Wyrok SN z dnia 17 grudnia 2020 r., sygn. III CSK 152/18

1. Zasady współżycia społecznego, do których odsyłają przepisy licznych ustaw, w tym m.in. art. 5 i art. 58 § 2 k.c., z natury rzeczy nie pozostają i nie mogą pozostawać w sprzeczności z przepisami Konstytucji oraz wiążących Polskę umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka. Skoro tak, to przepisy Konstytucji (umów międzynarodowych) są zgodne z zasadami współżycia społecznego, wręcz wyrażają te zasady.

2. Notariusz powinien odmówić dokonania czynności notarialnej jeśli uzna, że czynność ta jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, bowiem art. 58 § 2 k.c. jest dla niego wiążący. Jednocześnie nie jest jednak wskazane, ażeby aktywność notariusza w tym zakresie sięgała zbyt daleko, gdyż prowadzone przez niego postępowanie nie w każdym wypadku stwarza podstawę dla podjęcia trafnej decyzji co do uwzględnienia art. 58 § 2 k.c. Notariusz powinien ograniczać się do wypadków, gdy sprzeczność z zasadami współżycia społecznego jest oczywista i jednoznaczna. Podzielając to stanowisko, należy zaznaczyć, że również ewentualne naruszenie przez notariusza art. 81 pr. not. nie oznacza sprzeczności umowy notarialnej z ustawą bądź z zasadami współżycia społecznego, może natomiast powodować powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej notariusza.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marian Kocon (przewodniczący)

‎SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

SSN Maria Szulc

w sprawie z powództwa B. S. ‎przeciwko K. S., J. B., D. B. i J. B. o ustalenie stosunku prawnego, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 grudnia 2020 r., ‎skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 29 września 2017 r., sygn. akt II Ca (…),

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z dnia 17 marca 2017 r. oddalił powództwo B. S. przeciwko K. S., J. B., D. B. i J. B. o ustalenie, że umowa sprzedaży nieruchomości gruntowej położonej w H., gmina B., stanowiącej działkę nr (…) zawarta pomiędzy K. S. a J. B. oraz umowa sprzedaży nieruchomości gruntowej położonej w H., gmina B., stanowiącej działkę nr (…) zawarta pomiędzy K. S. a D. B. i J. B. są nieważne oraz nie obciążył B. S. kosztami procesu. Ustalił, że B. S. i K. S. zawarli w dniu 19 lipca 1980 r. związek małżeński, który został rozwiązany przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 28 maja 2004 r. Po ślubie wybudowali budynek na nieruchomości stanowiącej działkę nr (…), która wraz z działką nr (…) była wyłączną własnością K. S.. Po rozwodzie nadal mieszkali wspólnie na tej nieruchomości do 2006 r., kiedy K. S. wyprowadził się. W toku postępowania karnego, które zostało umorzone, K. S. zobowiązał się udostępnić byłej żonie piętro budynku oraz podjąć kroki w celu ustanowienia odrębnej własności lokalu i przyznania lokalu na piętrze byłej żonie na własność. Byli małżonkowie nie dokonali podziału majątku wspólnego i nie rozliczyli nakładów na majątek osobisty pozwanego. Po wyprowadzce byłego męża B. S. wraz z córkami dalej mieszka na nieruchomości, czyniąc na niej nakłady. K. S. sprzedał J. B., będącemu mężem jego kuzynki, działkę nr (…) za cenę 10 000 zł, oraz sprzedał J.B. i D. B. (dzieciom J. B.) zabudowaną działkę nr (…) za cenę 50 000 zł. W dniu 27 listopada 2014 r. B. S. wystąpiła do Sądu Rejonowego w S. o podział majątku wspólnego jej i byłego męża. Sprawa jest obecnie zawieszona do czasu prawomocnego zakończenia niniejszej sprawy. Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo B. S. o uznanie za bezskuteczne w stosunku do niej umów sprzedaży nieruchomości zawartych przez jej byłego męża.