-3. Lokal nie może być wykorzystywany na inne cele niż świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej. Dni dyżuru też są góry wyznaczone.

Zleceniobiorca nie ponosi zatem ryzyka ekonomicznego, ani gospodarczego. Jedynym kosztem są koszty dojazdu do punktu, zgodnie z wcześniejszymi interpretacjami, brak w umowie zapisu o odpowiedzialności zlecającego wobec osób 3-cich, a nie po stronie Zleceniobiorcy, jak też brak zapisu o odpowiedzialności Zleceniobiorcy uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Zleceniobiorcy. Milczenie umowy na ten temat, uważa się za spełnienie przesłanki odpowiedzialności Zlecającego wobec osób trzecich.

Wobec powyższego, Wnioskodawca uważa, że spełnił łącznie wszystkie przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT i nie musi płacić podatku od świadczenia na rzecz Powiatu usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nawet jak zawiera umowy jako Kancelaria.

Zgodnie z interpretacją 0113.KDIPT1.4012.827.2022.3.ŻR z 11 stycznia 2023 r. brak obowiązku wystawiania faktur nie stoi na przeszkodzie jej wystawienia, co by oznaczało, że może Pani wystawić taką fakturę jako Kancelaria Radcy Prawnego. Nie wie Pani jak wypełniać fakturę VAT– pisać 0% czy „nie podlega”, kwotę brutto z umowy pisać na fakturze jako netto i brutto, czy tylko kwotę brutto na fakturze.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku w części dotyczącej:

‒ braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej – jest prawidłowe,

‒ sposobu udokumentowania tych czynności – jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność powinna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 13 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Z opisu sprawy wynika, że jest Pani radcą prawnym, prowadzi 1-osobową działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG pod nazwą (…), kod działalności 69.1.Z – działalność prawnicza. Zawarła Pani z Powiatem umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej. Umowa została zawarta pomiędzy Powiatem a Panią, zwaną w Umowie Zleceniobiorcą. W § 1 umowy zapisano, że Powiat zleca a Zleceniobiorca zobowiązuje się do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach zorganizowanego przez Powiat Punktu Świadczenia Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, zgodnie z przepisami ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, o nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, zwanej: ustawą oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie. Zleceniobiorca oświadcza w umowie, że jest osobą uprawnioną, zgodnie z przepisami ustawy, do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Przedmiot umowy będzie wykonywany w lokalu położonym w A. oraz B., budynku przy wskazanej w umowie ulicy i wskazanym numerze pokoju, w każdą środę w wymiarze 4 h, w godzinach 07:30-11:30 A. i 12-16 w B., w dni ustawowo wolne od pracy świadczenie nie jest wykonywane. Na żądanie Starosty czas trwania dyżuru może zostać wydłużony do co najmniej 5 h dziennie w przypadku, o którym mowa w art. 8 ust. 6 ustawy, w ramach wynagrodzenia ustalonego w umowie. Powiat może zmienić lokalizację punktu informując o tym Zleceniobiorcę nie później niż na dwa tygodnie przed planowaną zmianą. Zmiana lokalizacji nie stanowi zmiany warunków umowy z tytułu wykonania przedmiotu umowy. Powiat zapłaci Zleceniobiorcy wynagrodzenie miesięczne w kwocie 2002 zł brutto. W przypadku niewykonania umowy, w tym niezapewnienia zastępstwa, w przypadku braku możliwości osobistego wykonywania przedmiotu umowy, Powiat może zażądać od Zleceniobiorcy zapłaty kary umownej w wysokości 1,5-krotności wynagrodzenia należnego za godzinę pracy w którym Zleceniobiorca nie zapewnia wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej. W danym miesiącu Zleceniobiorca wyraża zgodę na potrącenie kar umownych z kwoty należnego wynagrodzenia. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego Zleceniobiorcy jest ustalana przy uwzględnieniu wysokości dotacji celowej przyznanej na rzecz Powiatu w 2023 r. na realizację zadania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz przy uwzględnieniu zasady, że 91% kwoty dotacji ma zostać przeznaczone na wynagrodzenie z tytułu umów z adwokatami, radcami prawnymi oraz wyłonionymi organizacjami pozarządowymi. Wynagrodzenie będzie płatne w terminie 14 dni od daty otrzymania faktury VAT złożonej do 10 dnia następnego miesiąca. Do faktury należy dołączyć miesięczną kartę ewidencji czasu pracy zatwierdzoną przez osobę upoważnioną przez Starostę Powiatu, wg wzoru stanowiącego załącznik do umowy oraz wymagane oświadczenia. Wynagrodzenie będzie płatne na rachunek bankowy wskazany na fakturze, znajdujący się w elektronicznym wykazie podmiotów prowadzonym przez szefa KAS. Powiat zobowiązuje się do:

- udostępnienia lokalu,

- dostępu do sieci energetycznej, telefonicznej, teleinformatycznej, Internetu wraz z bazą aktów prawnych,

- zapewnienia warunków dla osób oczekujących oraz wyodrębni pomieszczenie dla zachowania dyskrecji przy udzielaniu pomocy.

Lokal będzie wyposażony w komputer, urządzenie wielofunkcyjne, biurko, szafkę na klucz, dwa krzesła. Lokal może być wykorzystywany wyłącznie dla celów świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a Zleceniobiorca ma obowiązek przestrzegać przepisów przeciwpożarowych, BHP oraz Ochrony Danych Osobowych. Nieodpłatna pomoc obejmuje czynności wskazane w art. 3 ust. 1 ustawy o NPP. Zgodnie z § 6 Umowy, Zleceniobiorca ma obowiązek:

- przestrzegać przepisy ustawy i akty wykonawcze,

- udzielać pomocy prawnej osobiście oraz według swojej najlepszej wiedzy,

- być obecnym w godzinach dyżuru w wyznaczonym miejscu, według ustalonego harmonogramu,

- udzielać pomocy wg kolejności zgłoszeń,

- przyjąć stosowne oświadczenie na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy,

- dokumentować w karcie ewidencji czasu pracy,

- dokumentować każdy przypadek pomocy w systemie teleinformatycznym do obsługi NPP,

- przekazywania Powiatowi dokumentów do 10-tego dnia miesiąca,

- zabezpieczenia danych osobowych i poufności,

- poinformowania osoby o formach pomocy.

Zleceniobiorca ma obowiązek odmówić udzielenia pomocy w przypadku konfliktów interesów, bądź gdyby udzielenie pomocy wiązało się z naruszeniem zasad etyki radcy prawnego i wskazać inne punkty na terenie Powiatu. W sytuacji, gdy Zleceniobiorca nie może osobiście świadczyć pomocy. Musi o tym powiadomić Powiat z jednodniowym wyprzedzeniem, wskazać przyczyny, osobę zastępującą – radca, adwokat, wyjątkowo aplikant. Umowa jest zawarta na czas oznaczony od stycznia do grudnia 2023 r. Każda ze stron może rozwiązać umowę z jednomiesięcznym wypowiedzeniem, a w razie rażącego naruszenia postanowień umowy, każda ze stron może ją rozwiązać ze skutkiem natychmiastowym. Zmiany umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. W sprawach nieuregulowanych umową stosuje się przepisy powszechnie obowiązujące, w szczególności kodeks cywilny, ustawę o nieodpłatnej pomocy prawnej, akty wykonawcze do niej oraz przepisy ustawy o ochronie danych osobowych. Ustawa o NPP stanowi, że zadania realizowane w ramach NPP, NPO oraz edukacji prawnej są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej. Radca prawny udziela pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem, która zawiera w szczególności:

- wskazanie miejsca i czasu świadczenia pomocy,

- informację o możliwości wydłużenia dyżuru,

- określenie wynagrodzenia oraz sposobu korzystania z lokalu,

- wskazanie niezbędnych urządzeń technicznych, w tym zapewniających dostęp do bazy aktów prawnych,

- zasady zapewnienia zastępstwa,

- zasady jej rozwiązania.

Lokal do porad musi spełniać wymogi określone w rozporządzeniu MS, w zakresie wyposażenia sprzętu technicznego, dostępu do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych. Zapewnia to Starostwo. Zleceniobiorca, realizując umowę występuje jako radca prawny – podmiot prywatny (osoba fizyczna), a nie jako Kancelaria, pomimo że zawiera umowę jako Kancelaria. Jako radca prawny, Zleceniobiorca jest czynnym podatnikiem VAT. Wynagrodzenie otrzymywane od Powiatu stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane od osoby prawnej. W umowie nie ma zapisu kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Zleceniobiorca nie został zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej OC, jednak z racji wykonywanego zawodu obowiązkowo podlega on takiemu ubezpieczeniu.

Z tytułu realizacji umowy współpracy z Powiatem ponosi Pani wydatek w postaci kosztów dojazdu do punktu w wysokości około 160 zł miesięcznie i koszt korespondencji ok. 10 zł miesięcznie.

Świadcząc usługi w ramach umowy wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Powiatu, chociaż usługi świadczy Pani osobiście, bowiem ma Pani uprawnienia radcy prawnego.

Umowę zawiera Pani jako Kancelaria i w taki też sposób rozlicza się Pani z Powiatem, jednakże nie działa Pani w ramach umowy jako podmiot prowadzący swoją działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Powiatu. Świadcząc usługi w ramach umowy zawartej z Powiatem nie działa Pani pod szyldem swojej kancelarii – tak jak to ma miejsce przy Pani działalności – lecz jako prawnik – osoba fizyczna. Ludzie przychodzą do Pani jak do osoby fizycznej, której często nawet nie znają z imienia i nazwiska. Nie ma Pani na nic wpływu, tak jak to jest przy swojej działalności – ma Pani wszystko narzucone w umowie – lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, klientów. Poza tym nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych świadczeń swoich w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. W punkcie nie używa Pani swojego szyldu, pieczątki, nie podpisuje Pani sporządzanych projektów pism, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje Pani w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest fakt braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi co powoduje tę odpowiedzialność po stronie Powiatu.

Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Starostwo zarówno w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci, bazy aktów prawnych zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r., jak również w zakresie wypłaty wynagrodzenia.

Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej z Powiatem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej, ryczałtowej kwocie, niezmiennej przez cały rok trwania umowy.

W umowie nie ma żadnego postanowienia w ramach którego Powiat wziąłby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na jego rzecz. Nie ma również takiego zapisu co do Pani.

Pani wątpliwości w pierwszej kolejności dotyczą kwestii, czy zawierając umowę o wykonywanie świadczeń z Powiatem, której przedmiotem jest realizacja (świadczenie) nieodpłatnej pomocy prawnej, w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, jest Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku VAT z tytułu uzyskiwanego od Powiatu wynagrodzenia.

Z przywołanego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy wynika, że warunkiem dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, jest uznanie przychodów osiąganych z tytułu wykonywanych czynności za przychody wymienione w art. 12 ust. 1-6 (przychody z wykonywanej pracy) lub w art. 13 pkt 2-9 (przychody z działalności wykonywanej osobiście) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

·wykonywania tych czynności,

·wynagrodzenia, oraz

·odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią oraz Powiat.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panią a zleceniodawcą – Powiatem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać Pani za podatnika VAT.

Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że zawarła Pani (Zleceniobiorca) z Powiatem (Zleceniodawca) umowę współpracy. Przedmiotem umowy jest realizacja przez Panią świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, w lokalizacji oraz wymiarze i przedziale czasowym określonym przez Powiat w odrębnym harmonogramie.

W umowie przewidziano stałe wynagrodzenie miesięczne, w kwocie 2002 zł brutto za 8 h pracy, 1 dzień w tygodniu.

Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej z Powiatem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej, ryczałtowej kwocie, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Wynagrodzenie jakie otrzymuje Zleceniobiorca stanowi przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Powiat zobowiązuje się do udostępnienia lokalu, dostępu do sieci energetycznej, telefonicznej, teleinformatycznej, Internetu wraz z bazą aktów prawnych, zapewnienia warunków dla osób oczekujących oraz wyodrębni pomieszczenie dla zachowania dyskrecji przy udzielaniu pomocy.

Nie działa Pani w ramach umowy zawartej z Powiatem jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Starostwa – Powiatu. Nie ma Pani na nic wpływu tak jak to jest przy Pani własnej działalności – ma Pani wszystko narzucone w umowie – lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, klientów. Poza tym nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych własnych świadczeń w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. W punkcie nie używa Pani swojego szyldu, pieczątki ani pod niczym się nie podpisuje, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest fakt braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi, co powoduje, tą odpowiedzialność po stronie Powiatu, który dobiera sobie indywidualnie kadrę i za nią odpowiada.

Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego.

Wykonawca nie został zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

W umowie nie ma żadnego postanowienia w ramach którego Powiat wziąłby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na rzecz Powiatu. Nie ma również takiego zapisu co do Wykonawcy.

Jak wyżej wskazano – odnośnie dwóch pierwszych warunków (tj. wykonania czynności i wynagrodzenia) stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności, a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimiś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia. Stąd opisana we wniosku umowa, w ramach której świadczy Pani usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, oraz warunki jej świadczenia i wynagrodzenia przysługujące Pani pozwalają na stwierdzenie, że dwa pierwsze warunki są spełnione. Umowa na usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej jest zawarta, a więc nastąpi związanie formalne stron stosunkiem prawnym. Umowa jasno również określa zakres czynności i wynagrodzenie Pani należne.

Ponadto należy uznać, że co do zasady w istotę umowy, której przedmiotem jest nieodpłatna pomoc prawna, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Powiatu.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu przez Panią ryzyka ekonomicznego. Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Analiza okoliczności sprawy i powołanych przepisów prowadzi do wniosku, że świadczenie przez Panią usług w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy z Powiatem, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Nie ponosi bowiem Pani – jak wynika z okoliczności sprawy – ryzyka gospodarczego i ekonomicznego za wykonane czynności wynikające z umowy, które świadczy Pani na rzecz Powiatu. Powiat nie zobowiązał Pani w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia cywilnego, a w umowie brak jest zapisu o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi, co powoduje, że nie Pani ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za świadczone usługi. Ponadto przy realizacji opisanych świadczeń Powiat zobowiązuje się do udostępnienia lokalu, dostępu do sieci energetycznej, telefonicznej, teleinformatycznej, Internetu wraz z bazą aktów prawnych, zapewnienia warunków dla osób oczekujących oraz wyodrębni pomieszczenie dla zachowania dyskrecji przy udzielaniu pomocy.

Zatem zawarcie opisanej umowy powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pani – zleceniobiorca związana jest ze zleceniodawcą – Powiatem więzami prawnymi, co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich. Stosunek prawny między zleceniodawcą a wykonującym zlecenie, obciąża zatrudniającego ryzykiem za wykonanie tych czynności, podporządkowuje wykonującego zlecenie co do warunków realizacji umówionych czynności oraz wynagrodzenia.

Wobec powyższego, w odniesieniu do świadczonych przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartą umową z Powiatem, z czynności podlegających ustawie. Zatem świadczenie przez Panią, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, opisanych usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Podsumowując, wykonując świadczenia na podstawie zawartej z Powiatem umowy, której przedmiotem jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nie jest/nie będzie Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku VAT od uzyskiwanego z tego tytułu wynagrodzenia.

Zatem Pani stanowisko w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

Jednocześnie, mając na uwadze rozstrzygnięcie w zakresie pytania nr 1, nie udziela się odpowiedzi na postawione warunkowo pytanie oznaczone we wniosku nr 2 o treści: „W przypadku odpowiedzi negatywnej – czy sama nazwa umowy ma znaczenie dla obowiązku opodatkowania – gdyby umowa nazywała się umową zlecenie to czy nie byłoby takiego obowiązku przy spełnieniu pozostałych przesłanek?”

W dalszej kolejności Pani wątpliwości dotyczą kwestii czy może Pani wystawić jako Kancelaria Radcy Prawnego fakturę bez VAT i w jaki sposób ją wypełnić.

Należy wskazać, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 – Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:

Według art. 106b ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży – rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura VAT dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

W myśl art. 87 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.):

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wyżej rozstrzygnięto świadczenie przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku. Usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonena podstawie umowy zawartej z Powiatem, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Panią czynności na rzecz Powiatu z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umowy zawartej z Powiatem usług pomocy prawnej.

W konsekwencji brak jest/będzie podstaw do wystawienia faktur VAT w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi Pani działalności gospodarczej.

Podsumowując, do uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zawartej z Powiatem w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej brak jest podstaw do wystawiania przez Panią faktur lub rachunków oraz nie jest Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Powyższe wynagrodzenie z umowy zawartej z Powiatem w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, może być udokumentowane przez Panią na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Nic nie wskazuje również, że dokumentem takim nie może być umowa cywilnoprawna. Należy jednak zaznaczyć, że nota księgowa jak i umowa nie są dokumentami przewidzianymi przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług i jako takie nie są objęte ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie przedmiotowych przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Tym samym stanowisko Pani w zakresie pytania nr 3 jest nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

-stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia;

-zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Niniejszą interpretacją załatwiono wniosek w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr 1, 2 oraz 3. W pozostałym zakresie wniosek został rozpatrzony odrębnym rozstrzygnięciem.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).