Interpretacja indywidualna z dnia 3 kwietnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL1-3.4012.40.2023.2.AKR

Brak obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji oraz sposób udokumentowania tych czynności.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług w części dotyczącej:

‒braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji – jest prawidłowe,

‒sposobu udokumentowania tych czynności– jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

25 stycznia 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 19 stycznia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

‒braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji (pytanie oznaczone we wniosku nr 1),

‒sposobu udokumentowania tych czynności (pytanie oznaczone we wniosku nr 3).

Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 18 marca 2023 r. (wpływ 21 marca 2023 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Jest Pani radcą prawnym, prowadzi 1-osobową działalność gospodarczą wpisaną do CEIDG pod nazwą (…), kod działalności 69.10.Z – działalność prawnicza.

Posiada Pani uprawnienia doradcy obywatelskiego – ukończyła Pani stosowny kurs i kurs doszkalający oraz jest Pani wpisana na listę stałych mediatorów przy SO (…).

Zawarła Pani ze Stowarzyszeniem umowę o wykonywanie świadczeń jako Kancelaria Radcy Prawnego zwana w umowie jako Zleceniobiorca. Zgodnie z zapisami umowy Stowarzyszenie zleca a Zleceniobiorca zobowiązuje się do realizacji świadczeń – z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji.

Realizacja świadczeń odbywać się będzie na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej (dalej jako: npp), nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim (dalej jako: npo) oraz edukacji prawnej na terenie, w lokalizacji oraz wymiarze i przedziale czasowym określonym przez Stowarzyszenie w odrębnym harmonogramie.

Zleceniobiorca oświadcza w umowie, że posiada wymagane ustawą kwalifikacje do wykonywania świadczeń określonych w umowie a w umowie jest zapis, iż Zleceniobiorca oświadcza, że prowadzi działalność gospodarczą w zakresie określonym w umowie.

W umowie przewidziano stałe wynagrodzenie za 5 dni w tygodniu, 4 godziny dziennie:

-(…) zł brutto za poradnictwo obywatelskie, w tym mediacje,

-(…) zł brutto za pomoc prawną, w tym mediację.

Wynagrodzenie jest płatne z 21-dniowym terminem płatności po przekazaniu w określonych terminach dokumentacji miesięcznej i faktury. W przypadku nieodbycia dyżuru i niezapewnienia zastępstwa, wynagrodzenie nie należy się.

Zleceniobiorca ma prawo:

-korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez MS programu do dokumentowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczenia,

-do wynagrodzenia za zrealizowane świadczenia,

-do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli Stowarzyszenia.

Zleceniobiorca ma obowiązek:

-przestrzegać przepisy ustawy i akty wykonawcze do niej oraz stosować się do wewnętrznych procedur Stowarzyszenia dotyczących realizacji świadczeń i ich dokumentowania,

-osobistej obecności w wyznaczonym miejscu i godzinach świadczenia usług zgodnie z podpisanym harmonogramem lub uzgodnionym zastępstwem,

-punktualnego logowania i wylogowywania w systemie MS i obsługiwania klientów zgodnie z harmonogramem,

-informowanie Stowarzyszenia o problemach z logowaniem,

-prowadzenie na bieżąco w programie dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń,

-prowadzenia kart czasu pracy wg wzoru Stowarzyszenia,

-następnego dnia po ostatnim dyżurze, elektronicznego wysyłania do Stowarzyszenia miesięcznego zestawienia udzielonych świadczeń oraz karty czasu pracy.

W przypadku niemożliwości osobistego świadczenia usług, zleceniobiorca wyznacza zastępcę, w pierwszej kolejności z grona osób obsługujących punkty prowadzone przez Stowarzyszenie i ma obowiązek powiadomić o tym na 3 dni robocze przed planowanym zastępstwem, podać powód, termin nieobecności i zastępcę z imienia i nazwiska. Koszty zastępstwa ponosi Zleceniobiorca. W przypadku zdarzeń losowych można podać zastępcę telefonicznie w dniu zdarzenia.

W umowie jest zapis, że Zleceniobiorca ma posiadać własnego laptopa z dostępem do baz, aktów prawnych.

Zabronione jest:

-przyjmowanie korzyści majątkowych za udzielenie świadczenia,

-przekazywanie wizytówek, ulotek dotyczących odpłatnych świadczeń udzielanych osobiście lub w ramach prowadzonej działalności komercyjnej,

-pełnienie równoległe innego dyżuru w ramach ustawy, na rzecz jakiegokolwiek podmiotu.

Dalej są przepisy o możliwości rozwiązania umowy przez każdą ze stron i przyczyny rozwiązania umowy przez Stowarzyszenie, w trybie natychmiastowym. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. W sprawach w niej nieuregulowanych stosuje się przepisy ustawy, aktów wykonawczych do niej oraz K.C.

Zadania realizowane w ramach npp i npo są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej. Powiat zawiera umowę z organizacją a organizacja z wykonawcą. Lokal, w którym świadczone są porady prawne i poradnictwo obywatelskie musi spełniać wymogi określone w rozporządzeniu MS z 21 grudnia 2018 r.

W zakresie wyposażenia, sprzętu technicznego, dostępu do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych, zapewnia to Starostwo.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie jest dostosowane do indywidualnej osoby uprawnionej, ma podnieść jej świadomość co do jej uprawnień i obowiązków oraz wesprzeć w samodzielnym rozwiązywaniu problemów. Obejmuje ono porady dla osób zadłużonych, z zakresu spraw mieszkaniowych i zabezpieczenia społecznego. Poradnictwo obywatelskie nie jest przedmiotem działalności gospodarczej Wnioskodawcy – nie jest wpisane do CEiDG. Jest ono klasyfikowane wg innego kodu niż działalność prawnicza – PKD 88.99.Z. 

Wykonawca, realizując umowę występuje jako doradca obywatelski i prawnik, a nie jako Kancelaria Radcy Prawnego, pomimo, że zawiera umowę jako Kancelaria. Jako radca prawny, Zleceniobiorca jest czynnym podatnikiem VAT.

Wynagrodzenie jakie otrzymuje Zleceniobiorca stanowi przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychody z tytułu wykonywania usług od osoby prawnej, jaką jest Stowarzyszenie, zgodnie z art. 17 ust. 1 Prawa o stowarzyszeniach.

W umowie nie ma zapisu, kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Zleceniobiorca nie został zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega on takiemu ubezpieczeniu OC.

Doprecyzowanie opisu stanu faktycznego

Poniższe informacje dotyczą zarówno usług pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, bowiem wszystkie te usługi są przedmiotem jednej umowy i wszystkie jej postanowienia odnoszą się do wskazanych powyżej usług.

1.Z tytułu realizacji umowy współpracy ze Stowarzyszeniem ponosi Pani jedynie wydatek w postaci kosztów dojazdu do punktu w wysokości około 160 zł miesięcznie. Może być koszt korespondencji – 10 zł, ale obecnie nie ponosi go Pani, bowiem zanosi Pani osobiście dokumentację miesięczną.

2.Świadcząc usługi w ramach umowy wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia. Nie działa Pani w ramach umowy jako podmiot prowadzący swoją działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Starostwa i Stowarzyszenia. Nie ma Pani na nic wpływu tak jak to jest przy swojej działalności – ma Pani wszystko narzucone w umowie – lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, klientów. Poza tym nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych świadczeń swoich w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. W punkcie nie używa Pani swojego szyldu, pieczątki ani pod niczym się nie podpisuje, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest fakt braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi co powoduje tą odpowiedzialność po stronie Stowarzyszenia, które dobiera sobie indywidualnie kadrę i za nią odpowiada.

3.Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Gmina – Starostwo i Stowarzyszenie. Gmina w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r., a Stowarzyszenie w zakresie wypłaty wynagrodzenia, które dostaje od Gminy w ramach dotacji.

4.Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej, ryczałtowej kwocie, niezmiennej przez cały rok trwania umowy.

5.W umowie nie ma żadnego postanowienia w ramach którego Stowarzyszenie wzięłoby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na rzecz Stowarzyszenia. Nie ma również takiego zapisu co do Wykonawcy.

6.Usługi mediacji są przeprowadzane w razie potrzeby, które może w ogóle w ciągu całego roku nie zaistnieć i odbywa się to w ramach dyżuru nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego i granicach wynagrodzenia określonego w umowie. Faktycznie w ciągu kilku lat nie przeprowadziła Pani mediacji.

Pytania

1.Czy Wnioskodawca zawierając umowę o wykonywanie świadczeń ze Stowarzyszeniem, wpisanym do KRS, jako Kancelaria Radcy Prawnego, zwana dalej w umowie Zleceniobiorcą, której przedmiotem jest realizacja świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, jest obowiązany do odprowadzenia podatku VAT od otrzymanego wynagrodzenia?

2.W przypadku odpowiedzi negatywnej – czy sama nazwa umowy ma znaczenie dla obowiązku płacenia podatku VAT – gdyby umowa nazywała się umową zlecenie to czy nie byłoby takiego obowiązku przy spełnieniu pozostałych przesłanek?

3.Jeżeli wskazane w stanie faktycznym usługi nie będą opodatkowane VAT, to w jaki sposób Wnioskodawca ma się rozliczyć ze Stowarzyszeniem – czy może wystawić jako Kancelaria Radcy Prawnego fakturę bez VATu i w jaki sposób ją wypełnić – kwota netto i brutto, czy tylko brutto?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, udzielanie pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji w ramach umowy o wykonywanie świadczeń jako Zleceniobiorca, zawartej ze Stowarzyszeniem wpisanym do KRS, w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług – VAT.

Kluczowym w tym zakresie jest art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, który stanowi jakich czynności nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą.

Aby odpłatne świadczenie usług było opodatkowane VAT-em, muszą one być świadczone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podatnika, który w związku z jej wykonywaniem będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

Jako radca prawny jest Pani podatnikiem podatku VAT, lecz usługa porad obywatelskich nie mieści się w zakresie Pani działalności gospodarczej ani nie jest jej przedmiotem.

Ma Pani wątpliwości w materii, czy powinna Pani wpisać poradnictwo obywatelskie do swojej działalności gospodarczej i czy gdyby dokonała Pani takiego wpisu do CEiDG, to czy wpłynęłoby to na obowiązek podatkowy z tytułu podatku VAT. Skoro inni wnioskodawcy piszą w stanie faktycznym, że to poradnictwo nie jest przedmiotem prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, tzn., że nie dokonali wpisu tej działalności do CEiDG.

Z drugiej strony, w Pani ocenie, nawet gdyby wpisać poradnictwo obywatelskie do CEiDG, to ono i tak kwalifikowane jest wg innego kodu PKD 88.99.Z – pomoc społeczna, gdzie indziej nie sklasyfikowana i nie mieści się w zakresie prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej zakwalifikowanej jako działalność prawnicza PKD 69.10.Z.

Zgodnie z wcześniejszymi interpretacjami w powyższym zakresie, „nie podlega VAT doradztwo obywatelskie nawet gdy doradca prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną VAT w innym zakresie” – vide 0114-KDIP4-2.4012.214. 2022.3.MC z 28 lipca 2022 r.

Przychody z tytułu wynagrodzenia od fundacji/stowarzyszenia z tytułu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji są przychodami z tytułu działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychody z tytułu wykonywania usług uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest stowarzyszenie zgodnie z art. 17 ust. 1 Prawo o stowarzyszeniach.

W Pani ocenie, nie ma znaczenia nazwa umowy „umowa o wykonywanie świadczeń”, a nie umowa zlecenie, bowiem o istocie umowy decyduje nie jej nazwa ale treść, czyli brzmienie postanowień umownych określających przedmiot umowy oraz prawa i obowiązki stron.

Zlecenie należy do umów o świadczenie usług – vide Komentarz Ciszewski Jerzy, Lex. Pomimo nazwy umowy „umowa o wykonywanie świadczeń” jej treść i cel świadczy o tym, że ma Pani świadczyć na rzecz Stowarzyszenia określonego rodzaju usługi. Zapis § 1 ust. 1 umowy jest typowy dla umowy zlecenia, „Stowarzyszenie zleca a Zleceniobiorca zobowiązuje się do realizacji świadczeń z zakresu: pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego, mediacji”. Strony umowy nazwano w sposób właściwy umowie zlecenia. Do umowy o świadczenie usług, stosuje się, zgodnie z art. 750 k.c. przepisy o zleceniu. W innych interpretacjach podatkowych, też umowy miały różne nazwy, np. umowa o świadczenie poradnictwa obywatelskiego – vide 0112-KDIL1-2.4012.91.2022.3.PM.

Jeśli chodzi o pozostałe przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, to pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecenie powstał stosunek prawny co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich. Zleceniobiorca, świadcząc usługi pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i mediacji, nie działa jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą lecz jako osoba fizyczna – radca prawny pozostający w dyspozycji Starostwa i Stowarzyszenia – podobnie interpretacja 0112-KDIL1-1.4012.556.2022.1.HW.

Świadcząc wymienione usługi nie dysponuje Pani samodzielnością, nie używa logo Kancelarii, pieczątki, nie reprezentuje osób przed sądem, nie podpisuje pism, nie wykonuje Pani typowych czynności charakterystycznych dla prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej.

Ponadto, Zleceniobiorca jest podporządkowany w zakresie warunków wykonywania umowy i wynagrodzenia, podobnie jak w stosunku pracy zleceniobiorca nie ma wpływu na wysokość otrzymanego od Stowarzyszenia wynagrodzenia, które jest stałe – ryczałtowe i nie zależy od ilości udzielonych porad. Zleceniobiorca – podobnie jak w stosunku pracy – musi się stawić do punktu w określonej miejscowości pod wskazany adres i według ściśle określonego harmonogramu – wyznaczone konkretne dni i godziny jest zobowiązany tego przestrzegać.

Zleceniobiorca wykorzystuje lokal, sprzęt komputer, oprogramowanie, infrastrukturę techniczną itp., zapewnione przez Starostwo, zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 1-3 rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r. Nie ponosi zatem ryzyka ekonomicznego, ani gospodarczego. Nie zmienia tego faktu zapis w umowie, że ma Pani mieć własnego laptopa, bowiem to wszystko ma obowiązek zapewnić Starostwo w punkcie obsługiwanym przez Panią, jest to w rzeczywistości wszystko zapewnione. Stowarzyszenie w ten sposób się zabezpiecza, gdyby tego sprzętu nie było, ale stanowi jednocześnie w umowie, że Zleceniobiorca ma prawo korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego, na potrzeby realizacji świadczeń.

Pani zdaniem, przepisy rozporządzenia MS mają bezwzględnie obowiązujący charakter. One wprost stanowią, że w lokalu, w którym jest udzielana nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, zapewnia się m.in. pomieszczenie, miejsce dla oczekujących, dostęp do instalacji energetycznej, telekomunikacyjnej, internetu, komputer z bazą aktów prawnych, drukarkę itp. Nie można tego obowiązku przerzucić na Zleceniobiorcę.

Zgodnie z art. 58 pkt 1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą, z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, jest nieważna i nie może być modyfikowana zapisami umowy.

Zgodnie z wcześniejszymi interpretacjami, brak w umowie zapisu o odpowiedzialności zlecającego wykonanie czynności wobec osób trzecich, a nie po stronie Zleceniobiorcy, ani nie ma zapisu, że odpowiedzialność ponosi Zleceniobiorca, uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Zleceniobiorcy. Wobec powyższego, uważa Pani, że spełnione zostały łącznie przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług, i nie musi Pani płacić podatku VAT od realizacji świadczeń nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji w ramach umowy o wykonywanie świadczeń, zawartej ze Stowarzyszeniem jako Kancelaria Radcy Prawnego.

Nie ma Pani pewności czy może z tytułu świadczonych usług, które nie podlegałyby VAT, wystawić fakturę jako Kancelaria Radcy Prawnego i w jaki sposób ją wypełnić, czy kwotę brutto z umowy wpisać do faktury jako kwotę netto i brutto, nie wypełniając VAT-u, czy tylko wypełnić kwotę brutto w fakturze.

W Pani ocenie, zgodnie z interpretacją 0113-KDIPT1-1.4012.827.2022.3.ŻR z 11 stycznia 2023 r., brak obowiązku wystawiania faktur nie stoi na przeszkodzie jej wystawiania, co by oznaczało, że może Pani wystawić taką fakturę.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku w części dotyczącej:

‒braku obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji – jest prawidłowe,

‒sposobu udokumentowania tych czynności– jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność powinna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 13 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Z opisu sprawy wynika, że zawarła Pani ze Stowarzyszeniem umowę o wykonywanie świadczeń jako Kancelaria Radcy Prawnego zwana w umowie jako Zleceniobiorca. Zgodnie z zapisami umowy Stowarzyszenie zleca a Zleceniobiorca zobowiązuje się do realizacji świadczeń – z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji.

Realizacja świadczeń odbywać się będzie na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej (dalej jako: npp), nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim (dalej jako: npo) oraz edukacji prawnej na terenie, w lokalizacji oraz wymiarze i przedziale czasowym określonym przez Stowarzyszenie w odrębnym harmonogramie.

Zleceniobiorca oświadcza w umowie, że posiada wymagane ustawą kwalifikacje do wykonywania świadczeń określonych w umowie, a w umowie jest zapis, iż Zleceniobiorca oświadcza, że prowadzi działalność gospodarczą w zakresie określonym w umowie.

W umowie przewidziano stałe wynagrodzenie za 5 dni w tygodniu, 4 godziny dziennie:

-(…) zł brutto za poradnictwo obywatelskie, w tym mediacje,

-(…) zł brutto za pomoc prawną, w tym mediację.

Wynagrodzenie jest płatne z 21-dniowym terminem płatności po przekazaniu w określonych terminach dokumentacji miesięcznej i faktury. W przypadku nieodbycia dyżuru i niezapewnienia zastępstwa, wynagrodzenie nie należy się.

Zleceniobiorca ma prawo:

-korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez MS programu do dokumentowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczenia,

-do wynagrodzenia za zrealizowane świadczenia,

-do korzystania ze wsparcia organizacyjnego i administracyjnego od przedstawicieli Stowarzyszenia.

Zleceniobiorca ma obowiązek:

-przestrzegać przepisy ustawy i akty wykonawcze do niej oraz stosować się do wewnętrznych procedur Stowarzyszenia dotyczących realizacji świadczeń i ich dokumentowania,

-osobistej obecności w wyznaczonym miejscu i godzinach świadczenia usług zgodnie z podpisanym harmonogramem lub uzgodnionym zastępstwem,

-punktualnego logowania i wylogowywania w systemie MS i obsługiwania klientów

zgodnie z harmonogramem,

-informowanie Stowarzyszenia o problemach z logowaniem,

-prowadzenie na bieżąco w programie dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń,

-prowadzenia kart czasu pracy wg wzoru Stowarzyszenia,

-następnego dnia po ostatnim dyżurze, elektronicznego wysyłania do Stowarzyszenia miesięcznego zestawienia udzielonych świadczeń oraz karty czasu pracy.

W przypadku niemożliwości osobistego świadczenia usług, zleceniobiorca wyznacza zastępcę, w pierwszej kolejności z grona osób obsługujących punkty prowadzone przez Stowarzyszenie i ma obowiązek powiadomić o tym na 3 dni robocze przed planowanym zastępstwem, podać powód, termin nieobecności i zastępcę z imienia i nazwiska. Koszty zastępstwa ponosi Zleceniobiorca. W przypadku zdarzeń losowych można podać zastępcę telefonicznie w dniu zdarzenia.

W umowie jest zapis, że zleceniobiorca ma posiadać własnego laptopa z dostępem do baz, aktów prawnych.

Zabronione jest:

-przyjmowanie korzyści majątkowych za udzielenie świadczenia,

-przekazywanie wizytówek, ulotek dotyczących odpłatnych świadczeń udzielanych osobiście lub w ramach prowadzonej działalności komercyjnej,

-pełnienie równoległe innego dyżuru w ramach ustawy, na rzecz jakiegokolwiek podmiotu.

Zadania realizowane w ramach npp i npo są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej. Powiat zawiera umowę z organizacją a organizacja z wykonawcą. Lokal, w którym świadczone są porady prawne i poradnictwo obywatelskie musi spełniać wymogi określone w rozporządzeniu MS z 21 grudnia 2018 r.

W zakresie wyposażenia sprzętu technicznego, dostępu do komputera, sieci energetycznej, Internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych, zapewnia to Starostwo.

Wykonawca, realizując umowę występuje jako doradca obywatelski i prawnik, a nie jako Kancelaria Radcy Prawnego, pomimo, że zawiera umowę jako Kancelaria. Jako radca prawny, Zleceniobiorca jest czynnym podatnikiem VAT.

Wynagrodzenie jakie otrzymuje Zleceniobiorca stanowi przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychody z tytułu wykonywania usług od osoby prawnej, jaką jest Stowarzyszenie, zgodnie z art. 17 ust. 1 Prawa o stowarzyszeniach.

W umowie nie ma zapisu, kto ponosi odpowiedzialność za realizację umowy wobec osób trzecich. Zleceniobiorca nie został zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega on takiemu ubezpieczeniu OC.

Z tytułu realizacji umowy współpracy ze Stowarzyszeniem ponosi Pani jedynie wydatek w postaci kosztów dojazdu do punktu w wysokości około 160 zł miesięcznie. Może być koszt korespondencji – 10 zł, ale obecnie nie ponosi go Pani, bowiem zanosi Pani osobiście dokumentację miesięczną.

Świadcząc usługi w ramach umowy wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia. Nie działa Pani w ramach umowy jako podmiot prowadzący swoją działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Starostwa i Stowarzyszenia. Nie ma Pani na nic wpływu tak jak to jest przy swojej działalności – ma Pani wszystko narzucone w umowie – lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, klientów. Poza tym nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych świadczeń swoich w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. W punkcie nie używa Pani swojego szyldu, pieczątki ani pod niczym się nie podpisuje, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest fakt braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi co powoduje tą odpowiedzialność po stronie Stowarzyszenia, które dobiera sobie indywidualnie kadrę i za nią odpowiada.

Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego. Ponosi je Powiat – Starostwo i Stowarzyszenie. Powiat w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r., a Stowarzyszenie w zakresie wypłaty wynagrodzenia.

Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej, ryczałtowej kwocie, niezmiennej przez cały rok trwania umowy.

W umowie nie ma żadnego postanowienia w ramach którego Stowarzyszenie wzięłoby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na rzecz Stowarzyszenia. Nie ma również takiego zapisu co do Wykonawcy.

Usługi mediacji są przeprowadzane w razie potrzeby, które może w ogóle w ciągu całego roku nie zaistnieć i odbywa się to w ramach dyżuru nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego i granicach wynagrodzenia określonego w umowie. Faktycznie w ciągu kilku lat nie przeprowadziła Pani mediacji.

Pani wątpliwości w pierwszej kolejności dotyczą kwestii, czy zawierając umowę o wykonywanie świadczeń ze Stowarzyszeniem, której przedmiotem jest realizacja świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, jest Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku VAT z tytułu uzyskiwanego od Stowarzyszenia wynagrodzenia.

Z przywołanego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy wynika, że warunkiem dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, jest uznanie przychodów osiąganych z tytułu wykonywanych czynności za przychody wymienione w art. 12 ust. 1-6 (przychody z wykonywanej pracy) lub w art. 13 pkt 2-9 (przychody z działalności wykonywanej osobiście) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

·wykonywania tych czynności,

·wynagrodzenia, oraz

·odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią oraz Stowarzyszenie.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panią a zleceniodawcą – Stowarzyszeniem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać Pani za podatnika VAT.

Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że zawarła Pani (Zleceniobiorca) ze Stowarzyszeniem (Zleceniodawca) umowę współpracy. Przedmiotem umowy jest realizacja przez Panią świadczeń z zakresu pomocy prawnej, obywatelskiego oraz mediacji na terenie, w lokalizacji oraz wymiarze i przedziale czasowym określonym przez Stowarzyszenie w odrębnym harmonogramie.

W umowie przewidziano stałe wynagrodzenie za 5 dni w tygodniu, 4 godziny dziennie: (…) zł brutto za poradnictwo obywatelskie, w tym mediacje; (…) zł brutto za pomoc prawną, w tym mediacje.

Nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej, ryczałtowej kwocie, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Wynagrodzenie jakie otrzymuje Zleceniobiorca stanowi przychody, o których mowa w art. 13 ust. 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Starostwo zapewnia lokal, w którym świadczone są porady prawne i poradnictwo obywatelskie oraz wyposażenie, sprzęt techniczny, dostęp do komputera, sieć energetyczną, Internet, oprogramowanie z bazą aktów prawnych.

Nie działa Pani w ramach umowy jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Starostwa i Stowarzyszenia. Nie ma Pani na nic wpływu tak jak to jest przy Pani własnej działalności – ma Pani wszystko narzucone w umowie – lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, klientów. Poza tym nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych własnych świadczeń w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. W punkcie nie używa Pani swojego szyldu, pieczątki ani pod niczym się nie podpisuje, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest fakt braku zapisu w umowie o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi, co powoduje, tą odpowiedzialność po stronie Stowarzyszenia, które dobiera sobie indywidualnie kadrę i za nią odpowiada.

Za czynności wykonywane w ramach umowy nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego ani ekonomicznego.

Wykonawca nie został zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

W umowie nie ma żadnego postanowienia w ramach którego Stowarzyszenie wzięłoby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Zleceniobiorcę na rzecz Stowarzyszenia. Nie ma również takiego zapisu co do Wykonawcy.

Jak wyżej wskazano – odnośnie dwóch pierwszych warunków (tj. wykonania czynności i wynagrodzenia) stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności, a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimiś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia. Stąd opisana we wniosku umowa, w ramach której świadczy Pani usługi z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji oraz warunki jej świadczenia i wynagrodzenia przysługujące Pani pozwalają na stwierdzenie, że dwa pierwsze warunki są spełnione. Umowa na usługi z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji jest zawarta, a więc nastąpi związanie formalne stron stosunkiem prawnym. Umowa jasno również określa zakres czynności i wynagrodzenie Pani należne.

Ponadto należy uznać, że co do zasady w istotę umowy, której przedmiotem jest pomoc prawna, poradnictwo obywatelskie oraz mediacja przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Stowarzyszenia.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu przez Panią ryzyka ekonomicznego. Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Analiza okoliczności sprawy i powołanych przepisów prowadzi do wniosku, że świadczenie przez Panią usług w zakresie pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji na podstawie zawartej umowy ze Stowarzyszeniem, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Nie ponosi bowiem Pani – jak wynika z okoliczności sprawy – ryzyka gospodarczego i ekonomicznego za wykonane czynności wynikające z umowy, które świadczy Pani na rzecz Stowarzyszenia. Stowarzyszenie nie zobowiązało Pani w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia cywilnego, a w umowie brak jest zapisu o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich za świadczone usługi, co powoduje, że nie Pani ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za świadczone usługi. Ponadto przy realizacji opisanych świadczeń korzysta Pani z udostępnionego przez Starostwo wyposażonego lokalu, sprzętu technicznego, dostępu do komputera, sieci energetycznej, internetu, oprogramowania z bazą aktów prawnych.

Zatem zawarcie opisanej umowy powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pani – zleceniobiorca związana jest ze zleceniodawcą – Stowarzyszeniem więzami prawnymi, co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich. Stosunek prawny między zleceniodawcą a wykonującym zlecenie, obciąża zatrudniającego ryzykiem za wykonanie tych czynności, podporządkowuje wykonującego zlecenie co do warunków realizacji umówionych czynności oraz wynagrodzenia.

Wobec powyższego, w odniesieniu do świadczonych przez Panią usług z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartą umową współpracy ze Stowarzyszeniem, z czynności podlegających ustawie. Zatem świadczenie przez Panią, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, opisanych usług pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Podsumowując, wykonując świadczenia na podstawie zawartej ze Stowarzyszeniem umowy, której przedmiotem jest realizacja świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, nie jest Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku VAT od uzyskiwanego z tego tytułu wynagrodzenia.

Zatem Pani stanowisko w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

Jednocześnie, mając na uwadze rozstrzygnięcie w zakresie pytania nr 1, nie udziela się odpowiedzi na postawione warunkowo pytanie oznaczone we wniosku nr 2 o treści: „W przypadku odpowiedzi negatywnej – czy sama nazwa umowy ma znaczenie dla obowiązku płacenia podatku VAT – gdyby umowa nazywała się umową zlecenie to czy nie byłoby takiego obowiązku przy spełnieniu pozostałych przesłanek?”

W dalszej kolejności Pani wątpliwości dotyczą kwestii czy może Pani wystawić jako Kancelaria Radcy Prawnego fakturę bez VAT i w jaki sposób ją wypełnić.

Należy wskazać, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 – Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:

Według art. 106b ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura VAT dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

W myśl art. 87 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.):

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wyżej rozstrzygnięto świadczenie przez Panią usług z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji na podstawie zawartej umowy współpracy ze Stowarzyszeniem, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku. Usługi z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji na podstawie umowy współpracy, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Panią czynności na rzecz Stowarzyszeniaz zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umowy współpracy pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji.

W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur VAT w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi Pani działalności gospodarczej.

Podsumowując, do uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy współpracy zawartej ze Stowarzyszeniem w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, brak jest podstaw do wystawiania przez Panią faktur lub rachunków oraz nie jest Pani zobowiązana do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Powyższe wynagrodzenie z umowy współpracy zawartej ze Stowarzyszeniem w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Nic nie wskazuje również, że dokumentem takim nie może być umowa cywilnoprawna. Należy jednak zaznaczyć, że nota księgowa jak i umowa nie są dokumentami przewidzianymi przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług i jako takie nie są objęte ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie przedmiotowych przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Tym samym stanowisko Pani w zakresie pytania nr 3 jest nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Niniejszą interpretacją załatwiono wniosek w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr 1, 2 oraz 3. W pozostałym zakresie wniosek został rozpatrzony odrębnym rozstrzygnięciem.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).