Uchwała SN z dnia 14 czerwca 2019 r., sygn. III CZP 6/19

Umowę zobowiązującą sprzedaży na rzecz parku narodowego prawa własności nieruchomości, znajdującej się w granicach tego parku, sporządza się pod warunkami, że żaden z kolejno uprawnionych do pierwokupu, w tym na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (jedn. tekst: Dz.U. z 2018, poz. 1614 ze zm.) i ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (jedn. tekst: Dz.U. z 2018, poz. 2129 ze zm.), nie wykona swego prawa.

Teza urzędowa

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)

SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)

SSN Karol Weitz

w sprawie z zażalenia (...) Parku Narodowego z siedzibą w K. na odmowę dokonania czynności notarialnej, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 14 czerwca 2019 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w N. postanowieniem z dnia 10 stycznia 2019 r., sygn. akt III Cz (...),

"Czy w celu nabycia przez dyrektora parku narodowego na rzecz tego parku prawa własności nieruchomości leśnej położonej w jego granicach, na podstawie umowy sprzedaży zawieranej z osobą fizyczną, notariusz powinien sporządzić umowę bezwarunkową, czy też dla zachowania ważności konieczne jest sporządzenie umowy warunkowej, wskazującej na prawa pierwokupu Skarbu Państwa ustanowione w art. 10 ust. 5 ustawy z 16.04.2004 r. o ochronie przyrody, a następnie w art. 37a ust. 1 ustawy z 28.09.1991 r. o lasach?"

podjął uchwałę:

Umowę zobowiązującą sprzedaży na rzecz parku narodowego prawa własności nieruchomości, znajdującej się w granicach tego parku, sporządza się pod warunkami, że żaden z kolejno uprawnionych do pierwokupu, w tym na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (jedn. tekst: Dz.U. z 2018, poz. 1614 ze zm.) i ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (jedn. tekst: Dz.U. z 2018, poz. 2129 ze zm.), nie wykona swego prawa.

Uzasadnienie

Notariusz M. Z. odmówił w dniu 18 grudnia 2017 r. dokonania czynności notarialnej, polegającej na sporządzeniu umowy sprzedaży przez osobę fizyczną na rzecz P. nieruchomości o powierzchni 0,0345 ha, stanowiącej działkę leśną, położoną w granicach tego parku pod warunkami, że Skarb Państwa nie skorzysta z prawa pierwokupu przysługującego na podstawie art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz art. 37a ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach. Notariusz stwierdził, że strony powinny zawrzeć umowę bez zastrzeżenia prawa pierwokupu. Podniósł, że Skarb Państwa miał być jednocześnie nabywcą prawa własności i uprawnionym z obu ustaw do wykonania pierwokupu, zatem warunkowa czynność sprzedaży dotyczyłaby w istocie dwóch podmiotów -Skarbu Państwa i zbywcy, a art. 10 ust. 5 ustawy o ochronie przyrody dotyczy pierwokupu osób trzecich. Uznał, że dualizm ról dyrektora Parku Narodowego jako reprezentanta kupującego i jako dysponenta prawa pierwokupu, wykonującego je w imieniu Skarbu Państwa, jest niezrozumiały, zatem złożenie przez niego oświadczenia o nabyciu nieruchomości należy uznać za równoznaczne z niewykonaniem prawa pierwokupu. Podkreślił, że cel dla którego wprowadzono prawo pierwokupu w ustawie o ochronie przyrody będzie zrealizowany wprost przez takiego nabywcę, jakim jest park narodowy. Zdaniem notariusza niedopuszczalne byłoby również zastrzeżenie w umowie kolejnego prawa pierwokupu wynikającego z art. 37a ust. 1 ustawy o lasach, gdyż art. 10 ust. 5i ustawy o ochronie przyrody przewiduje pierwszeństwo realizacji prawa przez park, ponadto oświadczenie dwukrotnie składałby ten sam podmiot, tj. Skarb Państwa. Podkreślił, że zawarcie umowy warunkowej skutkowałoby jej nieważnością.