Wyrok SN z dnia 12 marca 2020 r., sygn. II CSK 677/18

1. Regulacja przewidziana w art. 61 ust. 1 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej nie dotyczy wyłącznie przypadków, gdy przejęcie nieruchomości na rzecz Państwa nastąpiło z naruszeniem przepisów uchwalonych po wojnie i w związku z dokonaną wówczas zmianą ustrojową, lecz i takich, gdy przeprowadzone zostało na podstawie i w granicach uchwalonego wówczas prawa. Roszczenia regulacyjne nie służą zatem wyłącznie sanowaniu naruszeń prawa mających miejsce w związku z nieprawidłowym stosowaniem aktów normatywnych o charakterze nacjonalizacyjnym ale w pewnych przypadkach także sanowaniu samej nacjonalizacji przeprowadzonej w zgodzie z jej założeniami, tyle że zakwestionowanej po zmianie ustrojowej, jednak nie aktem przywracającym poprzedni stan własnościowy wszystkim, których nacjonalizacja dotknęła, lecz wyłącznie kościelnym osobom prawnym. Ta okoliczność powinna zdeterminować wąską wykładnię art. 61 ust. 1 u.s.p.k.k.

2. Drogę do dochodzenia roszczenia regulacyjnego, o którym mowa w art. 63 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 61 ust. 1 pkt 2) u.s.p.k.k., otwiera stwierdzenie, że określone nieruchomości zostały przejęte przez Państwo z powołaniem się na ustawę z 1950 r., a zarazem, że nie doszło do wydania rozstrzygnięć, o których mowa w art. 4 ust. 4 i 5 u.p.w., określających, czy w ogóle i jaka część nieruchomości ziemskich kościelnych osób prawnych ma być pozostawiona proboszczowi. Przepis art. 61 ust. 1 pkt 2) u.s.p.k.k. nie ustanawia dalej idącej przesłanki roszczenia regulacyjnego polegającej na tym, że konieczne jest ustalenie, na jakie cele były przeznaczone dochody, które te nieruchomości przynosiły, w tym ustalenie, że chodzi o nieruchomość, z której dochody były przeznaczone na utrzymanie proboszcza, gdyż była ona gospodarstwem rolnym proboszcza. Jest tak dlatego, że wyłączonym trybem, w którym można było to stwierdzić, był tryb przewidziany w przepisach ustawy z 1950 r., a przesłanką roszczenia regulacyjnego jest właśnie okoliczność, że trybu tego nie zastosowano.