Wyrok SN z dnia 7 czerwca 2022 r., sygn. II USKP 216/21

Wyłączenia z okresów pracy w szczególnych warunkach okresów zasiłków chorobowych z mocy art. 12 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych nie znosi regulacja z art. 32 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Najwyższy w składzie:

Prezes SN Piotr Prusinowski (przewodniczący)

‎SSN Halina Kiryło ‎

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

w sprawie z wniosku G. Ż. ‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych […] Oddziałowi w W. ‎o emeryturę pomostową, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 7 czerwca 2022 r., ‎skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] ‎z dnia 12 lutego 2020 r., sygn. akt III AUa […],

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu w […] do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z 12 lutego 2020 r. oddalił apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych […] Oddział w W. od wyroku Sądu Okręgowego w W. z 20 lutego 2018 r., który uwzględnił odwołanie ubezpieczonego G. Ż. i zmienił decyzję pozwanego z 3 października 2017 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej od 22 czerwca 2017 r. (od ukończenia 60 lat).

Pozwany uwzględnił ubezpieczonemu okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach od 1 lutego 1977 r. do 31 stycznia 1980 r., od 18 lutego 1980 r. do 31 sierpnia 1989 r., od 1 grudnia 1989 r. do 26 maja 1992 r. - z wyłączeniem okresów zwolnień lekarskich, co dało łącznie 14 lat, 11 miesięcy i 18 dni. Wobec braku wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej.

Sąd Okręgowy za niezasadne uznał wyłączenie przez pozwanego okresów zwolnień lekarskich z okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu oddalenia apelacji pozwanego stwierdził, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny prawnej i słusznie uznał, powołując się na stanowisko judykatury, że osiągnięcie do 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących na skutek nowelizacji ustawy emerytalnej od 1 lipca 2004 r. Zasady dotyczące uwzględniania okresu zasiłku chorobowego, obowiązujące do 30 czerwca 2004 r. (sprzed zmiany legislacyjnej dodającej w art. 32 - ust. 1a), mają zastosowanie do ubezpieczonych, którzy przed 1 lipca 2004 r. spełnili warunki stażowe określone w art. 32 ustawy emerytalnej nawet, jeżeli wniosek o emeryturę złożyli po tej dacie. W tej sprawie zasada ta ma zastosowanie per analogiam z uwagi na to, że kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu ma nie art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, lecz art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 4-11 tej ustawy, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Oba przepisy mają tożsame brzmienie, lecz odnoszą się do różnych świadczeń, art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej dotyczy nabycia prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym, zaś art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych dotyczy stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wyliczanego dla potrzeb ustalenia nabycia prawa do emerytury pomostowej. W obu przypadkach mamy jednak do czynienia z regulacją, która ustanawia regułę klasyfikowania okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, które dotyczą okresu sprzed 1 stycznia 1999 r., w świetle przepisów ustaw, które weszły w życie po tej dacie. Wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy emerytalnej okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy obowiązujących po 1 lipca 2004 r., co oznacza, że przepis ten nie ma zastosowania do stanów powstałych przed jego wejściem w życie. Przepis art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, wprowadził istotną zmianę w dotychczasowym stanie prawnym, określając szczegółowo okresy, które nie są do niego wliczane, w tym okresy niezdolności do pracy spowodowane chorobą, przypadające w czasie trwania zatrudnienia kwalifikowanego jako praca w warunkach szczególnych czy o szczególnym charakterze. Takiego rozróżnienia nie można było w żaden sposób wywieść w drodze wykładni poprzednio obowiązujących przepisów. W związku z tym do czasu wejścia w życie art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, do okresu pracy w szczególnym charakterze, wliczane były okresy niezdolności do pracy z powodu choroby. Sąd Najwyższy w wyrokach: z 5 maja 2005 r., II UK 215/04, z 5 maja 2005 r., II UK 219/04 i z 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, stwierdził, że przepis art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej zmienia definicję pracy w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze. Wprowadza on istotną zmianę w obowiązującym stanie prawnym, określając szczegółowo okresy niewykonywania pracy, które nie są wliczane do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którego to rozróżnienia nie zawierały przepisy dotychczasowe. Z tego względu określona w art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach normatywna zmiana nie może wpływać na interpretację wcześniejszego pojmowania okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w odniesieniu do stanów powstałych przed tą zmianą. Norma art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej powinna mieć zastosowanie jedynie w stosunku do osób, które do dnia jej wejścia w życie (1 lipca 2004 r.) nie spełniły przesłanek stażowych prawa do emerytury w wieku obniżonym. Dopiero w sytuacji, gdy wnioskodawca nie spełnił tych warunków przed 1 lipca 2004 r. - przy uwzględnieniu obowiązującego wówczas stanu prawnego - okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, przypadające po 14 listopada 1991 r. nie mogą zostać zaliczone do okresu pracy w warunkach szczególnych. Taka sytuacja nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie, gdyż biorąc pod uwagę wszystkie okresy pracy odwołującego się zakwalifikowane jako praca o szczególnym charakterze czy w szczególnych warunkach, przypadły one na okres przed 1 stycznia 1999 r. Chodzi o następujące okresy: od 1 lutego 1977 r. do 31 stycznia 1980 r. (Państwowa Straż Pożarna - praca w szczególnym charakterze), od 18 lutego 1980 r. do 26 maja 1992 r. z przerwą od 1 września 1989 r. do 30 listopada 1989 r. na urlop bezpłatny (Huta […] sp. z o.o. w W., obecnie A. […] sp. z o.o. - praca w szczególnych warunkach). Łączny staż pracy odwołującego się wyniósł 15 lat i 9 dni, przy czym organ rentowy odliczył od tego okresu 21 dni korzystania przez odwołującego się ze zwolnienia lekarskiego: od 20 grudnia 1991 r. do 28 grudnia 1991 r. i od 15 maja 1992 r. do 26 maja 1992 r., co spowodowało, że wyliczony przez organ rentowy łączny czas pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze jako praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wyniósł 14 lat 11 miesięcy i 18 dni. Powyższe okresy niewykonywania pracy przez odwołującego się, których organ rentowy nie wlicza do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zdaniem Sądu Apelacyjnego powinny zostać uwzględnione do wymaganego minimalnego kwalifikowanego stażu pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, gdyż określona w art. 12 tej ustawy norma prawna nie może wpływać na odmienną interpretację wcześniejszego pojmowania okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w odniesieniu do stanów powstałych przed jej wejściem w życie. Taki pogląd wynika z uregulowanej w art. 2 Konstytucji RP zasady ochrony praw nabytych, którą objęte są zarówno prawa nabyte w drodze skonkretyzowanych decyzji przyznających świadczenia, jak i prawa nabyte abstracto zgodnie z ustawą, przed zgłoszeniem wniosku o przyznanie świadczenia. Oznacza to, że w przypadku takich osób, do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wlicza się przerwy w faktycznym świadczeniu pracy, takie jak okres niezdolności do pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie określone w art. 92 k.p. lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby. Uwzględniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, właściwie oceniony przez Sąd Okręgowy, należy przyjąć wbrew twierdzeniom organu rentowego, że odwołujący się spełnił następujące przesłanki wymienione w art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1924 ze zm.). Odwołujący się, po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał wprawdzie pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, jednak dla takich osób ustawodawca przewidział dodatkową możliwość ubiegania się o prawo do emerytury pomostowej na odmiennych zasadach, tj. po spełnieniu warunków określonych w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. W myśl tego przepisu emerytura pomostowa przysługuje również osobie, która po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, ale spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 oraz art. 5-12 ustawy i w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w punkcie 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd pierwszej instancji właściwie określił, że prawnomaterialną podstawę sporu w niniejszej sprawie stanowi zatem art. 49 pkt 1-3 ustawy o emeryturach pomostowych. Nie było bowiem sporu co do spełnienia pozostałych warunków.