Wyrok SN z dnia 31 stycznia 2018 r., sygn. II UK 674/16

1. Możliwość zaliczenia okresu pozostawania bez pracy do stażu pracy w warunkach szczególnych musi jednoznacznie wynikać z obowiązującego przepisu prawa ubezpieczeń społecznych.

2. Okres pozostawania bez pracy z powodu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych osobom pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową, przekonania polityczne i religijne (Dz. U. z 1989 r. Nr 32, poz. 172 ze zm.) nie może być zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych.

Biuletyn SN Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych nr 2/2018

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)

SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)

SSN Piotr Prusinowski

w sprawie z wniosku M. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w [...] o prawo do emerytury, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 31 stycznia 2018 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 15 lipca 2016 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego Sądowi Apelacyjnemu w [...].

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w [...] wyrokiem z 3 listopada 2015 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu rentowego odmawiającej mu prawa do emerytury.

Sąd ustalił, że ubezpieczony urodził się 5 kwietnia 1950 r. W dniu 6 grudnia 2012 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Decyzją z 23 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania mu tego prawa. Wyrokiem z 28 czerwca 2013 r., wydanym w sprawie o sygn. akt IV U .../13, Sąd Okręgowy w E. zmienił powyższą decyzję i przyznał mu prawo do dochodzonego przez niego świadczenia. Wyrokiem z 14 listopada 2013 r., wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa ...6/13, Sąd Apelacyjny w [... ] zmienił powyższy wyrok i oddalił odwołanie, wskazując w uzasadnieniu, iż okres, w którym ubezpieczony nie wykonywał pracy na skutek represji politycznych, zgodnie z treścią art. 7 pkt 4 ustawy emerytalnej obowiązującą w dniu wyrokowania, jest okresem nieskładkowym. Ponadto wskazał, że tylko faktyczna praca w szczególnych warunkach wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy umożliwia skorzystanie z uprawnienia do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Skarga kasacyjna od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2014 r. (II UK 76/14). Sąd ustalił, ponadto, że w okresie od 27 grudnia 1971 r. do 31 marca 1982 r. ubezpieczony zatrudniony byt w charakterze funkcjonariusza celnego w Urzędzie Celnym w [...]. Stosunek pracy został z nim rozwiązany z powodu odmowy wystąpienia z NSZZ "Solidarność". Po ustaniu stosunku pracy w Urzędzie Celnym w [... ] ubezpieczony początkowo pozostawał bez pracy, a następnie prowadził od 2 maja 1982 r. do 29 listopada 1994 r. gospodarstwo rolne. W dniu 5 grudnia 1994 r. został zatrudniony w Urzędzie Celnym w [... ] ponownie w charakterze funkcjonariusza celnego. Stosunek pracy ustał 8 listopada 1996 r. w związku z niezdolnością do pracy trwającą dłużej niż okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku. Decyzją z 5 maja 2015 r. Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych potwierdził, że ubezpieczony w okresie od 1 kwietnia 1982 r. do 3 czerwca 1989 r. nie wykonywał pracy na skutek represji politycznych. W dniu 23 lutego 2015 r. skarżący złożył kolejny wniosek o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach, na skutek którego wydano zaskarżoną decyzję. Ubezpieczony ukończył 60 lat, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, w tym 11 lat, 5 miesięcy i 4 okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz nie jest członkiem OFE. Przedmiotem sporu w tej sprawie było ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany okres od 1 kwietnia 1982 r. do 3 czerwca 1989 r., kiedy ubezpieczony nie wykonywał pracy na skutek represji politycznych. Sąd Okręgowy wskazał na art. 1 oraz art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych osobom pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową, przekonania polityczne i religijne (Dz.U. z 1989 r. Nr 32, poz. 172 ze zm.), a także art. 6 ust. 2 pkt 6a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2014 r., zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również okresy niewykonywania pracy przed 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych. Sąd stwierdził, że nie ulega wątpliwości, że sporny okres, to jest od 1 kwietnia 1982 r. do 3 czerwca 1989 r. jest okresem składkowym. Jednocześnie wskazał, że okres te nie może zostać uznany jako okres wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Podkreślił, że należy mieć na uwadze, że możliwość nabycia prawa do emerytury w niższym niż powszechny wieku emerytalnym stanowi wyjątek od zasady wyrażonej w art. 24 ustawy emerytalnej, przez co przepisy regulujące nabywanie tego świadczenia muszą być wykładane w sposób ścisły, a nie rozszerzający. Stwierdził, dalej, że możliwość uznania jakiegoś okresu za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze musi wynikać wprost z przepisów prawa, podając jako przykład możliwość uznania za okres pracy w szczególnych warunkach okres odbywania przez ubezpieczonych zasadniczej służby wojskowej - art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 827) w brzmieniu obowiązującym do 6 sierpnia 1979 r. oraz § 2-4 oraz 5 pkt 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. z 10 grudnia 1968 r.). Sąd podkreślił, że w przypadku ustawy o przywróceniu praw pracowniczych osobom pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową, przekonania polityczne i religijne brak analogicznych zwrotów językowych czy też przepisów wykonawczych co przywołane odnośnie kwalifikacji okresu odbywania przez ubezpieczonych zasadniczej służby wojskowej.