Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2021 r., sygn. I NSNk 13/20

Przepisy ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (ustawy lutowej) nie określają kryteriów szacowania wysokości zadośćuczynienia. Przyznanie odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie tejże ustawy było uzależnione od wystąpienia związku pomiędzy wskazaną szkodą lub krzywdą a orzeczeniem, którego nieważność została stwierdzona, w szczególności rozmiarem represji, jakich doznał pokrzywdzony ze strony organów państwa, o których mowa w art. 8 ust. 2a i 2b ustawy lutowej. Zadośćuczynienie zasądzone na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy lutowej jest roszczeniem cywilnoprawnym, dlatego przy ustalaniu jego wysokości, mają zastosowanie przepisy prawa cywilnego. Powyższe dotyczy w szczególności art.  445 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym osobie pozbawionej wolności, sąd może przyznać odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Wysokość zadośćuczynienia ma być odpowiednia do okoliczności danej sprawy, w szczególności należy uwzględnić czas, okoliczności, warunki pozbawienia wolności, jego wpływ na inne dziedziny życia, które dopiero ocenione łącznie określają rozmiar krzywdy poniesionej przez represjonowanego. Należy jednak podkreślić, że przyznane zadośćuczynienie powinno stanowić „sumę odpowiednią”, a więc nie może mieć ona charakteru symbolicznego. Ustalenie, jaka konkretnie kwota zadośćuczynienia będzie „odpowiednia” należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, nie może to być jednak uznanie „dowolne”, gdyż musi uwzględniać musi wszystkie okoliczności sprawy i opierać się na czytelnych kryteriach. Zarzut dotyczący właściwego ustalenia zadośćuczynienia może być skuteczny, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania takiego zadośćuczynienia.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Maria Szczepaniec (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Paweł Czubik

‎Anna Dorota Lichy (ławnik Sądu Najwyższego)