Załączniki do decyzji Nr 184/MON Ministra Obrony Narodowej
z dnia 13 czerwca 2012 r.(poz. 221)

Załącznik nr 1

MIĘDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW ZBROJNYCH (MPHKZ) – DEFINICJA I ZAKRES

1. Definicja MPHKZ

MPHKZ to normy międzynarodowe ustanowione przez umowy międzynarodowe lub zwyczaj międzynarodowy, których szczególnym zadaniem jest rozwiązywanie problemów humanitarnych wynikających bezpośrednio z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych i które z przyczyn humanitarnych ograniczają prawo stron konfliktu zbrojnego do swobodnego wyboru metod i środków prowadzenia działań zbrojnych lub chronią osoby i dobra, które są lub mogą być dotknięte skutkami konfliktu zbrojnego¹.

2. Zakres MPHKZ

Wielostronne umowy międzynarodowe z zakresu MPHKZ ratyfikowane przez Rzeczpospolitą Polską:

1) Konwencja w sprawie okrętów szpitalnych, podpisana w Hadze dnia 21 grudnia 1904 r. (Dz. U. z 1936 r. Nr 60, poz. 439);

2) Konwencja o rozpoczęciu kroków nieprzyjacielskich, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1927 r. Nr 21, poz. 159);

3) Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1927 r. Nr 21, poz. 163);

4) Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej, podpisana wraz z odnośnym Regulaminem w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1927 r. Nr 21, poz. 161);

5) Konwencja o bombardowaniu przez morskie siły zbrojne w czasie wojny, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1936 r. Nr 6, poz. 66);

6) Konwencja o postępowaniu ze statkami handlowymi nieprzyjaciela na początku działań wojennych, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1936 r. Nr 6, poz. 64);

7) Konwencja o przerabianiu statków handlowych na okręty wojenne, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1936 r. Nr 6, poz. 65);

8) Konwencja o przystosowaniu do wojny morskiej zasad Konwencji Genewskiej, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1936 r. Nr 6, poz. 67);

9) Konwencja o pewnych ograniczeniach w wykonywaniu prawa zdobyczy podczas wojny morskiej, podpisana w Hadze dnia 18 października 1907 r. (Dz. U. z 1936 r. Nr 6, poz. 68);

10) Protokół dotyczący zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych, podpisany w Genewie dnia 17 czerwca 1925 r. (Dz. U. z 1929 r. Nr 28, poz. 278);

11) Protokół dotyczący przepisów o akcji wojennej łodzi podwodnych, ustalonych w części IV traktatu londyńskiego z dnia 22 kwietnia 1930 r., podpisany w Londynie dnia 6 listopada 1936 r. (Dz. U. z 1937 r. Nr 55, poz. 425);

12) Porozumienie międzynarodowe w przedmiocie ścigania i karania głównych przestępców wojennych Osi Europejskiej, podpisane w Londynie dnia 8 sierpnia 1945 r. (Dz. U. z 1947 r. Nr 63, poz. 367);

13) Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 9 grudnia 1948 r. (Dz. U. z 1952 r. Nr 2, poz. 9, z późn. zm.);

14) Konwencje o ochronie ofiar wojny, podpisane w Genewie dnia 12 sierpnia 1949 r. (Dz. U. z 1956 r. Nr 38, poz. 171, załącznik):

a) Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych,

b) Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu,

c) Konwencja Genewska o traktowaniu jeńców wojennych,

d) Konwencja Genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny;

15) Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem Wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisane w Hadze dnia 14 maja 1954 r. (Dz. U. z 1957 r. Nr 46, poz. 212, załącznik);

16) Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dnia 26 listopada 1968 r. (Dz. U. z 1970 r. Nr 26, poz. 208, z późn. zm.);

17) Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej (biologicznej) i toksycznej oraz o ich zniszczeniu, sporządzona w Moskwie, Londynie i Waszyngtonie dnia 10 kwietnia 1972 r. (Dz. U. z 1976 r. Nr 1, poz. 1, załącznik);

18) Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub jakichkolwiek innych celach wrogich, otwarta do podpisania w Genewie dnia 18 maja 1977 r. (Dz. U. z 1978 r. Nr 31, poz. 132, załącznik);

19) Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r., sporządzone w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (Dz. U. z 1992 r. Nr 41, poz. 175, załącznik):

a) Protokół dodatkowy do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I),

b) II Protokół dodatkowy do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II);

20) Konwencja o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki, wraz z załącznikami, sporządzona w Genewie dnia 10 października 1980 r. (Dz. U. z 1984 r. Nr 23, poz. 104):

a) Protokół w sprawie niewykrywalnych odłamków (Protokół I),

b) Protokół w sprawie zakazów lub ograniczeń użycia min, min-pułapek i innych urządzeń (Protokół II),

c) Protokół w sprawie zakazów lub ograniczeń użycia broni zapalających (Protokół III);

21) Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.(Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 oraz z 2000 r. Nr 2, poz. 11);

22) Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz o zniszczeniu jej zapasów, sporządzona w Paryżu dnia 13 stycznia 1993 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 63, poz. 703, załącznik);

23) Dodatkowy protokół z dnia 13 października 1995 r. do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki, sporządzonej w Genewie 10 października 1980 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 215, poz. 1583), (tzw. IV Protokół w sprawie oślepiającej broni laserowej);

24) Poprawiony II Protokół w sprawie zakazów lub ograniczeń użycia min, min-pułapek i innych urządzeń zgodnie z poprawkami z dnia 3 maja 1996 r. (Protokół II zgodnie z poprawkami z dnia 3 maja 1996 r.) załączony do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki, sporządzonej w Genewie dnia 10 października 1980 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 125, poz. 1048);

25) Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708);

26) Drugi Protokół do Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisanej w Hadze dnia 14 maja 1954 r., sporządzony w Hadze dnia 26 marca 1999 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 248);

27) Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie angażowania dzieci w konflikty zbrojne, przyjęty w Nowym Jorku dnia 25 maja 2000 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 91, poz. 608);

28) Poprawiony Artykuł 1. Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki, wraz z załącznikami, sporządzonej w Genewie dnia 10 października 1980 r. (Konwencja CCW), przyjęty przez Państwa-Strony na Drugiej Konferencji Przeglądowej Konwencji CCW w Genewie dnia 21 grudnia 2001 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 85, poz. 566);

29) Protokół o wybuchowych pozostałościach wojennych do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki (Protokół V), sporządzony w Genewie dnia 28 listopada 2003 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 266, poz. 1577);

30) Protokół dodatkowy do Konwencji Genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 roku dotyczący przyjęcia dodatkowego znaku rozpoznawczego, przyjęty w Genewie dnia 8 grudnia 2005 roku (Protokół III) (Dz. U. z 2010 r. Nr 70, poz. 447).

Wielostronne umowy międzynarodowe z zakresu MPHKZ podpisane przez Rzeczpospolitą Polską lub w stosunku do których trwają prace zmierzające do związania się tymi umowami:

1) Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu rekrutacji, wykorzystywania, finansowania i szkolenia najemników, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 4 grudnia 1989 r. – Konwencja ta została podpisana przez przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 grudnia 1990 r.;

2) Konwencja o zakazie użycia, składowania, produkcji i transferu min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu, sporządzona w Oslo dnia 18 września 1997 r. – Konwencja została podpisana przez przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 4 grudnia 1997 r.

¹ Definicja ujęta we wstępie do „Komentarza do Protokołów Dodatkowych z 8 czerwca 1977 roku do Konwencji Genewskich z 1949 roku”, opublikowanego w 1987 roku przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

Załącznik nr 2

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE SZKOLENIA DORADCÓW PRAWNYCH, WYKŁADOWCÓW I INSTRUKTORÓW

1. Centralna koordynacja szkolenia doradców prawnych, wykładowców i instruktorów z MPHKZ zapewni stały wgląd w potrzeby i możliwości szkoleniowe oraz pozwoli na szybszą reakcję w przypadku wystąpienia zagrożeń planowanej realizacji szkolenia.

2. Szkolenie realizuje się w oparciu o możliwości krajowe i zagraniczne dla przekazania lub poznania doświadczeń z różnych systemów szkolenia, odnośnie metod, form i materiałów szkoleniowo-metodycznych, przy uwzględnieniu dążenia do ich standaryzacji w ramach NATO.

3. Realizowany program szkolenia ma zapewnić poziom wiedzy i umiejętności umożliwiający prowadzenie szkoleń oraz wsparcie ćwiczeń od poziomu pododdziału do poziomu komórki lub jednostki organizacyjnej resortu obrony narodowej.

4. Program szkoleń, poza omówieniem istniejących przepisów prawnych oraz analizą przypadków związanych z naruszeniem norm MPHKZ, powinien obejmować wiedzę i umiejętności konieczne dla przygotowania i przeprowadzenia szkoleń z MPHKZ.

5. Szkolenie krajowe z zakresu MPHKZ kończy się egzaminem.

6. Uwarunkowania szkolenia krajowego z MPHKZ:

1) szkolenie odbywa się w uczelniach wojskowych;

2) za szkolenie odpowiedzialni są rektorzy – komendanci uczelni wojskowych;

3) szkolenie prowadzą wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni lub inne osoby posiadające odpowiednie przeszkolenie z MPHKZ;

4) szkolenie jest prowadzone zgodnie z założeniami organizacyjno-programowymi kursu, opracowanymi przez uczelnię wojskową na podstawie wytycznych zlecającego;

5) tematyka dotycząca przestrzegania MPHKZ zawarta jest także w zajęciach praktycznych dotyczących działań taktycznych;

6) podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załączniku nr 11 do decyzji; dodatkowo szkolenie powinno uwzględniać zakres wiedzy z załączników nr 8–10 do decyzji;

7) formy i metody szkolenia dobierane są zgodnie z zasadami dydaktyki;

8) liczba godzin szkoleniowych jest zgodna z zatwierdzoną specyfikacją.

7. W ramach zdobywania niezbędnej wiedzy oraz doświadczenia z MPHKZ, doradcy prawni, wykładowcy i instruktorzy uczestniczą w specjalistycznych szkoleniach, kursach i konferencjach, organizowanych przez krajowe, jak i zagraniczne organizacje i instytucje.

Załącznik nr 3

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE EDUKACJI Z MPHKZ W UCZELNIACH WOJSKOWYCH

1. Edukacja z MPHKZ realizowana jest we wszystkich uczelniach wojskowych podczas kształcenia kandydatów na żołnierzy zawodowych (oficerów) oraz w ramach systemu doskonalenia zawodowego żołnierzy zawodowych Sił Zbrojnych RP, przygotowującego żołnierzy zawodowych do objęcia obowiązków na kolejnych stanowiskach służbowych. Treści edukacyjne z MPHKZ realizowane są obowiązkowo na wszystkich kierunkach studiów oraz studiach podyplomowych i kursach kwalifikacyjnych.

2. Edukacja z MPHKZ w uczelniach wojskowych kończy się egzaminem.

3. Edukacja z MPHKZ w uczelniach wojskowych prowadzona jest z uwzględnieniem następujących uwarunkowań:

1) kształcenie kandydatów na żołnierzy zawodowych (oficerów) – studia I i II stopnia:

a) kształcenie odbywa się we wszystkich uczelniach wojskowych,

b) za kształcenie odpowiedzialni są rektorzy-komendanci uczelni wojskowych,

c) zajęcia prowadzą wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni oraz inne osoby posiadające odpowiednie przeszkolenie zakończone egzaminem z MPHKZ,

d) zajęcia prowadzone są zgodnie z planami studiów i programami nauczania,

e) tematyka dotycząca przestrzegania MPHKZ zawarta jest także w zajęciach praktycznych dotyczących działań taktycznych,

f) podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załączniku nr 10 do decyzji,

g) formy i metody kształcenia dobierane są zgodnie z zasadami dydaktyki,

h) minimalna liczba godzin realizowanych na studiach z MPHKZ wynosi 24 godziny, z których 20 godzin planowanych jest na kształcenie w module oficerskim i 4 godziny w szkoleniu podstawowym – w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne”;

2) kształcenie oficerów – studia wojskowe II stopnia:

Uwarunkowania kształcenia oficerów w ramach studiów II stopnia są podobne do kształcenia kandydatów na oficerów. Dobór zagadnień edukacyjnych zawartych w załączniku nr 10 do decyzji powinien zapewnić rozwinięcie i ugruntowanie wiedzy pozyskanej podczas studiów wojskowych I stopnia. Minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 16 godzin;

3) kształcenie kandydatów na oficerów – studium oficerskie:

Uwarunkowania kształcenia kandydatów na oficerów w studium oficerskim są podobne do kształcenia na kierunku studiów. Realizacja zagadnień edukacyjnych zawartych w załączniku nr 10 do decyzji powinna zapewnić uzyskanie niezbędnej wiedzy dowódczej z MPHKZ. Minimalna ilość godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 24 godziny, które należy planować na nauczanie przepisów prawnych z MPHKZ, przewidując co najmniej 1/4 czasu na ćwiczenia z ich stosowania w szkoleniu podstawowym w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne”;

4) szkolenie oficerów – kursy kwalifikacyjne przygotowujące na stanowiska służbowe zaszeregowane do stopnia etatowego podpułkownika włącznie:

Uwarunkowania szkolenia oficerów w ramach kursów kwalifikacyjnych są podobne do kształcenia kandydatów na oficerów. Dobór zagadnień edukacyjnych zawartych w załączniku nr 10 do decyzji powinien zapewnić ugruntowanie i rozwinięcie wiedzy pozyskanej podczas studiów wojskowych I i II stopnia oraz studium oficerskiego. Minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 16 godzin, które należy planować na nauczanie przepisów prawnych z MPHKZ, przewidując co najmniej 1/4 czasu na ćwiczenia z zakresu ich stosowania oraz realizując problematykę w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne” i „Sztuka operacyjna”;

5) szkolenie oficerów lekarzy – na kursach kwalifikacyjnych, przygotowujących na stanowiska zaszeregowane do stopnia etatowego majora, podpułkownika i pułkownika włącznie oraz w ramach kształcenia podyplomowego:

Uwarunkowania szkolenia oficerów lekarzy oraz dobór zagadnień edukacyjnych powinny być zgodne z wymogami określonymi w ppkt 4. Minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 15 godzin, które należy planować w ramach przedmiotu „Bioetyka i prawo medyczne”;

6) kształcenie oficerów – studia podyplomowe przygotowujące na stanowiska służbowe zaszeregowane do stopnia etatowego pułkownika:

Uwarunkowania kształcenia oficerów w ramach studiów podyplomowych są podobne do kształcenia kandydatów na oficerów. Dobór zagadnień szkoleniowych do kształcenia zawartych w załączniku nr 10 do decyzji powinien zapewnić ugruntowanie i rozwinięcie wiedzy pozyskanej podczas studiów wojskowych I i II stopnia oraz kursów kwalifikacyjnych. Minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 30 godzin, które należy planować na kształcenie z przepisów prawnych, przewidując co najmniej 1/4 czasu na ćwiczenia z zakresu stosowania MPHKZ, realizując problematykę w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne” i „Sztuka operacyjna”.

Załącznik nr 4

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE EDUKACJI Z MPHKZ W CENTRACH I OŚRODKACH SZKOLENIA

1. Edukacja z MPHKZ realizowana jest w szkolnictwie wojskowym na szczeblu rodzajów Sił Zbrojnych RP głównie podczas przygotowania żołnierzy do pracy na kolejnych stanowiskach służbowych. Edukacja różni się zakresem i czasem trwania w poszczególnych korpusach osobowych i niezależnie od korpusu osobowego kończy się egzaminem.

2. Dodatkowe szkolenie z MPHKZ realizuje się w ramach kursów kwalifikacyjnych przygotowujących do objęcia kolejnych stanowisk służbowych w celu ugruntowania wiedzy wymaganej dla poszczególnych korpusów i powinno zostać zakończone zaliczeniem.

3. Edukację z MPHKZ w centrach i ośrodkach szkolenia oraz szkołach podoficerskich prowadzi się z uwzględnieniem następujących uwarunkowań:

1) szkolenie kandydatów na szeregowych zawodowych:

a) szkolenie odbywa się w placówkach szkolnictwa wojskowego – w centrach i ośrodkach szkolenia,

b) za szkolenie odpowiedzialni są komendanci centrów i ośrodków szkolenia,

c) szkolenie prowadzą wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok,

d) zajęcia prowadzone są zgodnie z programem szkolenia,

e) tematyka z MPHKZ zawarta jest w zajęciach w ramach przedmiotów: „Szkolenie prawne” i „Szkolenie taktyczne”,

f) podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załączniku nr 8 do decyzji,

g) formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”,

h) minimalna liczba godzin szkoleniowych z zakresu MPHKZ wynosi 9 godzin, z których 2/3 należy planować na zajęcia w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne”;

2) kształcenie kandydatów na podoficerów zawodowych:

a) ze środowiska cywilnego oraz szeregowych rezerwy:

– kształcenie odbywa się w szkołach podoficerskich,

– za kształcenie odpowiedzialni są komendanci szkół podoficerskich,

– kształcenie prowadzą wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok,

– zajęcia prowadzone są zgodnie z programem kształcenia. W etapie kształcenia podstawowego i ogólnego, zajęcia są prowadzone proporcjonalnie do czasu trwania etapów szkoleń,

– tematyka z MPHKZ zawarta jest w zajęciach w ramach przedmiotów: „Szkolenie prawne” i „Szkolenie taktyczne”,

– podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załączniku nr 9 do decyzji,

– formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”,

– minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ to 23 godziny, z których 2/3 należy planować na zajęcia w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne”,

b) z korpusu szeregowych zawodowych:

– kształcenie odbywa się w szkołach podoficerskich,

– za kształcenie odpowiedzialni są komendanci szkół podoficerskich,

– kształcenie prowadzą dowódcy, wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok,

– zajęcia prowadzone są zgodnie z programem kształcenia w etapie szkolenia ogólnego,

– tematyka z MPHKZ zawarta jest w zajęciach w ramach przedmiotów: „Szkolenie prawne” i „Szkolenie taktyczne”,

– podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załączniku nr 9 do decyzji,

– formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”,

– minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 15 godzin, z których 2/3 należy planować na zajęcia w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne”;

3) szkolenie w ramach kursów kwalifikacyjnych:

a) szkolenie odbywa się w szkołach podoficerskich rodzajów Sił Zbrojnych RP,

b) za szkolenie odpowiedzialni są komendanci szkół podoficerskich,

c) szkolenie prowadzą wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok,

d) zajęcia prowadzone są zgodnie z programem kursu,

e) tematyka MPHKZ zawarta jest w ramach przedmiotów: „Szkolenie prawne” i „Szkolenie taktyczne”,

f) zagadnienia szkoleniowe wybierane są z załączników nr 8, 9 lub 10 do decyzji, w zależności od korpusu żołnierzy, dla których kurs jest prowadzony,

g) formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”,

h) minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ wynosi 6 godzin.

Załącznik nr 5

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE SZKOLENIA Z MPHKZ W KOMÓRKACH I JEDNOSTKACH ORGANIZACYJNYCH RESORTU OBRONY NARODOWEJ

1. Szkoleniem z MPHKZ objęte są dowództwa, sztaby wszystkich szczebli dowodzenia od batalionu (równorzędnego) włącznie, komendy oraz komórki organizacyjne resortu obrony narodowej. Szkolenie prowadzi się corocznie w ramach szkolenia uzupełniającego jednocześnie ze wszystkimi korpusami, uzupełniając je praktyczną realizacją zagadnień z MPHKZ w ramach ćwiczeń lub treningów sztabowych.

2. Zaleca się prowadzenie szkolenia z MPHKZ w jednostkach nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej.

3. Szkolenie prowadzi się z uwzględnieniem następujących uwarunkowań:

1) szkolenie odbywa się w komórkach i jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej, o których mowa w pkt 1 i 2;

2) za szkolenie odpowiedzialni są dyrektorzy (szefowie) komórek organizacyjnych resortu obrony narodowej i dowódcy (szefowie, komendanci, dyrektorzy) jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej;

3) szkolenie prowadzą doradcy prawni, wykładowcy lub instruktorzy zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok;

4) zajęcia są prowadzone zgodnie z planem szkolenia uzupełniającego oraz planem ćwiczeń i treningów;

5) tematyka z MPHKZ zawarta jest w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne” i w ćwiczeniach lub treningach sztabowych. W komórkach i jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej nierealizujących ćwiczeń lub treningów sztabowych, całość szkolenia z tematyki MPHKZ realizuje się w ramach szkolenia uzupełniającego;

6) podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załącznikach nr 8, 9 i 10 do decyzji;

7) formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”;

8) minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ w ciągu roku wynosi 6 godzin, z których 2/3 należy planować w ramach szkolenia uzupełniającego.

Załącznik nr 6

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE SZKOLENIA Z MPHKZ W PODODDZIAŁACH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH

1. W pododdziałach jednostek wojskowych (i równorzędnych) funkcjonujących w oparciu o trzyletnią strukturę szkolenia, zasadnicze szkolenie z MPHKZ prowadzi się w celu przygotowania do działań lub w ramach szkolenia doskonalącego – podtrzymującego zdolność i gotowość do działania (lub jemu równoważnego), realizowanego zgodnie z potrzebami określonymi przez dowódcę.

2. W pododdziałach jednostek wojskowych szkolących się w jednorocznej strukturze szkolenia poza ugruntowaniem wiedzy nabytej podczas kształcenia lub poprzedniego jednorocznego okresu szkolenia doskonalenie i uzupełnienie wiedzy realizuje się poprzez rozwiązywanie problemów związanych z przestrzeganiem MPHKZ.

3. Niezależnie od struktury szkolenia w jego trakcie wykorzystuje się kazusy prawne dotyczące przestrzegania MPHKZ ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji, jakie zaistniały w rejonach działań zbliżonych do rejonów działań przewidzianych lub prowadzonych dla danych jednostek wojskowych (i równorzędnych).

4. Doradcy prawni jednostek wojskowych wspierają szkolenie z MPHKZ prowadzone przez dowódców lub instruktorów zarówno podczas szkolenia w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne”, jak i „Szkolenie taktyczne”.

5. Szkolenie w pododdziałach (i równorzędnych) prowadzi się z uwzględnieniem następujących uwarunkowań:

1) szkolenie odbywa się w miejscach stałej dyslokacji, rejonach szkoleń lub prowadzenia działań;

2) za szkolenie odpowiedzialni są dowódcy pododdziałów;

3) szkolenie prowadzą dowódcy, instruktorzy, doradcy prawni; dodatkowo w roli prowadzących szkolenie mogą występować instruktorzy lub doradcy prawni z wyższego szczebla dowodzenia, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok;

4) tematyka szkolenia z MPHKZ zawarta jest w zajęciach w ramach przedmiotów: „Szkolenie prawne” i „Szkolenie taktyczne”;

5) zagadnienia szkoleniowe określone są w załącznikach nr 8, 9 i 10 do decyzji;

6) formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”;

7) minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ:

a) w trzyletnim okresie szkolenia:

– w szkoleniu drużyny, plutonu (równorzędnym) należy planować 12 godzin na szkolenie w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne” oraz 8 godzin na zajęcia praktyczne w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne” (po 4 godziny podczas szkolenia poszczególnych szczebli organizacyjnych),

– w szkoleniu zgrywającym szczebla kompanii i batalionu (równorzędnym) należy planować 8 godzin na szkolenie w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne” oraz 8 godzin na zajęcia praktyczne w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne” (po 4 godziny podczas szkolenia poszczególnych szczebli organizacyjnych),

– w pozostałej części trzyletniego okresu szkolenia w kraju lub w czasie przygotowania i uczestniczenia w działaniach, jak również odtwarzania zdolności do działania po ich zakończeniu, liczbę godzin szkoleniowych określa dowódca pododdziału lub planuje szkolenie zgodnie z wytycznymi przełożonego, jeżeli zostały wydane,

b) w rocznym okresie szkolenia należy planować 10 godzin na szkolenie w ramach przedmiotu „Szkolenie prawne” oraz 8 godzin na zajęcia praktyczne w ramach przedmiotu „Szkolenie taktyczne”.

Załącznik nr 7

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE EDUKACJI REZERW OSOBOWYCH Z MPHKZ

1. Szkolenie żołnierzy rezerwy:

1) szkolenie żołnierzy rezerwy z MPHKZ następuje podczas ćwiczeń i szkoleń rezerw osobowych prowadzonych w czasie pokoju i po mobilizacyjnym rozwinięciu;

2) szkolenie żołnierzy rezerwy z MPHKZ w pododdziałach (równorzędnych) prowadzi się z uwzględnieniem następujących uwarunkowań:

a) szkolenie odbywa się w macierzystych jednostkach wojskowych,

b) za szkolenie odpowiedzialni są dowódcy pododdziałów,

c) szkolenie prowadzą wykładowcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok,

d) zajęcia są prowadzone zgodnie z programem szkolenia w czasie pokoju lub planem szkolenia po mobilizacyjnym rozwinięciu,

e) tematyka z MPHKZ zawarta jest w zajęciach z przedmiotów: „Szkolenie prawne” i „Szkolenie taktyczne”,

f) zagadnienia szkoleniowe są określone w załącznikach nr 8, 9 i 10 do decyzji, odpowiednio do korpusu osobowego szkolonych,

g) formy i metody szkolenia określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”,

h) podczas corocznego szkolenia w czasie pokoju należy realizować szkolenie w wymiarze co najmniej 4 godzin szkoleniowych z MPHKZ.

2. Szkolenie żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych (NSR):

1) szkolenie kandydatów do NSR odbywa się głównie w ramach służby przygotowawczej realizowanej w jednostkach szkolnictwa wojskowego (uczelnie wojskowe, szkoły podoficerskie, centra i ośrodki szkolenia); doskonalenie indywidualnych umiejętności i szkolenie zgrywające żołnierzy NSR realizowane jest w macierzystych jednostkach wojskowych;

2) liczbę godzin szkoleniowych w ramach szkolenia doskonalącego lub podtrzymującego umiejętności i nawyki, jak również podczas przygotowania lub udziału w działaniach, określa dowódca pododdziału lub planuje szkolenie zgodnie z wytycznymi przełożonego, jeżeli zostały wydane;

3) szkolenie NSR prowadzi się z uwzględnieniem następujących uwarunkowań:

a) szkolenie odbywa się podczas szkolenia:

– przygotowawczego szeregowych – w centrach i ośrodkach szkolenia,

– przygotowawczego podoficerów – w szkołach podoficerskich,

– przygotowawczego oficerów – w uczelniach wojskowych,

– indywidualnego, zgrywającego i doskonalącego – w macierzystych jednostkach wojskowych,

b) za szkolenie w zależności od typu szkolenia odpowiedzialni są:

– właściwi komendanci centrów szkolenia, szkół podoficerskich, ośrodków szkolenia i wyższych szkół oficerskich – w zakresie szkolenia przygotowawczego,

– dowódcy pododdziałów (równorzędni) – w zakresie szkolenia indywidualnego, zgrywającego i doskonalącego,

c) szkolenie prowadzą wykładowcy, dowódcy lub instruktorzy; dodatkowo w roli wykładowców lub instruktorów mogą występować doradcy prawni, których obecność została uzgodniona i zapewniona zgodnie z zasadami planowania szkolenia na kolejny rok,

d) zajęcia są prowadzone zgodnie z programem szkolenia,

e) tematyka z MPHKZ zawarta jest w zajęciach z przedmiotów: „Szkolenie prawne” (przedmiot „MPHKZ” w uczelniach wojskowych) i „Szkolenie taktyczne”,

f) podstawowe zagadnienia szkoleniowe są określone w załącznikach nr 8, 9 i 10 do decyzji,

g) formy i metody szkolenia:

– w uczelniach wojskowych dobierane są zgodnie z zasadami dydaktyki,

– w rodzajach Sił Zbrojnych RP określa „Instrukcja o działalności szkoleniowo-metodycznej”,

h) minimalna liczba godzin szkoleniowych z MPHKZ:

– w ramach szkolenia przygotowawczego wynosi 12 godzin dla oficerów, 10 godzin dla podoficerów i 9 godzin dla szeregowych,

– w ramach corocznego szkolenia indywidualnego, zgrywającego i doskonalącego wynosi 4 godziny.

Załącznik nr 8

ZAŁOŻENIA EDUKACYJNE Z MPHKZ DLA SZEREGOWYCH ORAZ PRACOWNIKÓW RESORTU OBRONY NARODOWEJ

1. Treści edukacyjne:

1) rodzaje konfliktów zbrojnych, cel, zakres stosowania MPHKZ i prawa krajowego;

2) znaczenie MPHKZ w planowaniu i prowadzeniu działań;

3) kombatant – definicja, status wraz z konsekwencjami, utrata statusu; szpiedzy, najemnicy, dezerterzy;

4) ogólna ochrona jeńców wojennych, prawo do ucieczki, stosunki jeńców wojennych ze światem zewnętrznym oraz z władzami, internowanie jeńców wojennych, praca jeńców wojennych, wynagradzanie;

5) zasady ogólne: konieczności wojskowej, rozróżnienia, proporcjonalności (minimalnej siły niezbędnej do likwidacji zagrożenia), humanitaryzmu; prawo do samoobrony;

6) ogólna ochrona przed skutkami działań zbrojnych, osoby niebędące kombatantami, określenie osób cywilnych i ludności cywilnej, ochrona ludności cywilnej, dobra o charakterze cywilnym, dobra niezbędne dla przetrwania ludności cywilnej, ochrona budowli i urządzeń zawierających niebezpieczne siły, środki ostrożności w czasie ataku i przeciw atakom, miejscowości i strefy pod szczególną ochroną traktowanie osób we władzy strony konfliktu; dziennikarze i media;

7) traktowanie rannych i chorych, osoby wyłączone z działań zbrojnych, personel medyczny i duchowny, budynki, inwentarz i transporty sanitarne; prawo do noszenia broni;

8) podstawowe zasady ochrony dóbr kultury i miejsc kultu religijnego, status ochronny, zasady traktowania, utrata statusu;

9) MPHKZ a zasady użycia siły wojskowej;

10) status, rola i podstawowe uprawnienia Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża oraz krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w razie zaistnienia konfliktu zbrojnego; obrona cywilna;

11) problematyka rozkazu wojskowego w rozumieniu kodeksu karnego: możliwość odmowy wykonania rozkazu, możliwość wymuszenia posłuchu dla wydanego rozkazu przez przełożonego, rozkaz sprzeczny z prawem międzynarodowym (rozkaz przestępny);

12) zasady odpowiedzialności za nieprzestrzeganie norm MPHKZ: odpowiedzialność indywidualna i odpowiedzialność przełożonych, charakterystyka przestępstw stanowiących zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz zbrodnię ludobójstwa według kodeksu karnego, obowiązek meldowania lub informowania o zaistniałych zdarzeniach.

2. Efekty edukacji – umiejętności i kompetencje:

1) po zakończeniu kształcenia na danym poziomie, realizowanego w ramach szkolnictwa wojskowego osoba powinna:

a) wskazać genezę regulacji poświęconych MPHKZ,

b) wymienić podstawowe akty prawne z zakresu MPHKZ,

c) zdefiniować podstawowe zasady wynikające z MPHKZ,

d) określić strony konfliktu oraz inne podmioty mogące występować w rejonie działań zbrojnych,

e) wymienić uzbrojenie, amunicję i inne środki prowadzenia działań zbrojnych uznane za zabronione,

f) wymienić metody prowadzenia działań zbrojnych uznane za zabronione,

g) wymienić podstawowe prawa człowieka wynikające z regulacji międzynarodowych,

h) zdefiniować zasady użycia siły oraz prawo żołnierza do samoobrony,

i) znać znaki ochronne;

2) po ukończeniu szkolenia w pododdziałach jednostek wojskowych, komórkach i jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej, osoba powinna:

a) znać obowiązki własne, przełożonego oraz państwa odnoszące się do MPHKZ,

b) wskazać podstawowe ograniczenia prawne i operacyjne dla wojsk wynikające z podstaw prawnych operacji,

c) wymienić podstawowe akty prawne mające zastosowanie dla działań,

d) zdefiniować podstawowe zasady wynikające z MPHKZ,

e) omówić obowiązek przestrzegania prawa międzynarodowego, prawa krajowego oraz prawa państwa przyjmującego,

f) rozróżnić kombatantów od niekombatantów z uwzględnieniem specyfiki działań w rejonie misji (charakter ataków, sposób wyglądu/ubioru osób atakujących, specyfika zagrożenia, dotychczasowe doświadczenia wojsk działających w rejonie misji, personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych, organizacji pozarządowych itp.),

g) zdefiniować zasady użycia siły oraz prawo żołnierza do samoobrony,

h) znać znaki ochronne.

Załącznik nr 9

ZAŁOŻENIA EDUKACYJNE Z MPHKZ DLA PODOFICERÓW

1. Treści edukacyjne:

1) rodzaje konfliktów zbrojnych, zakres obowiązywania MPHKZ;

2) znaczenie MPHKZ w planowaniu i prowadzeniu działań;

3) kombatant – definicja, status wraz z konsekwencjami, utrata statusu; szpiedzy, najemnicy, dezerterzy;

4) ogólna ochrona jeńców wojennych, prawo do ucieczki, stosunki jeńców wojennych ze światem zewnętrznym oraz z władzami, internowanie jeńców wojennych, praca jeńców wojennych, wynagradzanie; warunki i możliwość dozwolonego zatrzymywania osób cywilnych w rejonie misji, traktowanie zatrzymanych, przysługujące im prawa i obowiązki;

5) zasady ogólne: konieczności wojskowej, rozróżnienia, proporcjonalności (minimalnej siły niezbędnej do likwidacji zagrożenia), humanitaryzmu; prawo do samoobrony;

6) ogólna ochrona przed skutkami działań zbrojnych, osoby niebędące kombatantami, określenie osób cywilnych i ludności cywilnej, ochrona ludności cywilnej, dobra o charakterze cywilnym, dobra niezbędne dla przetrwania ludności cywilnej, środki ostrożności w czasie ataku i przeciw atakom, miejscowości i strefy pod szczególną ochroną dziennikarze i media;

7) traktowanie osób cywilnych – status ochronny, status ochronny a bezpośredni udział w działaniach zbrojnych (bojowych), przesłanki utraty statusu ochronnego, pośrednia rola osób cywilnych w konflikcie (np. brak współpracy z wojskami misji), zagadnienie psychologicznego negatywnego oddziaływania na ludność cywilną (np. zastraszanie); zasady postępowania z mieniem prywatnym należącym do osób cywilnych lub władz centralnych i lokalnych, oznakowanie;

8) traktowanie rannych i chorych, osoby wyłączone z działań zbrojnych, personel medyczny i duchowny – status i zasady traktowania, budynki, inwentarz i transporty sanitarne; prawo do noszenia broni;

9) podstawowe zasady ochrony dóbr kultury i miejsc kultu religijnego, status ochronny, zasady traktowania, utrata statusu;

10) MPHKZ a zasady użycia siły wojskowej;

11) status, rola i podstawowe uprawnienia Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża oraz krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w razie zaistnienia konfliktu zbrojnego; obrona cywilna;

12) problematyka rozkazu wojskowego w rozumieniu kodeksu karnego: możliwość odmowy wykonania rozkazu, możliwość wymuszenia posłuchu dla wydanego rozkazu przez przełożonego, rozkaz sprzeczny z prawem międzynarodowym (rozkaz przestępny);

13) zasady odpowiedzialności za nieprzestrzeganie norm MPHKZ: charakterystyka przestępstw stanowiących zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz zbrodnię ludobójstwa według kodeksu karnego, obowiązek meldowania lub informowania o zaistniałych zdarzeniach, obowiązek bieżącego reagowania na działania podwładnych, podstawowe zasady zachowania żołnierzy w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa wynikającego z naruszenia norm prawa międzynarodowego – podstawowe prawa i obowiązki, odpowiedzialność dowódcy za działanie podwładnych wynikające z wydanego rozkazu a odpowiedzialność dowódcy za działania podwładnych wynikające z podjęcia przez nich samodzielnej inicjatywy w zakresie użycia siły, odpowiedzialność za działanie a odpowiedzialność za zaniechanie, Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego –jurysdykcja, zasady odpowiedzialności;

14) okupacja – prawa i obowiązki;

15) postępowanie z uchodźcami (status, uprawnienia, obowiązki), zasady internowania;

16) charakter obiektów zawierających niebezpieczne siły, oznakowanie, zasady postępowania;

17) ochrona kobiet i dzieci w rejonie konfliktu, zasady postępowania z kobietami prowadzącymi działania zbrojne oraz dziećmi – żołnierzami (dziećmi wykorzystywanymi do prowadzenia działań zbrojnych), utrata statusu ochronnego, prawdopodobieństwo napotkania w rejonie działań zbrojnych zagrożenia ze strony dzieci i kobiet, podstawowe wiadomości z zakresu funkcjonujących programów pomocy dzieciom – byłym żołnierzom;

18) ochrona praw człowieka w rejonie odpowiedzialności Polskiego Kontyngentu Wojskowego, podstawowe prawa człowieka mogące mieć zastosowanie w rejonie misji;

19) inne zagadnienia związane z MPHKZ.

2. Efekty edukacji – umiejętności i kompetencje.

Po zakończeniu edukacji podoficer powinien:

1) wskazać genezę regulacji poświęconych MPHKZ;

2) znać obowiązki wynikające z MPHKZ oraz zasady odpowiedzialności za ich naruszenie;

3) posiadać umiejętności zapewniające przestrzeganie zasadniczych przepisów MPHKZ mających do niego zastosowanie;

4) potrafić podjąć właściwe działanie wobec naruszeń MPHKZ;

5) wymienić podstawowe akty prawne normujące problematykę prawa wojennego;

6) zdefiniować podstawowe zasady wynikające z MPHKZ;

7) określić strony konfliktu oraz inne podmioty mogące występować w rejonie działań zbrojnych;

8) wymienić uzbrojenie, amunicję i inne środki prowadzenia działań zbrojnych uznane za zabronione;

9) wymienić metody prowadzenia działań zbrojnych uznane za zabronione;

10) wymienić podstawowe prawa człowieka wynikające z regulacji międzynarodowych;

11) zdefiniować zasady użycia siły oraz prawo żołnierza do samoobrony;

12) znać znaki ochronne;

13) wskazać podstawowe ograniczenia prawne i operacyjne dla wojsk wynikające z podstaw prawnych operacji;

14) omówić obowiązek przestrzegania prawa międzynarodowego, prawa krajowego oraz prawa państwa przyjmującego;

15) rozróżnić kombatantów od niekombatantów z uwzględnieniem specyfiki działań w rejonie misji (charakter ataków, sposób wyglądu/ubioru osób atakujących, specyfika zagrożenia, dotychczasowe doświadczenia wojsk działających w rejonie misji, personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych, organizacji pozarządowych itp.).

Załącznik nr 10

ZAŁOŻENIA EDUKACYJNE Z MPHKZ DLA OFICERÓW

1. Treści edukacyjne:

1) szkolenie podstawowe: pojęcia dotyczące MPHKZ – żołnierskie reguły prowadzenia walki oraz znaki ochronne używane w trakcie działań zbrojnych;

2) moduł oficerski:

a) geneza i rozwój MPHKZ, rodzaje konfliktów zbrojnych, cel i uzasadnienie stosowania MPHKZ,

b) zakres obowiązywania MPHKZ, podstawy prawne udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych,

c) znaczenie MPHKZ w planowaniu i prowadzeniu działań,

d) kombatant – definicja, status wraz z konsekwencjami, utrata statusu; szpiedzy, najemnicy, dezerterzy,

e) ogólna ochrona jeńców wojennych, prawo do ucieczki, stosunki jeńców wojennych ze światem zewnętrznym oraz z władzami, internowanie jeńców wojennych, praca jeńców wojennych, wynagradzanie, warunki i możliwość dozwolonego zatrzymywania osób cywilnych w rejonie misji, traktowanie zatrzymanych, przysługujące im prawa i obowiązki,

f) zasady ogólne: konieczności wojskowej, rozróżnienia, proporcjonalności (minimalnej siły niezbędnej do likwidacji zagrożenia), humanitaryzmu; prawo do samoobrony,

g) ogólna ochrona przed skutkami działań zbrojnych, osoby niebędące kombatantami, określenie osób cywilnych i ludności cywilnej, ochrona ludności cywilnej, dobra o charakterze cywilnym, dobra niezbędne dla przetrwania ludności cywilnej, środki ostrożności w czasie ataku i przeciw atakom, miejscowości i strefy pod szczególną ochroną dziennikarze i media,

h) traktowanie osób cywilnych – status ochronny, status ochronny a bezpośredni udział w działaniach zbrojnych (bojowych), przesłanki utraty statusu ochronnego, pośrednia rola osób cywilnych w konflikcie (np. brak współpracy z wojskami misji), zagadnienie psychologicznego negatywnego oddziaływania na ludność cywilną (np. zastraszanie); zasady postępowania z mieniem prywatnym należącym do osób cywilnych lub władz centralnych i lokalnych, oznakowanie,

i) traktowanie rannych i chorych, osoby wyłączone z działań zbrojnych, personel medyczny i duchowny – status i zasady traktowania, budynki, inwentarz i transporty sanitarne; prawo do noszenia broni,

j) podstawowe zasady ochrony dóbr kultury i miejsc kultu religijnego, status ochronny, zasady traktowania, utrata statusu,

k) MPHKZ a zasady użycia siły wojskowej,

I) status, rola i podstawowe uprawnienia Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża oraz krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w razie zaistnienia konfliktu zbrojnego; obrona cywilna,

m) problematyka rozkazu wojskowego w rozumieniu kodeksu karnego: możliwość odmowy wykonania rozkazu, możliwość wymuszenia posłuchu dla rozkazu wydanego przez przełożonego, rozkaz sprzeczny z prawem międzynarodowym (rozkaz przestępny),

n) zasady odpowiedzialności za nieprzestrzeganie norm MPHKZ: charakterystyka przestępstw stanowiących zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz zbrodnię ludobójstwa według kodeksu karnego, obowiązek meldowania lub informowania o zaistniałych zdarzeniach, obowiązek bieżącego reagowania na działania podwładnych, podstawowe zasady zachowania żołnierzy w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa wynikającego z naruszenia norm prawa międzynarodowego – podstawowe prawa i obowiązki, odpowiedzialność dowódcy za działanie podwładnych wynikające z wydanego rozkazu a odpowiedzialność dowódcy za działania podwładnych wynikające z podjęcia przez nich samodzielnej inicjatywy w zakresie użycia siły, odpowiedzialność za działanie a odpowiedzialność za zaniechanie, Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego – jurysdykcja, zasady odpowiedzialności,

o) okupacja – prawa i obowiązki,

p) postępowanie z uchodźcami (status, uprawnienia, obowiązki), zasady internowania,

q) charakter obiektów zawierających niebezpieczne siły, oznakowanie, zasady postępowania,

r) ochrona kobiet i dzieci w rejonie konfliktu, zasady postępowania z kobietami prowadzącymi działania zbrojne oraz dziećmi – żołnierzami (dziećmi wykorzystywanymi do prowadzenia działań zbrojnych), utrata statusu ochronnego, prawdopodobieństwo napotkania w rejonie działań zbrojnych zagrożenia ze strony dzieci i kobiet, podstawowe wiadomości z zakresu funkcjonujących programów pomocy dzieciom – byłym żołnierzom;

s) ochrona praw człowieka w rejonie odpowiedzialności Polskiego Kontyngentu Wojskowego, podstawowe prawa człowieka mogące mieć zastosowanie w rejonie misji,

t) inne zagadnienia związane z MPHKZ.

2. Efekty edukacji – umiejętności i kompetencje:

1) oficer, który ukończy szkolenie podstawowe powinien znać własne prawa i obowiązki w odniesieniu do MPHKZ;

2) oficer, który ukończy moduł oficerski powinien:

a) wskazać genezę regulacji poświęconych MPHKZ,

b) znać obowiązki wynikające z MPHKZ oraz zasady odpowiedzialności za ich naruszenie,

c) posiadać umiejętności zapewniające przestrzeganie zasadniczych przepisów MPHKZ mających do niego zastosowanie,

d) potrafić wypełniać swoje obowiązki dowódcze z uwzględnieniem zakazów i ograniczeń wynikających z MPHKZ oraz znać zasady postępowania w przypadku naruszenia norm MPHKZ,

e) potrafić zastosować ograniczenia i środki ostrożności dotyczące MPHKZ podczas planowania, przygotowania i prowadzenia działań,

f) wymienić podstawowe akty prawne normujące problematykę prawa wojennego,

g) zdefiniować podstawowe zasady wynikające z MPHKZ,

h) zdefiniować strony konfliktu oraz inne podmioty mogące występować w rejonie działań zbrojnych,

i) wymienić uzbrojenie, amunicję i inne środki prowadzenia działań zbrojnych uznane za zabronione,

j) wymienić metody prowadzenia działań zbrojnych uznane za zabronione,

k) wymienić podstawowe prawa człowieka wynikające z regulacji międzynarodowych,

I) zdefiniować zasady użycia siły oraz prawo żołnierza do samoobrony,

m) wskazać i omówić znaki ochronne,

n) wskazać przepisy prawa krajowego oraz państwa przyjmującego – niezbędne do planowania, przygotowania i prowadzenia działań zgodnie z MPHKZ,

o) wymienić podstawowe akty prawne mające zastosowanie dla działań,

p) omówić obowiązek przestrzegania prawa międzynarodowego, prawa krajowego oraz prawa państwa przyjmującego,

q) rozróżnić kombatantów od niekombatantów z uwzględnieniem specyfiki działań w rejonie misji (charakter ataków, sposób wyglądu/ubioru osób atakujących, specyfika zagrożenia, dotychczasowe doświadczenia wojsk operujących w rejonie misji, personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych, organizacji pozarządowych itp.).

Załącznik nr 11

ZAŁOŻENIA EDUKACYJNE DLA DORADCÓW PRAWNYCH, INSTRUKTORÓW I WYKŁADOWCÓW Z MPHKZ

1. Treści edukacyjne:

1) MPHKZ jako dziedzina prawa międzynarodowego publicznego;

2) legalność użycia siły we współczesnych stosunkach międzynarodowych;

3) międzynarodowe i niemiędzynarodowe konflikty zbrojne a sytuacje wewnętrznych niepokojów i napięć – ogólna charakterystyka prawnej kwalifikacji skutków takiego podziału dla prowadzenia działań zbrojnych;

4) status kombatanta i jeńca wojennego;

5) ochrona ludności cywilnej w konflikcie zbrojnym; definicja celu wojskowego;

6) zasady postępowania z zatrzymanymi w ramach konfliktu o charakterze niemiędzynarodowym;

7) ograniczenia i zakazy dotyczące środków i metod walki zbrojnej;

8) okupacja wojenna w świetle prawa wojennego;

9) terroryzm a MPHKZ;

10) neutralność w konflikcie a status mocarstw opiekuńczych;

11) ochrona jeńców; ochrona rannych, chorych i rozbitków;

12) strefy ochronne: sanitarne, zneutralizowane, zdemilitaryzowane, miejscowości niebronione;

13) ochrona praw człowieka w konfliktach zbrojnych;

14) status, rola oraz podstawowe uprawnienia Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w razie zaistnienia konfliktu zbrojnego;

15) dziennikarze i media;

16) odpowiedzialność za zbrodnie i przestępstwa wojenne w prawie międzynarodowym;

17) odpowiedzialność za zbrodnie i przestępstwa wojenne w prawie krajowym;

18) ochrona dóbr kultury w konflikcie zbrojnym w świetle prawa międzynarodowego i krajowego;

19) ochrona środowiska naturalnego w konflikcie zbrojnym;

20) specyfika wojny morskiej;

21) specyfika wojny powietrznej;

22) zasady użycia siły zbrojnej;

23) inne zagadnienia związane z MPHKZ.

Szczegółowe treści szkolenia określane są w założeniach szkoleniowych przed organizacją kursu.

2. Efekty edukacji – umiejętności i kompetencje. Osoba która ukończy kurs powinna:

1) posiadać umiejętność przekazywania wiedzy dotyczącej stosowania MPHKZ oraz prawa krajowego w działaniach zbrojnych;

2) potrafić wskazać prawa i obowiązki wynikające z MPHKZ oraz prawa krajowego, w tym znać:

a) podstawowe akty prawne z zakresu MPHKZ (zgodnie z załącznikami nr 1–3 do decyzji),

b) genezę regulacji MPHKZ,

c) zasady MPHKZ i wyjaśnić zakres ich stosowania w oparciu o rzeczywiste zdarzenia,

d) status prawny podmiotów występujących w konflikcie międzynarodowym i niemiędzynarodowym,

e) przepisy MPHKZ regulujące ochronę osób cywilnych,

f) środki i metody prowadzenia działań zbrojnych zakazane przez MPHKZ lub w stosunku do których MPHKZ przewiduje ograniczenia w ich stosowaniu,

g) minimalne standardy humanitarnego tratowania wynikające z MPHKZ i międzynarodowego prawa ochrony praw człowieka,

h) zasady użycia siły oraz prawo żołnierza do samoobrony,

i) znaki ochronne,

j) ograniczenia prawne i operacyjne dla wojsk wynikające z podstaw prawnych operacji z udziałem Sił Zbrojnych RP,

k) przepisy prawa krajowego oraz państwa przyjmującego, niezbędne do zgodnego z MPHKZ planowania, przygotowania i prowadzenia działań,

I) zasady odpowiedzialności karnej za naruszenia MPHKZ.