Wyrok NSA z dnia 25 lipca 2024 r., sygn. I OSK 394/23

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Piotr Przybysz Sędziowie: sędzia NSA Marek Stojanowski sędzia del. WSA Maria Grzymisławska-Cybulska (spr.) po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej D. G., K. G. i W. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2022 r., sygn. akt I SA/Wa 1089/21 w sprawie ze skargi D. G., K. G. i W. G. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 kwietnia 2021 r. nr SZ.rn.625.146.2020 w przedmiocie umorzenia postępowania 1. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wojewody Łódzkiego z dnia 30 września 2020 r. nr GN-II.7511.6.2019.RP; 2. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi solidarnie na rzecz D. G., K. G. i W. G. kwotę 1137 zł (tysiąc sto trzydzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 6 czerwca 2022 r., sygn. akt. I SA/Wa 1089/21 oddalił skargę D. G., K. G. i W. G. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 kwietnia 2021 r. nr SZ.rn.625.146.2020 w przedmiocie umorzenia postępowania.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano, że w sprawie dotyczącej stwierdzenia czy nieruchomość ziemska podpadała pod działanie przepisów dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej organy administracji publicznej orzekając na podstawie § 5 rozporządzenia z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej powinny zbadać, czy dana nieruchomość jest nieruchomością ziemską, która mogła być przeznaczona na cele rolnicze, czy stanowiła własność lub współwłasność osób fizycznych lub prawnych i jaki obejmowała obszar. Przewidziany w § 5 i 6 rozporządzenia tryb rozstrzygania sporów, co do kwestii przejęcia z mocy prawa określonych nieruchomości ziemskich na cele reformy rolnej ma zastosowanie wyłącznie do nieruchomości przejętych przez Skarb Państwa w drodze dekretu. Podkreślono, że jest on uruchamiany wówczas, kiedy właściciel (współwłaściciel) uważał, że jego nieruchomość, z takich, czy innych względów, nie spełnia warunków określonych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej i w związku z tym powinna być wyłączona spod działania tego przepisu, czyli nie powinna podlegać przejęciu na cele reformy rolnej wymienione w art. 1 ust. 2 dekretu w części bądź w całości. Sąd pierwszej instancji wskazał, że dokumentem potwierdzającym przejęcie nieruchomości przez Skarb Państwa na podstawie konkretnej litery (b, c, d, e) wymienionej w ust. 1 art. 2 dekretu o reformie rolnej było zaś zaświadczenie wojewódzkiego urzędu ziemskiego, stwierdzające, że nieruchomość ziemska jest przeznaczona na cele reformy rolnej. Zaświadczenie to było podstawą wpisu Skarbu Państwa do księgi hipotecznej (gruntowej). Wynika to z art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 34, poz. 204) i art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233). Sąd pierwszej instancji wskazał, że istnienie zaświadczenia stwierdzającego, że nieruchomość ziemska została przejęta przez Skarb Państwa w trybie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej, stanowiącego dokument urzędowy w rozumieniu art. 76 § 1 k.p.a. otwiera prawną możliwość uzyskania dowodu przeciwnego (art. 76 § 3 k.p.a.) w postaci decyzji administracyjnej, wydanej w trybie § 5 rozporządzenia. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano, że jak wynika z akt rozpoznawanej sprawy, nie istnieje dowód (w tym zaświadczenie wojewódzkiego urzędu ziemskiego) potwierdzający nacjonalizację spornej nieruchomości w trybie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej. Pomimo podjętych na szeroką skalę poszukiwań organom obu instancji nie udało się odnaleźć takiego dowodu. Skarżący też go nie przedstawili. Podejmowane w tym zakresie działania organów nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Dalej Sąd pierwszej instancji wskazał, że z dokumentów zgromadzonych w toku postępowania nie wynika, by podstawą przejęcia dworu o nazwie [...], zlokalizowanego na działce D. G., położonej w obrębie [...], gm. [...], pow. [...] na rzecz Skarbu Państwa był art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej. Z dokumentów tych wynika jedynie, że podstawą przejęcia majątku [...]-[...] był dekret o reformie rolnej (bez wskazania, na podstawie jakiej litery art. 2 dekretu dokonano tego przejęcia). Zdaniem Sądu, nie było więc podstaw do wydania w tej sprawie merytorycznej decyzji. Tylko bowiem przejście spornej nieruchomości na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej, pozwoliłoby uznać, że zastosowanie winna znaleźć regulacja § 5 ww. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych. Dlatego organy zasadnie, w ocenie Sądu pierwszej instancji, stwierdziły istnienie przyczyn uzasadniających umorzenie postępowania, o których stanowi art. 105 § 1 k.p.a., co świadczy o tym, że przepis ten nie został przez organy naruszony.