Uwarunkowania stwierdzenia choroby zawodowej w orzecznictwie sądowym

Częstość występowania patologii zawodowej i jej postaci kliniczne pozostają w ścisłym związku z rozwojem przemysłu i stosowanymi technologiami, warunkami pracy, organizacją pracy, wprowadzaniem nowych substancji i wiedzą teoretyczną dotyczącą ich działania na organizm ludzki, rozwojem higieny i ochrony pracy, a także systemem zabezpieczenia społecznego przed niekorzystnymi dla zdrowia skutkami szeroko rozumianego środowiska pracy (przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, opieka medyczna, badania profilaktyczne) oraz systemem zabezpieczenia społecznego dla osób poszkodowanych w wyniku działania szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy lub nieodpowiednich warunków jej wykonywania. Dlatego też rolą państwa jest odpowiedzialność za system prawny gwarantujący ochronę zdrowia i życia pracowników, natomiast na pracodawcach spoczywa obowiązek zapewnienia pracy w warunkach bezpiecznych i zgodnych z obowiązującymi normami prawnymi.

W Polsce pierwsza regulacja prawna dotycząca chorób zawodowych ukazała się w 1919 r. i odnosiła się do chorób zakaźnych. W latach 1928-2002 obowiązywało wiele wykazów chorób zawodowych opublikowanych w różnych aktach prawnych. Od 2002 r. zastosowanie miało rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach, które wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt P 23/07) zostało uznane za niezgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP i 3 lipca 2009 r. utraciło moc obowiązującą. Skutkowało to powołaniem nowych przepisów: ustawy z 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz zmianie niektórych innych ustaw i rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (dalej: r.ch.z.).

„Choroba zawodowa” to pojęcie medyczno-prawne. Definicja legalna choroby zawodowej, zawarta w art. 235 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.; dalej: k.p.) stanowi, że za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.