Równoważny system czasu pracy – reguły wprowadzania i stosowania

W równoważnym systemie czasu pracy, dzięki możliwości wydłużenia pracy w dobie pracowniczej do 12 godzin, pracodawcy mogą bardziej elastycznie organizować pracę. Stosowanie tego systemu jest jednak zasadniczo dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Wymaga również prawidłowego planowania i realizowania z góry ustalonych harmonogramów pracy. Za naruszenie zasad pracy obowiązujących w równoważnym systemie czasu pracy pracodawcy grozi grzywna od 1000 do 30 000 zł.

System równoważnego czasu pracy (dalej system równoważny) pozwala pracodawcy wydłużać dobowy wymiar czasu pracy, czyli organizować pracę w taki sposób, aby pracownicy mogli pracować ponad 8 godzin dziennie. Wymaga to jednak równoczesnej rekompensaty za przedłużenie „dniówki” (równoważenie) czasem wolnym, tak aby w rezultacie nie doszło do przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy (przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym). Równoważenie może przybrać formę krótszego dobowego wymiaru czas pracy w niektóre inne dni albo dni wolnych od pracy. Zastosowanie tej drugiej opcji spowoduje, że łączna liczba dni wolnych dla pracownika będzie wyższa niż pracujących w systemie podstawowym.

1. Kryteria zastosowania systemu równoważnego

Kodeks pracy przewiduje trzy rodzaje równoważnego systemu czasu pracy: standardowy i dwa szczególne, a wprowadzenie każdego z nich jest uzależnione od innych kryteriów.

1.1. Standardowy równoważny system czasu pracy

Pracodawca może zastosować standardowy równoważny system czasu pracy, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją (art. 135 § 1 zd. 1 Kodeksu pracy). Ponieważ przepisy nie zawierają szczegółowych wytycznych co do rodzaju pracy czy jej organizacji, która uzasadnia wprowadzenie systemu równoważnego, pracodawcy mają dużą swobodę przy podjęciu decyzji o zastosowaniu tego systemu czasu pracy. Ma ona jednak granice, np. w postaci trwałości istnienia tych warunków czy charakteru branży, w której pracodawca działa. Zwykle ten system jest wykorzystywany w turystyce, rolnictwie, handlu, hotelarstwie, gastronomii, transporcie czy służbie zdrowia. Nie powinien być natomiast uruchamiany z powodu sezonu urlopowego albo absencji chorobowych pracowników.