Wyrok SN z dnia 11 stycznia 2018 r., sygn. III CSK 369/16

Dopuszczalne jest przekształcenie treści stosunku ubezpieczenia przez odpowiednie podwyższenie sumy gwarancyjnej na podstawie art. 357¹ § 1 k.c., w wypadku wykazania, że po powstaniu stosunku prawnego doszło do nadzwyczajnej zmiany stosunków. Nie jest zatem wyłączone zastosowanie tzw. dużej klauzuli rebus sic stantibus odnośnie do umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, istotnej zwłaszcza wobec zmiany funkcji ubezpieczeń komunikacyjnych w stosunkach społeczno-gospodarczych i przekształcenie roli wskazanej sumy z limitowania zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela na zapewnienie realnej ochrony ubezpieczonego. Rozbieżność dotyczy nadal tego, czy fakt wyczerpania sumy gwarancyjnej jest równoznaczny z wygaśnięciem zobowiązania.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Anna Owczarek (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Roman Trzaskowski

SSN Kazimierz Zawada

w sprawie z powództwa J.K. przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji W. S.A. z siedzibą w W. przy udziale Rzecznika Praw Obywatelskich o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 11 stycznia 2018 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej oraz Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 17 czerwca 2016 r.,

I. uchyla zaskarżony wyrok w części zmieniającej wyrok Sądu Rejonowego w S. z dnia 18 lutego 2016 r. przez uwzględnienie powództwa (pkt. znosząc w tym zakresie postępowanie, ponadto uchyla zaskarżony wyrok w części orzekającej o kosztach postępowania przed sądem pierwszej instancji (pkt 1/III, 1/IV, 1/V) i kosztach postępowania apelacyjnego (pkt 3,4,5,6), przekazując w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.,

II. oddala skargę kasacyjną Rzecznika Praw Obywatelskich,

III. pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego Sądowi Okręgowemu w K..

Uzasadnienie

Pozwem wniesionym w dniu 8 kwietnia 2013 r. powód J. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji W. S.A. w W. renty w wysokości po 5.194,82 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 grudnia 2012 r. z ustawowymi odsetkami w wypadku zwłoki w płatności tytułem waloryzacji i tytułem podwyższenia renty wcześniej płaconej przez pozwanego, powołując jako podstawę prawną powództwa art. 357 § 1 k.c. i art. 907 § 2 k.c. Pismem procesowym, złożonym na rozprawie w dniu 11 lutego 2016 r., powód zmienił żądanie pozwu, dochodząc zasądzenia renty w wysokości po 5.197,82 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 grudnia 2012 r. z ustawowymi odsetkami w wypadku zwłoki w płatności przy ustaleniu górnej kwoty odpowiedzialności pozwanego w wysokości 15.538.600 zł, odpowiadającej zwaloryzowanej sumie gwarancyjnej, pomniejszonej o łączną kwotę dotychczas wypłaconych świadczeń. Wskazał, że w wypadku nieuwzględnienia tego żądania wnosi o zasądzenie takiej samej kwoty tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy, polegające na zaniechaniu poinformowania go o wyczerpywaniu się sumy gwarancyjnej, powołując jako podstawę prawną tego żądania art. 471 k.c.