(1)

Energia odnawialna leży u podstaw transformacji w kierunku czystej energii, niezbędnej do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu (1), zapewnienia przystępności cenowej energii oraz zmniejszenia zależności Unii od paliw kopalnych i importu energii. Jest również źródłem wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz przyczynia się do osiągnięcia wiodącej pozycji Unii w dziedzinie technologii i przemysłu, wzmacniając autonomię strategiczną UE i zwiększając odporność gospodarki Unii. Szybsze wdrażanie odnawialnych źródeł energii sprawi, że Unia stanie się mniej zależna od paliw kopalnych - głównie importowanych.

(2)

Szybkie zwiększenie udziału energii odnawialnej ma również zasadnicze znaczenie dla rozwiązania problemu wysokich i zmiennych cen energii. Zmniejszone koszty stałe i niemal zerowe koszty zmienne energii odnawialnej oznaczają, że koszty energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych są bardziej stabilne i niższe niż koszty paliw kopalnych.

(3)

W czasie kryzysu energetycznego wykazano, że przyspieszone wdrażanie rozwiązań w zakresie energii odnawialnej jest w stanie ograniczyć zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw w Unii, zwłaszcza w odniesieniu do gazu i energii elektrycznej, a także, że przyczyniło się ono do obniżenia cen energii dla obywateli i przedsiębiorstw w Unii. Pod względem rozwoju sytuacji w zakresie bezpieczeństwa dostaw w Unii, od 2022 r. nastąpiła ogólna poprawa. Nadal istnieje jednak znaczne ryzyko i aby Unia mogła osiągnąć cele planu REPowerEU, konieczne jest dalsze przyspieszenie wdrażania rozwiązań w zakresie energii odnawialnej (2).

(4)

Realizacja i obsługa projektów dotyczących energii odnawialnej wymaga zazwyczaj uzyskania pozwoleń administracyjnych i zezwoleń we wszystkich państwach członkowskich. Procedury wydawania zezwoleń pomagają zapewnić zrównoważony charakter, bezpieczeństwo i pewność realizacji takich projektów. Złożoność, różnorodność i często zbyt długi czas trwania tych procedur stanowią jednak poważną przeszkodę w szybkim i koniecznym wprowadzeniu energii odnawialnej oraz w osiągnięciu bezpiecznego i zrównoważonego unijnego systemu energetycznego po przystępnej cenie.

(5)

Opóźnienia w obsłudze pozwoleń na projekty zagrażają terminowej realizacji celów w dziedzinie energii i klimatu oraz skutkują wzrostem kosztów projektów niezbędnych do ich osiągnięcia. Opóźnienia mogą także prowadzić do instalowania mniej wydajnych instalacji energii odnawialnej, utrudniając dynamiczne innowacje.

(6)

Opierając się na doświadczeniach zdobytych podczas stosowania dyrektywy 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (3) i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE (4), w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (5) rozwiązano te problemy przez wprowadzenie zaostrzonych wymogów dotyczących organizacji procedur wydawania zezwoleń dla podmiotów realizujących projekty dotyczące energii odnawialnej. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2413 (6), która zmieniła dyrektywę (UE) 2018/2001, dodatkowo zaostrzono te wymogi. Pełna i szybka transpozycja dyrektywy (UE) 2023/2413 przez wszystkie państwa członkowskie w znacznym stopniu przyczyni się do skrócenia procedur administracyjnych i jest najbardziej priorytetową i pilną kwestią. Oprócz zmian strukturalnych wprowadzonych dyrektywą (UE) 2023/2413, rozporządzeniem Rady (UE) 2022/2577 (7) wprowadzono dodatkowe tymczasowe, pilne i ukierunkowane środki przeznaczone dla konkretnych technologii i rodzajów projektów. Stosowanie niektórych z tych środków zostało tymczasowo przedłużone rozporządzeniem Rady (UE) 2024/223 (8), w którym wprowadzono również nowe środki. Dostępne dane wskazują, że od czasu wejścia w życie rozporządzenia (UE) 2022/2577 w kilku państwach członkowskich odnotowano dwucyfrowy wzrost liczby zezwoleń wydanych na lądową energię wiatrową, a także znaczny wzrost wykorzystania energii słonecznej (9).

(7)

Komisja wspiera państwa członkowskie za pośrednictwem różnych forów, na których wymienia się dobre praktyki w celu przyspieszenia procedur wydawania zezwoleń w odniesieniu do projektów dotyczących energii odnawialnej i związanych z nią projektów infrastrukturalnych (10), a także za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 (11), zapewniając dostosowaną do potrzeb specjalistyczną wiedzę techniczną w celu opracowania i wdrożenia reform, w tym reform usprawniających ramy procesów wydawania zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej. Wsparcie techniczne zapewniane w ramach inicjatywy przewodniej dotyczącej przyspieszenia wydawania zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej z 2023 r. (12) obejmuje na przykład wzmocnienie zdolności administracyjnych, harmonizację ram prawnych i wymianę odpowiednich najlepszych praktyk.

(8)

Chociaż istnieje szerokie poparcie społeczne dla zwiększonego wdrażania rozwiązań w zakresie energii odnawialnej, poszczególne projekty mogą nie zyskać akceptacji społeczeństwa, co może utrudnić ich realizację. Aby temu zaradzić, należy uwzględnić potrzeby i perspektywy obywateli, władz lokalnych i zainteresowanych grup społecznych na wszystkich etapach projektów dotyczących energii odnawialnej, od opracowywania polityki po planowanie przestrzenne oraz opracowywanie, wdrażanie i obsługę projektów. Podobnie należy zachęcać do stosowania dobrych praktyk w celu zapewnienia sprawiedliwego podziału różnych skutków i korzyści instalacji wśród lokalnej ludności, zgodnie z zaleceniem Rady w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej (13).

(9)

Większość barier związanych z wydawaniem zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej i powiązaną infrastrukturę, a także dobrych praktyk służących ich przezwyciężeniu, określono na poziomie państw członkowskich.

(10)

W niniejszym zaleceniu odniesiono się do tych problemów i wezwano do znalezienia rozwiązań w obrębie istniejących ram prawnych. Pozostaje ono bez uszczerbku dla prawa Unii, w szczególności w dziedzinie energii i środowiska oraz w dziedzinie dostępu do informacji, udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępu do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, do których ma zastosowanie Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska („konwencja z Aarhus”).

(11)

Ponieważ przyspieszenie wdrażania projektów dotyczących energii odnawialnej jest sprawą pilną, państwa członkowskie powinny jak najszybciej zacząć określać odpowiednie obszary lądowe i morskie oraz przygotować plany dotyczące szczególnie odpowiednich obszarów („obszary przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych”), zgodnie z art. 15b i 15c dyrektywy (UE) 2018/2001. Specjalne wytyczne dotyczące wyznaczania obszarów przyspieszonego rozwoju energii odnawialnej zostały opublikowane wraz z niniejszym zaleceniem w dokumencie roboczym służb Komisji SWD(2024)333.

(12)

Planowanie przestrzenne obszarów morskich stanowi kluczowe narzędzie służące do określania przyszłych obszarów wdrażania rozwiązań w zakresie energii odnawialnej, a także do ułatwiania wielorakiego wykorzystania przestrzeni morskiej, w tym zachowania i ochrony środowiska morskiego. Na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/89/UE (14) państwa członkowskie były zobowiązane do przyjęcia krajowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich do dnia 31 marca 2021 r. Komisja zachęca wszystkie państwa członkowskie, które wyznaczyły krajowe cele w zakresie morskiej energii wiatrowej w swoich krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu, do określenia i przydzielenia na wczesnym etapie niezbędnego obszaru morskiego oraz włączenia go do swoich planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich.

(13)

Bariery wynikające z procedur wydawania zezwoleń mogą również wpłynąć na przyszłe wdrażanie innowacyjnych technologii dekarbonizacji niezbędnych do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Ustanowienie piaskownic regulacyjnych, czyli testowanie w rzeczywistym środowisku innowacyjnych technologii, produktów, usług lub podejść, które nie są w pełni zgodne z istniejącymi ramami prawnymi i regulacyjnymi, mogłoby wspierać innowacje i ułatwiać późniejsze dostosowanie do nich otoczenia regulacyjnego. Ponadto zapewnienie wystarczającego i odpowiedniego personelu dla władz lokalnych i regionalnych zaangażowanych w oceny oddziaływania na środowisko i procedury wydawania zezwoleń oraz rozwiązanie problemu niedoboru siły roboczej i umiejętności (15) to warunki podstawowe sprzyjające przyspieszeniu opracowywania i wdrażania rozwiązań w zakresie energii odnawialnej.

(14)

Wraz z niniejszym zaleceniem Komisja udostępnia skonsolidowane cyfrowo zbiory danych dotyczące szerokiego zakresu istotnych czynników energetycznych i środowiskowych za pośrednictwem Laboratorium Geografii Energetycznej i Przemysłowej (16) (EIGL), aby pomóc państwom członkowskim w określeniu obszarów przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych, na których można szybko wdrażać nowe projekty dotyczące energii odnawialnej.

(15)

Aby zaspokoić potrzebę szybszego rozwoju sieci niezbędnych do włączenia energii odnawialnej do systemu elektroenergetycznego, a tym samym uniknąć dalszych opóźnień w jej wdrażaniu, 28 listopada 2023 r. Komisja przedstawiła plan działania (17) mający na celu zapewnienie bardziej efektywnego działania sieci elektroenergetycznych oraz ich dalszego i szybszego wdrażania w Unii.

(16)

Szereg działań w ramach tego planu koncentruje się na przyspieszeniu wdrażania sieci dzięki szybszemu wydawaniu zezwoleń, długoterminowemu planowaniu i przewidywalności oraz zwiększeniu zaangażowania zainteresowanych stron, uzupełniając jednocześnie przepisy dotyczące przyspieszenia rozwiązań w zakresie energii odnawialnej.

(17)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/869 (18) stanowi, że projektom będącym przedmiotem wspólnego zainteresowania i projektom będącym przedmiotem wzajemnego zainteresowania przyznaje się status projektów o najwyższym możliwym znaczeniu krajowym, jeżeli taki status istnieje w prawie krajowym, oraz odpowiednio traktuje się je w procesach wydawania pozwoleń. Wszelkie procedury rozstrzygania sporów, postępowania sądowe, odwołania i środki zaskarżenia dotyczące projektów znajdujących się na liście unijnej rozpatrywane przed wszelkimi krajowymi sądami, trybunałami i panelami, w tym mediacja lub arbitraż, jeżeli istnieją na mocy prawa krajowego, uznaje się za pilne w zakresie przewidzianym w prawie krajowym.

(18)

Niniejsze zalecenie zastępuje zalecenie z dnia 18 maja 2022 r. (19) w sprawie przyspieszenia procedur wydawania zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej oraz ułatwienia zawierania umów zakupu energii elektrycznej,