Ważny wyrok NSA w sprawie terminu na skorzystanie z ulgi na złe długi

20 marca 2025 roku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że dwuletni termin na skorzystanie z ulgi na złe długi jest sprzeczny z przepisami unijnej Dyrektywy 2006/112/WE w sprawie systemu VAT. Nie można było zatem odmówić przedsiębiorcy prawa do skorzystania z ulgi na złe długi po upływie tego terminu.

NSA, Naczelny Sąd Administracyjny

Ulga na złe długi to mechanizm pozwalający korygować rozliczenia podatkowe dotyczące faktur, które ostatecznie nie zostały opłacone. Rozwiązanie to działa w podatkach dochodowych (PIT i CIT) oraz w podatku VAT. W rezultacie podatnik rozlicza się kasowo – płacąc podatki tylko od faktur, za które kontrahenci mu zapłacili.

Zgodnie z art. 89a ustawy o VAT, podatnik, który nie otrzymał płatności za należność, może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towaru lub świadczenia usług na terytorium kraju za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:

• wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze,
• na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej wierzyciel jest podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny,
• od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Termin na skorzystanie z ulgi był kilkukrotnie zmieniany. Pierwotnie - od 2005 r. - ustawodawca ustanowił termin na skorzystania z ulgi wynoszący 5 lat (licząc od początku roku, w którym wystawiono fakturę). Od 1 grudnia 2008 r. termin skrócono do 2 lat, a od 1 października 2021 r. termin został wydłużony, tym razem do 3 lat.

W ustnych motywach rozstrzygnięcia NSA stwierdził, że przepis art. 90 ust. 1 Dyrektywy pozwala na ustanowienie warunku w postaci terminu - jednak biorąc pod uwagę zasadę neutralności podatkowej i proporcjonalności, trudno znaleźć usprawiedliwienie dla ustanowienia warunku w postaci dwuletniego terminu (obecnie trzyletniego), określonego w art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT.

Warunek formalny – jakim jest ustanowiony termin na skorzystanie z ulgi na złe długi należy rozpatrywać w świetle art. 273 Dyrektywy nakazującym ograniczać warunki, które muszą spełnić podatnicy chcący skorzystać z ulgi na złe długi tylko do warunków niezbędnych dla zapewnienie prawidłowości poboru podatku VAT oraz zapobiegania oszustwom podatkowym.

Analizując zatem ustanowiony przez ustawodawcę krajowego termin na skorzystanie z ulgi, nie sposób dostrzec uzasadnienia wprowadzenia takiej cezury czasowej. Jak podkreśla RPO, wątpliwości budzą dokonywane przez ustawodawcę zmiany terminu, którego nie da się powiązać z żadnymi przesłankami uzasadniającymi jego ustanowienie w takiej długości.

Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich

Oprac. Katarzyna Bogucka