Interpretacja indywidualna z dnia 21 kwietnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-2.4011.195.2023.1.MN

W zakresie opodatkowania zwrotu rat kredytu, odsetek i zwrotu kosztów postępowania przed sądami zasądzonych prawomocnym wyrokiem sądu.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest:

-nieprawidłowe - w zakresie zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 4;

-prawidłowe – w pozostałym zakresie.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

22 lutego 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 22 lutego 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania zwrotu rat kredytu, odsetek i zwrotu kosztów postępowania przed sądami.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem Sądu Okręgowego w (…) Wydział Cywilny z dnia (…) 2022 r. z Pani powództwa przeciwko (…) S.A. (podtrzymany wyrokiem Sądu Apelacyjnego w (…) Wydział Cywilny z dnia (…) 2022 r.) stwierdzono, że umowa o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych „(…)” waloryzowany kursem CHF zawarta w dniu (…) 2006 r. jest nieważna w całości (na podstawie art. 189 k.p.c.) z uwagi na zawarte w niej postanowienia niedozwolone.

Skutkiem tego zasądzono na Pani rzecz i w konsekwencji tego otrzymała Pani w dniu (…) 2022 r. od S.A.:

1.zwrot kwot, jakie w okresie 2006-2021 wpłaciła Pani tytułem: rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i prowizji za ubezpieczenie w łącznej wysokości (…) PLN oraz (…) CHF;

2.odsetki za opóźnienie w zwrocie powyższych kwot liczone od dnia (…) 2022 r. do dnia (…) 2022 r. w wysokości (…) PLN oraz (…) CHF (na podstawie art. 481 § 1 k.c. oraz art. 455 k.c.);

3.zwrot kosztów procesu w kwocie (…) PLN, w tym: (…) zł opłata sądowa od pozwu, (…) zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa oraz (…) zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., w zw. z art. 100 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych);

4.zwrot kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie (…) PLN (na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

Pani ze swojej strony oddała bankowi kwotę kredytu w wysokości (…) PLN. Zwrotu dokonała Pani w dniu (…) 2023 r., czyli niezwłocznie (tego samego dnia) po otrzymaniu z banku informacji o numerze konta właściwym do zwrotu tej kwoty. O podanie numeru konta upominała się Pani kilkukrotnie. Równocześnie oświadcza Pani, że:

a)kredyt hipoteczny zaciągnęła Pani w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych;

b)w mieszkaniu, którego dotyczy kredyt, mieszka Pani nieprzerwanie od dnia jego wydania przez zbywcę w sierpniu 2006 r. do dziś;

c)nie prowadziła Pani ani nie prowadzi działalności gospodarczej, zaś Pani status konsumenta w rozumieniu art. 22(1) k.c. potwierdził sąd okręgowy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2022 r.;

d)bank nie wystawił dla Pani informacji PIT-11 w zakresie żadnej z kwot opisanych wyżej (nie ma jej na portalu Twój e-PIT w zakładce dokumenty źródłowe).

Pytanie

Czy opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają otrzymane w związku z opisanym wyżej stanem faktycznym: zwrot wpłaconych przez Panią kwot tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i prowizji za ubezpieczenie, odsetki za opóźnienie, zwrot kosztów postępowania przed sądem okręgowym oraz apelacyjnym?

Pani stanowisko w sprawie

Kwoty wpłacone przez Panią tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i prowizji za ubezpieczenie wobec wyroku stwierdzającego nieważność umowy o kredyt hipoteczny stanowią nienależnie pobrane świadczenia i w związku z tym ich zwrot nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi, że przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

W konsekwencji powyższego otrzymane odsetki za opóźnienie są zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi, że wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Skoro zatem zasądzony zwrot kwot wpłaconych tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i prowizji za ubezpieczenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to powiązane z nimi odsetki są wolne od tego podatku.

Zwrot kosztów procesu przed sądem okręgowym i apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego, także nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca postępowanie sądowe ma obowiązek zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Wysokość tych kosztów wynika z dowodów ich poniesienia (opłata sądowa za proces, opłata skarbowa za pełnomocnictwo) oraz z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, które określa minimalne stawki opłat za czynności radców prawnych przed organami sprawiedliwości, uzależniając ich wysokość od wartości przedmiotu sprawy. Zwrot kosztów sądowych nie stanowi przychodu po Pani stronie, stanowi jedynie zwrot nakładów poniesionych w celu ochrony interesu prawnego. Stąd dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych zwrot kosztów sądowych powinien być obojętny podatkowo.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest w części i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy:

Zakresem zastosowania tego przepisu są objęte sytuacje, w których spełnione są łącznie następujące warunki:

-podatnik uzyskał przychód, a więc przysporzenie majątkowe i jednocześnie

-przychód ten „wynika z czynności, które nie mogą być przedmiotem skutecznej prawnie umowy”, czyli wykazuje związek przyczynowo-skutkowy z taką czynnością, ma swoje źródło w takiej czynności.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. ustawy:

Powołany przepis wyraża tzw. zasadę powszechności opodatkowania. Regułą jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu, wyjątkiem zaś jest sytuacja, gdy dochód opodatkowaniu nie podlega. Wyjątki od omawianej zasady dotyczą:

-dochodów, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako zwolnione z podatku oraz

-dochodów, od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanego na podstawie art. 22 ustawy Ordynacja podatkowa (rozporządzenie takie może być wydane w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników).

Ogólne określenie „przychodów” zawiera art. 11 ust. 1 ww. ustawy. Stosownie do tego przepisu:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

-pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

-pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Źródła przychodów

Źródła przychodów zostały określone przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Katalog źródeł przychodów jest katalogiem zamkniętym. Ustawodawca „zamknął” ten katalog dzięki wprowadzeniu kategorii „innych źródeł”, czyli źródeł przychodów innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b. W sytuacji, gdy dane przysporzenie podatnika ma charakter przychodu i nie mieści się w żadnej z kategorii wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ustawy, jest przypisywane do źródła z art. 10 ust. 1 pkt 9. Rozwiązanie to jest jednym z elementów gwarantujących realizację zasady powszechności opodatkowania.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Z informacji przedstawionych przez Panią wynika, że:

1.w dniu (…) 2006 r. zawarła Pani umowę kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF;

2.wyrokiem z dnia (…) 2022 r. sąd okręgowy orzekł nieważność ww. umowy w całości i zasądził na Pani rzecz zwrot wpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, prowizji za ubezpieczenie kredytu, jak również odsetki za opóźnienie oraz zwrot kosztów procesu;

3.zwrot powyższych świadczeń otrzymała Pani od (...) S.A. w dniu (…) 2022 r.

Powzięła Pani wątpliwość, czy zwrócone Pani należności będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Skutki podatkowe zwrotu rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, prowizji za ubezpieczenie kredytu

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy,

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W Pani przypadku, zgodnie z wyrokiem sądu, doszło do zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń, tj. zwrotu wpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, prowizji za ubezpieczenie kredytu.

Skoro zatem był to zwrot nienależnie pobranych świadczeń, to należy się z Panią zgodzić, że zwrot ten nie stanowi przysporzenia po Pani stronie, a zatem w ogóle nie stanowi przychodu.

W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej klient otrzymuje bowiem z powrotem swój kapitał - zwrot zapłaconych Bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo.

Tym samym, nie ma Pan obowiązku rozliczenia tych środków dla celów podatkowych.

Jednocześnie, skoro uzyskane środki nie mają charakteru przychodu, to – wbrew Pani stanowisku – nie mieszczą się w zakresie zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (przepis ten, jak wyjaśniono, dotyczy przychodów).

Zatem w tej części Pani stanowisko należało uznać za nieprawidłowe.

Skutki podatkowe zwrotu odsetek

Odnosząc się do kwestii zasądzonych na Pani rzecz odsetek wskazać należy, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach, w odniesieniu do odsetek, możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje wyłącznie wówczas, gdy przepis omawianej ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.

Ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1 pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2021 r.

Zgodnie z ww. przepisem:

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy PIT zwalnia z opodatkowania wszelkie odsetki za opóźnienie wypłacone w związku ze świadczeniami, które nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Skoro zasądzony na Pani rzecz zwrot wpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, prowizji za ubezpieczenie kredytu nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone z tego tytułu odsetki nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na mocy zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 95b.

W kwestii odsetek Pani stanowisko należało więc uznać za prawidłowe.

Skutki podatkowe zwrotu kosztów postępowania przed sądami

Przechodząc do Pani wątpliwości dotyczących opodatkowania zwrotu kosztów postępowania przed sądami wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy Kodeks postępowania cywilnego:

Stosownie do art. 98 § 2 cytowanej ustawy:

Z kolei w myśl art. 98 § 3 tej ustawy:

Zgodnie z art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego:

Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu (w tym zastępstwa procesowego) mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda.

Mając zatem na uwadze zwrotny charakter kosztów wygranego procesu sądowego należy uznać, że zwrot ten nie rodzi obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższała faktycznie poniesionych przez powoda wydatków.

Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z własnych środków powoda, a następnie na podstawie wyroku zostały mu zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów – nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo.

Mając na uwadze powyższe, zwrot poniesionych przez Panią kosztów postępowania sądowego, zarówno przed sądem okręgowym, jak i sądem apelacyjnym – do wysokości poniesionych przez Panią wydatków - nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Pani stanowisko w powyższym zakresie również należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy Ordynacja podatkowa jest sam przepis prawa. Istotą interpretacji indywidualnej jest rozstrzygnięcie, czy prawidłowo postrzega Pani, jakie skutki prawne na gruncie określonych przepisów prawa podatkowego wywołuje przedstawiony przez Panią stan faktyczny. W polskim systemie prawa podatkowego obowiązuje zasada samoobliczenia podatku. Wydanie interpretacji indywidualnej nie zwalnia podatnika z obowiązku obliczenia podstawy opodatkowania oraz zobowiązania podatkowego. Stąd też Organ interpretacyjny nie analizował przedstawionych przez Panią kwot.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).