Zawieszanie renty rolniczej. Resort rolnictwa analizuje możliwość zmian

Do RPO wpływają skargi na zasady zawieszania renty rolniczej w przypadku prowadzenia działalności rolniczej małżeństwa rolników, z których jedno pobiera emeryturę, a drugie rentę rolniczą. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi analizuje możliwość podjęcia prac legislacyjnych dotyczących zawieszania części uzupełniającej renty rolniczej, gdy małżonek rencisty przejdzie na emeryturę.

Po ostatnich zmianach prawa zaprzestanie działalności rolniczej (art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników) nie jest już warunkiem koniecznym do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej. Ustawodawca nie zdecydował, aby takie rozwiązanie wprowadzić również w stosunku do rencistów.

Na gruncie art. 28 ustawy w celu podjęcia przez KRUS wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej konieczne jest zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej, tzn. rencista powinien przenieść własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Przeniesienia własności gospodarstwa rolnego może nastąpić w drodze: umowy darowizny, umowy o dożywocie, umowy sprzedaży. 

Rencista, który nie chce wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, spełni warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli wydzierżawi gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej. Aby umowa dzierżawy mogła być podstawą wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej - oprócz warunków określonych przepisami kodeksu cywilnego - musi spełniać warunki szczegółowo określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. 

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje, w ściśle określonych przypadkach, wypłatę 50% lub 75% albo 100% części uzupełniającej renty rolniczej, mimo że rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Przepisy przewidują m.in, że gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z mocy ustawy, wypłata renty nie ulega zawieszeniu. Wtedy część uzupełniającą renty wypłaca się w pełnej wysokości.

Prawo nie przewiduje zaś tego rozwiązania, gdy jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi z małżonków pobiera rentę. Obecnie do wypłaty części uzupełniającej emerytury nie jest wymagane zaprzestanie działalności rolniczej przez rencistę, a wobec niezaprzestania jej nadal mają zastosowanie omówione wyżej zasady zawieszania części uzupełniającej. Innymi słowy rencista, małżonek rolnika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, pobiera pełną rentę do czasu, gdy ten rolnik nabędzie prawo do emerytury, wtedy bowiem wpłata renty małżonka rencisty zostaje zawieszona (100% części uzupełniającej).

Problem ten zauważono w dyskusji nad ustawą o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników podczas posiedzenia 10 stycznia 2023 r. sejmowych Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Sekretarz stanu w MRiRW Anna Gembicka odniosła się do możliwości podjęcia odpowiednich działań w sprawie. 

Część składkowa renty rolniczej jest wypłacana zawsze, natomiast wypłata części uzupełniającej ulega zawieszeniu w całości lub w określonej części, jeżeli świadczeniobiorca nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy. Wtedy wypłata części uzupełniającej renty nie ulega zawieszeniu. Dlatego też do momentu przejścia małżonka na emeryturę rolniczą rencista uprawniony jest do pobierania świadczenia w pełnej wysokości.

Z chwilą przejścia małżonka na emeryturę i zaprzestania płacenia składek, renciście zostaje zawieszona część uzupełniająca renty rolniczej. Należy przy tym zauważyć, że w sytuacji, kiedy jedno z małżonków pobiera rentę, a drugie ma zamiar przejść na rolniczą emeryturę, wypłata renty w całości jest możliwa w przypadku, gdy gospodarstwo zostanie wydzierżawione lub zostanie przeniesiona własność na inną osobę, tzn. osobę która, zgodnie z ww. ustawą, nie jest: małżonkiem emeryta lub rencisty, jego zstępnym lub pasierbem, osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym lub ich małżonkiem.

Dokonać tego może jednak w każdej dozwolonej prawem formie, np. przez wydzierżawienie gospodarstwa rolnego, czy też na podstawie umowy o dożywocie. Nie ma ustawowego obowiązku trwałego wyzbycia się gospodarstwa rolnego np. przez jego sprzedaż.

Przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przewidują zatem zróżnicowane formy zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, które pozwalają uwzględnić różne potrzeby osób korzystających ze świadczeń emerytalno-rentowych rolniczych.

Warto przy tym wskazać, że rolnik może po zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej użytkować grunty rolne, pod warunkiem, że nie stanowią one gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, a więc ich łączna powierzchnia nie może przekraczać 1 ha lub 1 ha przeliczeniowego.

Należy zwrócić uwagę, że przesłanką zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jest prowadzenie działalności rolniczej, a nie samo posiadanie lub dysponowanie własnością gospodarstwa.

Niemniej jednak, w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi analizowana jest możliwość podjęcia prac legislacyjnych dotyczących zawieszania części uzupełniającej renty rolniczej w przypadku, gdy małżonek rencisty przejdzie na emeryturę.

Źródło: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich