Uchwała SN z dnia 28 września 2000 r. sygn. III ZP 21/00

Przewodniczący: Prezes SN Jan Wasilewski

Sędziowie SN: Henryk Gradzik (współsprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Wiesław Maciak, Teresa Romer, Walerian Sanetra (sprawozdawca), Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 28 września 2000 r. wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

Czy wobec sędziów, w tym prezesów i wiceprezesów sądów, mogą być prowadzone postępowania sprawdzające określone w przepisach ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95) ?

podjął następującą uchwałę:

Przepisy art. 27 ust. 1 pkt 1 i art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95) nie mają zastosowania do sędziów, w tym prezesów i wiceprezesów sądów.

Uzasadnienie

1. Kierując pytanie prawne do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego stwierdził, że ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95) wprowadziła między innymi procedurę sprawdzającą wobec osób, które mają dostęp do informacji niejawnych, wymagających ochrony przed nieuprawnionym ujawnieniem. Wywody uzasadnienia wniosku Pierwszego Prezesa zmierzają do wykazania, że w toku stosowania ustawy wyłoniły się poważne wątpliwości i rozbieżności w interpretacji przepisów w zakresie dotyczącym tego, czy w stosunku do sędziów, w tym prezesów i wiceprezesów sądów, jest dopuszczalne prowadzenie postępowania sprawdzającego określonego w ustawie o ochronie informacji niejawnych. W tym zakresie w uzasadnieniu wniosku Pierwszy Prezes odwołał się w szczególności do poglądów wyrażanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości, niektóre środowiska sędziowskie oraz do zapatrywań wypowiadanych w doktrynie prawa. Zwrócono uwagę na to, że Krajowa Rada Sądownictwa zajęła w dniu 29 marca 2000 r. stanowisko, iż właściwa interpretacja przepisów nie daje podstaw do stwierdzenia sprzeczności ustawy o ochronie informacji niejawnych z Konstytucją (przy założeniu, że postępowanie sprawdzające nie obejmuje sędziów, a więc że przepisy ustawy o ochronie informacji niejawnych w tym zakresie nie mają do nich zastosowania), co przesądza o braku określonych w art. 186 ust. 2 Konstytucji RP przesłanek do wystąpienia ze stosownym wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności ustawy z Konstytucją. Natomiast inne stanowisko zajmuje Rzecznik Praw Obywatelskich, skoro wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego (wniosek z dnia 14 czerwca 2000 r, RPO 3339020/00A//ST) o stwierdzenie niezgodności art. 1 ust. 2 pkt 1 lit. e w związku z art. 27 ust. 1 pkt 1, art. 28 ust. 1 pkt 3 i art. 31 ust. 2 ustawy o ochronie informacji niejawnych - w zakresie w jakim przepisy te powierzają rozstrzyganie o dopuszczeniu sędziów (prezesów i wiceprezesów sądów oraz trybunałów), jak również kandydatów na te stanowiska, do dostępu do informacji niejawnych służbom ochrony państwa - z art. 10 ust. 1 i art. 173 Konstytucji RP. Zwłaszcza w związku z rozbieżną wykładnią wchodzących w rachubę przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych przyjmowaną przez Krajową Radę Sądownictwa i Rzecznika Praw Obywatelskich oraz różną interpretacją tych przepisów przez poszczególne środowiska sędziowskie i ich kierownictwa, znajdującą wyraz w zróżnicowanym podejściu do obowiązku poddania się procedurze sprawdzającej, za zasadne należy uznać zapatrywanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, że istnieją poważne wątpliwości w praktyce uzasadniające wystąpienie z zagadnieniem prawnym o wyjaśnienie go przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego. W tym kontekście uzasadnienie wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego akcentuje, że ustawa o ochronie informacji niejawnych nie wyłączyła w sposób wyraźny sędziów z obowiązku uzyskiwania poświadczeń bezpieczeństwa. Wart. 1 ust. 2 pkt 1 stanowi ona, iż jej przepisy mają zastosowanie do organów władzy publicznej, a w lit. e tego przepisu stwierdza, że stosuje się ją do sądów i trybunałów. Wart. 27 ust. 6 ustawa ta wyłącza z postępowania sprawdzającego między innymi Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, co a contrario może sugerować, że pozostali pracownicy sądów, w tym sędziowie, podlegają procedurze sprawdzającej, gdy będą rozpoznawać sprawy objęte tajemnicą państwową. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego ma wszakże wątpliwości, czy pogląd taki jest uprawniony. Wiążą się one w jego ocenie z niedoskonałością ustawy. Nie uwzględnia ona zasad odrębności władz (a przecież sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz) oraz ich istoty i specyfiki. Przepisy są mało precyzyjne, kryteria nieostre, a szereg postanowień ustawy nie jest zsynchronizowanych z obowiązującym systemem prawnym.