Kiedy można stosować umowę o dzieło według najnowszego orzecznictwa sądowego

Umowa o dzieło charakteryzuje się tym, że w jej wyniku powstaje rezultat o indywidualnym i unikatowym charakterze. Jest on ustalony na etapie zawierania tej umowy i możliwy do zweryfikowania po jego osiągnięciu. Lepiej nie korzystać z umowy o dzieło, gdy praca ma polegać na starannym działaniu, które jest wymagane przy wykonywaniu szeregu powtarzalnych czynności. Taki charakter pracy jest bowiem właściwy dla umów zlecenia.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 ustawy - Kodeks cywilny, dalej: k.c.). Dla celów ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego najważniejsze jest właściwe kwalifikowanie tego rodzaju umowy. Umowy o dzieło nie stanowią bowiem - w przeciwieństwie do umów zlecenia i o świadczenie usług - tytułu do tych ubezpieczeń, pod warunkiem że nie zostały zawarte między pracodawcą i pracownikiem lub nie są wykonywane przez pracownika na rzecz pracodawcy (art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Co istotne, nazwanie konkretnej umowy dziełem nie gwarantuje zmiany przez sąd jej statusu. Najważniejsza jest bowiem jej treść, zgodny zamiar stron i cel, a nie nazwa (wyroki SN z 26 marca 2013 r., II UK 201/12, i z 21 marca 2013 r., III CSK 216/12). Pozostaje to w zgodzie z zasadą swobody umów, dzięki której strony mogą dowolnie ukształtować treść i cel stosunku prawnego, byleby nie sprzeciwiały się one właściwości (naturze) tego stosunku, bezwzględnie obowiązującym przepisom prawa lub zasadom współżycia społecznego (art. 353¹ k.c.).

Na podstawie najnowszego orzecznictwa (z 2016 i 2017 r.) poniżej wskazujemy sytuacje, w których umowa o dzieło może być zawarta, oraz przypadki, gdy nie powinna być stosowana.

Jakie są najważniejsze cechy umowy o dzieło

Zarówno w orzecznictwie, jak i wśród ekspertów prawa cywilnego od lat panuje zgodność co do tego, że umowa o dzieło to umowa: (...) konsensualna, wzajemna, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia w przyszłości indywidualnie oznaczonego, samoistnego, obiektywnie możliwego a subiektywnie pewnego rezultatu pracy ludzkiej o charakterze materialnym lub niematerialnym. Dzieło musi bowiem istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu. Stosunek prawny wynikający z umowy o dzieło nie ma charakteru zobowiązania trwałego (ciągłego) - przypomniał SN w uzasadnieniu wyroku z 25 października 2016 r. (I UK 446/15).