Jak prawidłowo zatrudniać pracowników młodocianych w celu przygotowania zawodowego

Przygotowanie zawodowe pracowników młodocianych może odbywać się przez naukę zawodu albo przyuczenie do wykonywania określonej pracy. W tym celu pracodawca zawiera z młodocianym pisemną umowę o pracę. Przed przyjęciem do pracy młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim, a w czasie zatrudnienia - badaniom okresowym i kontrolnym. Ze względu na ochronę zdrowia pracowników młodocianych dotyczą ograniczenia w czasie pracy. Mają oni także korzystniejsze zasady naliczania urlopu wypoczynkowego.

Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Od 1 września 2018 r. dolna granica wieku pracownika młodocianego zostanie obniżona do 15 lat. Obecnie zakazane jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 lat. Od 1 września 2018 r. zakazane będzie zatrudnianie osób, które nie ukończyły 15 lat.

Wolno jest zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej 8-letnią szkołę podstawową i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu (art. 191 Kodeksu pracy). Przepis w tym brzmieniu obowiązuje od 1 września 2017 r. Został on zmieniony w związku z reorganizacją struktury szkolnej i likwidacją gimnazjów oraz powrotem do 8-letniej szkoły podstawowej. Powyższy przepis stosuje się także do gimnazjów, do czasu zakończenia kształcenia w tych szkołach (art. 355 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe).

Co do zasady młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego (a wyjątkowo także na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich).

Z przepisów Kodeksu pracy wynika, że minister pracy w porozumieniu z ministrem edukacji mogą, w drodze rozporządzenia, określić przypadki, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnienie m.in. młodocianych, którzy nie ukończyli 8-letniej szkoły podstawowej i zatrudnianie osób niemających 16 lat (od 1 września 2018 r. - 15 lat), które ukończyły lub nie ukończyły 8-letniej szkoły podstawowej. Obecnie w tym zakresie obowiązuje rozporządzenie z 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum. Rozporządzenie to zachowuje moc prawną do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych wydanych na podstawie znowelizowanego art. 191 Kodeksu pracy (art. 368 pkt 1 ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe).