Wyrok WSA w Krakowie z dnia 11 października 2022 r., sygn. II SAB/Kr 137/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jacek Bursa Sędziowie WSA Piotr Fronc (spr.) WSA Sebastian Pietrzyk po rozpoznaniu w dniu 11 października 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym sprawy ze skargi G. K. w przedmiocie bezczynności Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie w zakresie udzielenia informacji publicznej I. zobowiązuje Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie do wydania aktu lub dokonania czynności w przedmiocie wniosku skarżącego G. K. o udzielenie informacji publicznej z dnia 1 kwietnia 2022r. w zakresie dotyczącym żądania udostępnienia uzasadnień zapadłych wyroków w terminie 14 dni; II. stwierdza, iż Prezes Sądu Okręgowego w Krakowie dopuścił się bezczynności; III. stwierdza, że bezczynność miała miejsce bez rażącego naruszenia prawa. IV. oddala skargę w zakresie wniosku o przyznanie skarżącemu od organu sumy pieniężnej.

Uzasadnienie

G. K. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skargę na bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie w związku z odmową udzielenia dostępu do informacji publicznej w postaci uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie w sprawie sygn. akt III K 40/99 oraz uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie sygn. akt II AKa 65/00. Skarżący podniósł, iż na skutek rozpatrzenia jego wniosku z 13.04.2022r. Prezes Sądu udostępnił mu w trybie informacji publicznej żądane odpisy wyroków , odmówił natomiast udostępnienia uzasadnień w/w wyroków. W ocenie skarżącego uzasadnienia wyroków stanowią informację publiczną, a Prezes Sądu Okręgowego dopuścił się bezczynności.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Okręgowego w Krakowie wniósł o oddalenie skargi na podstawie art. 151 p.p.s.a, w razie ewentualnego stwierdzenia bezczynności, uznanie że bezczynność nie miała miejsca z rażącym naruszaniem prawa; niewymierzanie Organowi grzywny na podstawie art. 149 § 2 w zw. z art. 154 § 6 p.p.s.a. oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych. Uzasadniając stanowisko organ wskazał, iż wnioskiem z dnia 14 kwietnia 2022r. G. K. zwrócił się do Prezesa Sądu Okręgowego o udostępnienie informacji publicznej w postaci wyroku wydanego w sprawie III K 40/99 z dnia 10 listopada 1999r. oraz wyroku Sądu II instancji wydanego w tej sprawie na skutek wniesienia apelacji wraz z uzasadnieniami. W dniu 26 kwietnia 2022r. Wiceprezes Sądu Okręgowego w Krakowie przesłał Wnioskodawcy wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 10 listopada 1999r. III K 40/99 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 maja 2000r. II AKa 65/00. Jednocześnie w piśmie z dnia 26 kwietnia 2022 r. wskazał, iż uzasadnienia do w.w. wyroków nie stanowią informacji publicznej w rozumieniu u.d.i.p. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 lit. a) u.d.i.p. za informacje publiczne uznaje się bowiem m.in. treść orzeczeń sądów powszechnych. Orzeczenia w postępowaniu karnym, zgodnie z art. 93 § 1 k.p.k., dzielą się na wyroki i postanowienia. Uzasadnienie nie jest integralną częścią wyroku (art. 413 § 1 k.p.k.), w przeciwieństwie do postanowień (art. 94 § 1 pkt. 5 k.p.k.). W tym przypadku część dyspozytywna orzeczenia i jego uzasadnienie to integralna całość. Organ zwrócił uwagę, że uzasadnienie wyroku zawiera szereg informacji, które nie stanowią domeny publicznej, a często odnosi się jedynie do prywatnych kwestii uczestników postępowania jak i świadków. Zakładając racjonalność ustawodawcy który w przepisach kodeksu postępowania karnego podkreślił odrębność uzasadnienia od treści wyroku (inaczej niż w przypadku postanowień), należy stwierdzić że samo uzasadnienie wyroku karnego nie może być ujawnione w trybie u.d.i.p. W dniu 2 maja 2022r. Wnioskodawca otrzymał żądane wyroki wraz z pismem Organu z dnia 26 kwietnia 2022r. Z kolei dnia 4 maja 2022r. G. K. skierował bezpośrednio do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skargę na bezczynność Organu, wskazując iż bezpodstawnie nie udzielono mu uzasadnień do wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia z dnia 10 listopada 1999r. III K 40/99 oraz Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 maja 2000r. II AKa 65/00. W ocenie Organu skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem Prezes Sądu Okręgowego w Krakowie nie pozostaje w bezczynności. W okolicznościach sprawy nie ulega wątpliwości, że orzeczenie sądu (wyrok i postanowienie) stanowi informację publiczną co wynika z art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a) u.d.i.p. Wprost przesądziła o tym nowelizacja art. 6, dokonana art. 13 ustawy z dnia 7 listopada 2014 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1662) o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej, która weszła w życie od dnia 1 stycznia 2015r. W uzasadnieniu do projektu w.w. ustawy wskazano, iż doprecyzowanie u.d.i.p. w tym względzie "przyczyni się do wyeliminowanie ewentualnych wątpliwości dotyczących uznawania orzeczeń sądowych i trybunałów za informację publiczną. Dostępność orzeczeń przyczyni się do zapewnienia transperentności działania sądów i trybunałów oraz pozytywnie wpłynie na merytoryczny poziom wydawanych przez nie rozstrzygnięć a także na poprawę stanu świadomości prawnej i pewności obrotu prawnego''. Jednocześnie dodano iż "udostępnienie orzeczeń sądów i trybunałów będzie następować na zasadach i w trybie przewidzianych w u.d.i.p. oraz innych ustaw odmiennie określających zasady i tryb dostępu do informacji publicznej". Tym samym ustawodawca pomimo zawartej w art. 6 ust. 2 u.d.i.p. definicji dokumentu urzędowego oraz stanowiska orzecznictwa (vide: wyroku NSA z dnia 11 sierpnia 2011 r. sygn. aktl OSK 933/11 NSA, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 czerwca 2013 r. sygn. akt II SA/Gd 185/13) dostrzegł konieczność zmiany art. 6 u.d.i.p. poprzez dodanie do ust. 1 tego przepisu pkt 4 lit. a). Wprowadzając tę regulację uznał zatem jednoznacznie, że orzeczenia sądowe stanowią informację publiczną. Nie zdecydował się jednak przy okazji tej zmiany na ujęcie w katalogu informacji publicznej z art. 6 - uzasadnień orzeczeń. Prowadzi to do wniosku, że na gruncie u.d.i.p. dokonał rozróżnienia pomiędzy orzeczeniem-wyrokiem sądu a jego uzasadnieniem, często kilkudziesięcio lub kilkuset stronicowym. Ten mechanizm rozróżnienia wskazanych dokumentów występuje również w ujęciu systemowym. Uzasadnienie wyroku karnego stanowi bowiem zdefiniowany odrębny dokument, który w żadnym wypadku nie stanowi integralnej części wyroku. Należy bowiem w tym względnie zauważyć, że orzeczenia sądowe zgodnie z art. 93 § 1 k.p.k. dzielą się na postanowienia i wyroki. Mając na względzie brzmieniem art. 94 § 1 pkt. 5 k.p.k. niewątpliwie należy uznać, że uzasadnienie postanowienia stanowi jego integralną część. Ustawodawca w powyższym przepisie wskazuje bowiem, iż uzasadnienie stanowi obligatoryjny wymóg stawiany postanowieniu. Uzasadnienie jest zatem zawsze elementem składowym postanowienia i co do zasady sporządza się go na piśmie wraz z samym postanowieniem (art. 98 § 1 k.p.k.). Może ono zostać sporządzone w terminie późniejszym, nie dłuższym jednak niż 7 dni od daty ogłoszenia sentencji postanowienia ale tylko w sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn (art. 98 § 2 k.p.k.). W sytuacji ogłoszenia postanowienia z wpisaniem go do protokołu rozprawy czy posiedzenia uzasadnienie powinno znaleźć się w wymienionym protokole (Grzegorczyk, Kodeks, 1.1, 2014, s. 410), z tym że w razie odroczenia ogłoszenia orzeczenia sąd powinien sporządzić odrębne uzasadnienie. Odmiennie kwestię tę uregulował ustawodawca w przypadku uzasadnień wyroków (art. 413 § 1 k.p.k.). Jako elementy konstrukcyjne wyroku ustawodawca wyróżnił komparycję oraz sentencję wyroku. W ramach komparycji mieści się m.in. oznaczenie sądu, który go wydał oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta, data oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego, przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu. Sentencja wyroku odróżnia zaś podstawę skazania, tj. przepisy ustawy karnej, które oskarżony wyczerpał swoim zachowaniem, od podstawy wymiaru kary. Sentencja wyroku skazującego powinna ponadto zawierać rozstrzygnięcia dotyczące zaliczeń, o których mowa w art. 413 § 2 pkt 2, oraz orzeczenie o kosztach procesu. Próżno zatem szukać na gruncie k.p.k. uzasadnienia jako obowiązkowego elementu wyroku. Ponadto procedura karna (w odróżnieniu od cywilnej) przewiduje możliwość zaskarżenia samego uzasadnienia (art. 443a k.p.k.), co tym bardziej wzmacnia argument iż uzasadnienie jest odrębnym dokumentem nie stanowiącym integralnej części wyroku, o którym ustawodawca nie wspomina na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zakładając zatem racjonalność ustawodawcy który w przepisach kodeksu postępowania karnego podkreślił odrębność uzasadnienia od treści wyroku (inaczej aniżeli w przypadku postanowień) stwierdzić należy, że samo uzasadnienie wyroku karnego nie może zostać udostępnione w drodze dostępu do informacji publicznej. Przy próbie definicji pojęcia "sprawa publiczna" nie można pominąć art. 61 ust. 1 Konstytucji RP, który prawo do informacji wiąże z działalnością organów I władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Działalność organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych może być przedmiotem informacji publicznej w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Sprawą publiczną jest zatem działalność zarówno organów władzy publicznej, jak i wskazanych wcześniej samorządów oraz osób i jednostek organizacyjnych w zakresie wykonywania zadań władzy publicznej oraz gospodarowania mieniem publicznym, czyli mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa. Należy wskazać, że już w trakcie prac nad ustawą o dostępie do informacji publicznej pojęcie "sprawa publiczna" było rozumiane jako "każde działanie władzy publicznej w zakresie zadań stawianych państwu dotyczących lub służących ogółowi albo mających na celu zadysponowanie majątkiem publicznym. Desygnatem jest 6 więc tu publicznoprawny charakter działalności danego podmiotu" (Uzasadnienie do projektu ustawy, zob. K. Tracka, Prawo do informacji w polskim prawie konstytucyjnym, Warszawa 2009, s. 138). W potocznym rozumieniu słowo "publiczny" oznacza "dotyczący ogółu, służący ogółowi ludzi, dostępny dla wszystkich, ogólny, społeczny, nieprywatny" (Uniwersalny słownik języka polskiego, D-Ś, red. S. Dubisz, Warszawa 2008, s. 843). M. Jabłoński trafnie uznał zatem, że z informacją publiczną nie mamy do czynienia wtedy, gdy dana informacja nie dotyczy sprawy publicznej, ale co do zasady obejmuje sprawy prywatne, niepubliczne, osobiste, intymne (dane osobowe, życie prywatne, rodzinne), a także informacje, które naruszałyby godność. cześć (dobre imię), a więc dobra osobiste (M. Jabłoński, Udostępnianie informacji w trybie wnioskowym, Wrocław 2009, s. 151). Orzecznictwo sądów administracyjnych wielokrotnie definiowało pojęcie informacji publicznej, korzystając z kryterium przedmiotowego i rozróżniając działania organów władzy, które mają charakter sprawy publicznej, oraz te, które takiego charakteru nie posiadają. Tak więc nie wszystkie działania podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1 Konstytucji RP będą związane z powstaniem informacji publicznej. Jeżeli informacja dotyczy sfery prywatnej, niezwiązanej z działalnością państwa, nie podlega udostępnieniu, nawet jeżeli znajduje się w aktach sprawy prowadzonej przez organ. Trafnie Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie I OPS 7/13, zakończonej uznał, iż przepisy art. 156 § 1, 5 i 5a K.p.k. oraz art. 525 K.p.c. i § 94 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, w odniesieniu do tych dokumentów, które są informacją publiczną i znajdują się w aktach sądowych spraw cywilnych, karnych i aktach trwającego postępowania przygotowawczego, są przepisami szczególnymi, o których mowa w art. 1 ust. 2 omawianej ustawy, w stosunku do wszystkich, a nie tylko wobec stron postępowania, i nie ma do nich zastosowania ustawa o dostępie do informacji publicznej. Przyjęcie, że w pozostałych wypadkach strona postępowania, której żywotnych interesów dotyczy sprawa, uzyskuje dostęp do akt na innych zasadach, bardziej sformalizowanych niż osoby działające w trybie art. 10 tej ustawy, byłoby naruszeniem zasady równości zapisanej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Wyjątkiem są tu wyroki sądów o których wprost mowa w ustawie o dostępie do informacji wyrokiem z dnia 9 grudnia 2013 r. Treść wyroku pozwala na identyfikację sprawy, postawionych zarzutów, rozstrzygnięcia sądu, danych osób biorących udział w jego wydaniu oraz dają wgląd w rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania. Powyższe nie zamyka Wnioskodawcy drogi do uzyskania dostępu do treści uzasadnienia na zasadzie art. 156 § 1 k.p.k. Przepis ten stanowi, iż stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta sprawy sądowej oraz daje możność sporządzenia z nich odpisów lub kopii. Za zgodą prezesa sądu akta te mogą być udostępnione również innym osobom. Dostęp do akt postępowania sądowego jest odrębną (autonomiczną) instytucją prawa procesowego. Jednocześnie ten tryb udostępnienia pisemnego uzasadnienia rozstrzygnięcia daje gwarancję, iż informacje spoza sfery domeny publicznej, a więc takie, które dotyczą spraw stricte prywatnych, także osób nie będących stronami (jak na przykład świadków) nie będą rozpowszechniane. Podsumowując należy wskazać, że żądanie Skarżącego udostępnienia informacji w postaci uzasadnień sądu powszechnego w określonej sprawie, nie mogło zostać załatwione na podstawie przepisów u.d.i.p. z tej przyczyny, że jej udostępnienie może nastąpić wyłącznie na zasadach i w trybie określonym w k.p.k. Z kolei Prezes, informując pisemnie Skarżącego o możliwości udostępnienia akt postępowania w trybie art. 156 § 1 k.p.k. uwolnił się od zarzutu bezczynności w tym zakresie. W sytuacji bowiem gdy wnioskodawca żąda udzielenia informacji, które nie są informacjami publicznymi lub takich informacji publicznych, w stosunku do których tryb dostępu odbywa się na odrębnych zasadach, organ zawiadamia jedynie, iż żądane dane nie mieszczą się w pojęciu objętym u.d.i.p., nie ma natomiast obowiązku wydawania decyzji o odmowie udzielenia informacji. Należy także ubocznie dostrzec, że obowiązek doręczania dowolnej liczbie obywateli uzasadnień wyroków na piśmie w sprawach indywidualnych (często wnioski dotyczą wielu orzeczeń kilkusetstronicowych na raz) jest w zasadzie niezmiernie trudne do realizacji w praktyce. Wymaga bowiem znacznych nakładów sił i środków po stronie kadry administracyjnej sądów. Trzeba przy tym dostrzec, że sądy są zobowiązane do publicznego ogłaszania wydawanych wyroków i podawania ich ustnych motywów (art. 418 § 1 i 3 k.p.k.). Każdy zainteresowany w sprawie w ogłoszeniu takim może wziąć udział. Powyższa regulacja, w powiązaniu z treścią art. 156 k.p.k. daje gwarancję, że opinia publiczna będzie miała zagwarantowaną możliwość zapoznania się także z pisemnymi powodami wydanego rozstrzygnięcia. Niezależnie od powyższego odnosząc się pokrótce do zarzutu bezczynności organ wskazał , że w orzecznictwie podkreśla się iż każda bezczynność jest naruszeniem prawa co nie znaczy, że każda nosi cechy rażącego naruszenia prawa (vide: wyrok NSA z 17 listopada 2015r. II OSK 652/15). Podejmując analizę działania Organu w udostępnieniu informacji publicznej nie sposób przypisać mu jakąkolwiek bezczynność a tym bardziej bezczynność mającą cechy rażącego naruszenia prawa. Orzeczenie rażącego naruszenia prawa jest bowiem zastrzeżone dla najbardziej jaskrawych przypadków długotrwałej bierności organów (vide: wyrok WSA w Gliwicach z 13 marca 2019r. IV SAB/GI 243/18). Kwalifikacja naruszenia prawa jako rażącego oznacza stan, w którym wyraźnie, ewidentnie naruszono treść obowiązku wynikającego z przepisu prawa i naruszenie to posiada pewne dodatkowe cechy w stosunku do stanu określanego jako "zwykłe" naruszenie prawa. Rażące naruszenie prawa oznacza wadliwość o szczególnie dużym ciężarze gatunkowym i ma miejsce w razie oczywistego braku podejmowania jakichkolwiek czynności czy oczywistego lekceważenia przepisów, jawnego natężenia braku woli do załatwienia sprawy. Rażącym naruszeniem prawa będzie stan, w którym bez żadnej wątpliwości i wahań, bez potrzeby odwoływania się do szczegółowej oceny okoliczności sprawy można powiedzieć, że naruszono prawo w sposób oczywisty (vide: wyrok WSA w Kielcach z dnia 22 września 2016r. I SAB/Ke 6/16, wyrok WSA w Białymstoku z 13 lutego 2020r. II SAB/Bk 111/10). Zwłoka w załatwieniu sprawy jest znaczna i jest jednocześnie efektem działań bądź zaniechań organów spowodowanych przykładowo celowym unikaniem podejmowania rozstrzygnięcia lub lekceważenia praw stron domagających się czynności organu, które to czynności organ prowadzi w sposób nieefektywny, poprzez wykonywanie czynności pozornych, powodujących, że formalnie organ nie jest bezczynny lub wskutek zaniedbań organu (vide: wyrok WSA we Wrocławiu z 17 maja 2022r. IV SAB/Wr 860/21). Takie okoliczności nie miały miejsca w przedmiotowej sprawie. Skarżącemu przesłano interesujące go rozstrzygnięcia sądów, informując jednocześnie o merytorycznych i słusznych, w ocenie odpowiadającego na skargę-podstawach odmowy udostępnienia ich uzasadnień.