Komentarz do Kodeksu Pracy 2023 - Dział VII. Urlopy pracownicze

Prawo do urlopu

Każdemu z pracowników przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Nie ma przy tym znaczenia, na jakiej podstawie został nawiązany stosunek pracy (umowa o pracę, mianowanie, powołanie, wybór, spółdzielcza umowa o pracę).

Ponadto żadna osoba pozostająca w stosunku pracy nie może zrzec się prawa do urlopu (art. 152 § 2 Kodeksu pracy). Oświadczenie pracownika bądź pisemna umowa pracodawcy z pracownikiem o zrzeczeniu się prawa do urlopu są nieważne.

Nabycie prawa do urlopu

Nabycie prawa do urlopu jest uregulowane w szczególny sposób w przypadku pracowników, którzy podejmują zatrudnienie w ramach stosunku pracy po raz pierwszy w życiu. Taki pracownik uzyskuje z upływem każdego miesiąca pracy w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, prawo do 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 § 1 Kodeksu pracy). A zatem w pierwszym roku pracy pracownikowi uprawnionemu do 20-dniowego rocznego wymiaru urlopu będzie przysługiwać 1,66 dnia urlopu (1/12 x 20 dni urlopu) z upływem każdego miesiąca pracy. W tym przypadku pracodawca nie musi zaokrąglać tego wymiaru do pełnych dni, co oznacza, że gdyby pracodawca chciał ściśle udzielić pracownikowi nabytego przez niego ułamkowego wymiaru urlopu, musiałby przeliczyć go na godziny, a nawet na minuty. Nie oznacza to jednak, że pracodawca nie może na korzyść pracownika dokonać takiego zaokrąglenia i tym samym uniknąć problemów z ustaleniem wymiaru i udzieleniem urlopu.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku pracownika nabywającego prawo do pierwszego urlopu, który jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wówczas konieczność zaokrąglenia urlopu należnego niepełnoetatowcowi (niezależnie od tego, czy jest to jego pierwszy, czy kolejny urlop) wynika z art. 154 § 2 Kodeksu pracy. Dotyczy to jednak obliczenia samego wymiaru urlopu, który obniżamy proporcjonalnie do wymiaru etatu.

PRZYKŁAD 1

W zakładzie pracy zatrudniono pracownika na 1/3 etatu na 3 miesiące. Jest to dla niego pierwsza praca w życiu. Za ten okres będzie mu przysługiwał urlop wypoczynkowy w wymiarze 1,74 dnia (1/3 etatu z 20 dni = 6,66, po zaokrągleniu 7 dni; 1/12 z 7 dni = 0,58 dnia; 0,58 dnia x 3 miesiące = 1,74 dnia). W takim przypadku zaokrąglenia dokonujemy przy obliczaniu wymiaru urlopu, a nie przy liczeniu urlopu za poszczególne miesiące. Prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego pracownik nabywa 1 stycznia każdego kolejnego roku kalendarzowego. W sytuacji zatrudnienia pracownika po raz pierwszy, np. 3 grudnia danego roku kalendarzowego, nie zdąży on nabyć przed 1 stycznia następnego roku prawa do 1/12 urlopu należnego po miesiącu pracy. Należy wtedy przyjąć, że pracownik ten 1 stycznia nabywa prawo do pełnego urlopu - nie należy stosować zasady, że jeszcze przez cały rok pracownik będzie nabywał 1/12 tego urlopu po każdym miesiącu pracy.