Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 listopada 2012 r., sygn. I SA/Wa 963/12

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marek Wroczyński Sędziowie: WSA Dorota Apostolidis (spr.) WSA Iwona Owsińska- Gwiazda Protokolant Kinga Kaczmarczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 listopada 2012 r. ze skargi [...] Sp. z o.o. z siedzibą w W. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] marca 2012 r. nr [...] w przedmiocie nakazu przeprowadzenia robót budowlanych przy zabytku oddala skargę.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] marca 2012 r., nr [...] Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego po rozpatrzeniu odwołania [...] sp. o.o. z siedzibą w W. (dalej jako [...] o.o.), na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymał w mocy decyzję [...] konserwatora Zabytków z dnia [...] października 2011 r., nr [...] nakazującą przeprowadzenie robót budowlanych w kaplicy dawnego pałacu [...] i kaplicy grobowej [...] w parku, wchodzących w skład zespołu pałacowo - parkowego w K., gm. G.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

[...] sp. z o.o. jest od 2008 r. właścicielem zabytku stanowiącego nieruchomość gruntową zabudowaną, położoną w K. gmina G., dla której Sąd, Rejonowy w N., Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr [...]. Nieruchomość ta stanowi zespół [...] wpisany do rejestru zabytków województwa [...] pod numerami:[...] , decyzją z dnia [...] marca 1964 r. (pałac) i [...] decyzją z dnia [...] kwietnia 1973 r. (kaplica grobowa). Nabywając pałac i park, [...] sp. z o.o. deklarowała wolę odbudowy i rewaloryzacji zabytkowego zespołu. Teren pałacu został ogrodzony, ustanowiono dozór firmy ochroniarskiej. Po uzyskaniu pozwolenia konserwatorskiego w 2008 r. firma przystąpiła do odgruzowania ruin pałacu, które to roboty zostały zaawansowane w 2009 r. i zakończone w 2010 r. Kontrola konserwatorska, przeprowadzona 9 listopada 2009 r. wykazała, że odgruzowanie było prowadzone prawidłowo i zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. Jednakże podczas odgruzowania spółka odstąpiła od wykonania zadaszenia nad kaplicą pałacową, co było przewidziane w projekcie uzgodnionym przez [...] Konserwatora Zabytków. Nie podjęła też innych prac budowlanych, ani związanych z uporządkowaniem parku, lecz - według oświadczenia jej przedstawiciela - prowadziła prace projektowe tj. opracowywała inwentaryzacje, projekt kompleksowej odbudowy pałacu i inwentaryzację zieleni parkowej. Dokumentacje te nie zostały udostępnione Konserwatorowi. W zaleceniach pokontrolnych urząd konserwatorski podniósł fakt, że samo odgruzowanie pałacu bez kolejnych kroków zabezpieczających jego substancję - przyczynia się do przyspieszonej destrukcji w tych partiach, które jeszcze są zachowane i posiadają znaczne wartości zabytkowe i historyczne. Zalecenia pokontrolne wykonania zadaszenia nad kaplicą pałacową do [...] marca 2010 r. nie zostały przez właściciela wykonane. W piśmie z dnia 7 czerwca 2010 r., [...] sp. z o.o. powtórzyła swoją deklarację o woli kompleksowej odbudowy pałacu. Deklarowała również wykonanie dachu nad kaplicą pałacową w okresie miesięcy letnich 2010 r. W dniu 19 stycznia 2011 r. [.. ] Konserwator Zabytków wszczął z urzędu postępowanie w sprawie stanu zachowania pałacu oraz kaplicy grobowej [...] zlokalizowanej w parku. W dniu 7 lutego 2011 r. przeprowadził dowód z oględzin na nieruchomości z udziałem min. mgr L. G., pełnomocnika Prezesa firmy [....]. Na skutek przeprowadzonych oględzin organ pierwszej instancji ustalił, że roboty polegające na odgruzowaniu pałacu, zgodnie z pozwoleniem [...] Konserwatora Zabytków nr [...], zostały w większości wykonane. W szczególności wskazano, iż odgruzowano całość piwnic, parter, włącznie z kondygnacją piętra. Podczas robót (z uwagi na koszty), nie wykonano zadaszenia systemowego nad sklepieniami kaplicy pałacowej, przewidzianego w projekcie, wobec czego nad kaplicą brakuje dachu. Elementy osłabione, zagrażające upadkiem zostały zdemontowane. Z oględzin wynika również, że sklepienia są obecnie najbardziej zagrożone ze względu na oddziaływanie czynników atmosferycznych i penetrację wody opadowej. Kaplica parkowa jest pozbawiona pokrycia, z odsłoniętą konstrukcją dachu w kształcie kopuły. Powyższe ustalenia wskazują, iż w pałacu roboty zabezpieczające zostały wykonane w minimalnym, niezbędnym zakresie. Natomiast w kaplicy parkowej zabezpieczeń nie wykonano. Planowana odbudowa i adaptacja pałacu zostały przez właściciela wstrzymane (za wyjątkiem dokończenia opracowań projektowych). [...] Konserwator Zabytków uznał, że wobec przedłużającego się stanu "zamrożenia" inwestycji niezbędna jest kontynuacja robót zabezpieczających, szczególnie w odniesieniu do sklepień kaplicy pałacowej i zachowanych sklepień w korpusie. Kaplica parkowa powinna zostać zabezpieczona przede wszystkim przez wykonanie szczelnego pokrycia dachu. Protokół oględzin stwierdzał też, że inwestor wstrzymał roboty przy zespole, z uwagi na "wahania koniunktury rzutującej na kondycję finansową spółki" oraz "niepewność odnośnie zasięgu działalności spółki [...] eksploatującej złoża żwiru w okolicach założenia pałacowo-parkowego". Do protokołu oględzin [...] sp. z o.o. zgłosiła zastrzeżenia twierdząc, że zabezpieczenie pałacu nie zostało z nią uzgodnione i, że zostanie ono przeprowadzone w kolejnych etapach robót. Podobnie co do kaplicy grobowej w parku inwestor wyjaśnił, że prace na terenie parku zostaną podjęte jako kolejne etapy w stosunku do robót przy pałacu. W dniu 27 czerwca 2011 r. przeprowadzono kolejne oględziny pałacu i kaplicy grobowej z udziałem inspektora nadzoru z ramienia [...] sp. z o.o. oraz powołanego przez [...] Konserwatora Zabytków rzeczoznawcy budowlanego. Z oględzin tych wynikało, że w całości wykonano odgruzowanie pałacu, brakuje natomiast zabezpieczenia ocalałych jeszcze sklepień przed opadami atmosferycznymi. W kaplicy grobowej [...] w parku brak jest pokrycia kopuły, więźba drewniana jest odsłonięta, a sklepienie zagrożone. W obu obiektach występuje znaczna i postępująca degradacja substancji zabytkowej. Wskazano, że termin pozwolenia konserwatorskiego na prace przy zabytku upłynął w końcu grudnia 2010 roku. W związku z czym uznano, że w trybie pilnym należy wystąpić o pozwolenia na zabezpieczenie obu obiektów, tj. kaplicy grobowej i pałacu, celem zachowania oryginalnych elementów o wartościach historycznych i zabytkowych - w terminie dwutygodniowym. Konieczne jest również wykonanie zadaszeń przed sezonem jesienno-zimowym. Po dokonaniu oględzin rzeczoznawca mgr inż. arch. K. P. wydała [...] czerwca 2011 r. opinię, w której stwierdziła, że prace mające na celu odbudowę i przebudowę zespołu pałacowo - parkowego zostały wstrzymane, wykonano część prac zaleconych przez [...] Konserwatora Zabytków, polegających na odgruzowaniu wnętrz i zabezpieczeniu znalezionych elementów wystroju w wydzielonym miejscu. Stwierdzono zaawansowaną destrukcję ruin pałacowych w związku z brakiem podstawowych form, jakim jest zadaszenie oraz brakiem prac remontowych. Potwierdzono, że w trybie pilnym należy wykonać zadaszenie, najlepiej niezależne, lekkie, żeby nie naruszyć terenu wokół pałacu, kopiąc nowe fundamenty. Reasumując w postępowaniu ustalono, że obiekty zabytkowe znajdują się w złym i sukcesywnie się pogarszającym stanie technicznym, a właściciel wykazuje bezczynność w kwestii ich zabezpieczenia. Obiekty w przyspieszony sposób niszczeją, a właściciel nie wykonuje obowiązków nałożonych na niego w art. 4 i 5 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej: "ustawa o ochronie zabytków"). Wskazane zostało, że dla przeciwdziałania postępującego zniszczenia zabytków wymagane jest podjęcie przez właściciela robót budowlanych zabezpieczających je we wskazany w sentencji sposób. W pałacu i kaplicy grobowej należy wykonać działania doraźne to jest zadaszenia i naprawić system odwodnień celem powstrzymania postępującej degradacji do czasu wykonania przez właściciela remontów kapitalnych. [...] Konserwator Zbytków zauważył, że wykonanie wskazanych robót przy zabytkach jest niezbędne ze względu na zagrożenie ich pogłębiającymi się zniszczeniami. Stopień destrukcji, szczególnie ruin zabytkowego pałacu jest już bardzo znaczny, a zaniechanie zabezpieczających robót budowlanych przed kolejnym sezonem zimowym może skutkować przyspieszeniem stanu katastrofy budowlanej i w konsekwencji nieodwracalnymi stratami substancji zabytkowej. Wprowadzenie rygoru natychmiastowej wykonalności stosownie do art. 108 § 1 k.p.a. organ wytłumaczył tym, iż powołał się na wystąpienie zagrożenia dla ważnego interesu społecznego, jakim jest szeroko rozumiana ochrona zabytków. [...] Konserwator Zabytków wskazał, że dopuścił jako dowód w postępowaniu: