Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2014 r., sygn. V CSK 123/13

1. W świetle art. 24 § 3 pr. spółdz. w brzmieniu obowiązującym do chwili zmiany tego przepisu, dokonanej ustawą z dnia z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 1024) - wykreślenie członka z rejestru spółdzielni może być uznane za skuteczne jedynie wtedy, gdy zawiadomienie o wykreśleniu zawiera uzasadnienie przedstawiające motywy, którymi kierował się organ spółdzielni uznając, że zachowanie członka wyczerpuje przesłanki wykreślenia określone w statucie.

2. Likwidator ponosi na podstawie art. 128 § 1 pr. spółdz. odpowiedzialność deliktową.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Marta Romańska

SSN Maria Szulc

w sprawie z powództwa E. D. przeciwko B. R. i S. K. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 24 stycznia 2014 r., skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego [...] z dnia 23 listopada 2012 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powód E. D. domagał się zasądzenia na swoją rzecz solidarnie od pozwanych B. R. i S. K. - likwidatorów Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. kwoty 103.688 zł z odsetkami ustawowymi tytułem należnego mu udziału w podziale środków pieniężnych uzyskanych ze sprzedaży majątku tej Spółdzielni. Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r. oddalił powództwo, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia i wnioski. Powód był członkiem RSP w W. od 16 października 1978 r. i pracował tam jako kierowca do 10 listopada 1999 r.; rozwiązanie stosunku pracy z powodem nastąpiło na podstawie art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ustawy z 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 14 ze zm.). Od dnia 1 lutego 2002 r. powód jest emerytem; wcześniej pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy, pozostając członkiem RSP. W dniu 15 listopada 2002 r. Walne Zgromadzenie Członków RSP w W. podjęło uchwałę o wykreśleniu z rejestru członków osób już niepracujących w spółdzielni, w tym powoda. Pismem z dnia 15 listopada 2002 r. RSP powiadomiła powoda, że wykreślenie z rejestru członków na podstawie powyższej uchwały nastąpiło stosownie do § 11 ust. 1 i 2 statutu spółdzielni; zawiadomienie o wykreśleniu wysłane zostało powodowi również z pismem z dnia 18 sierpnia 2009 r. skierowanym do jego pełnomocnika. Powód nie skorzystał z możliwości zaskarżenia uchwały, w związku z czym stała się ona w pełni skuteczna. RSP do dnia 29 grudnia 2006 r. uregulowała wszystkie swoje zobowiązania wobec powoda, w tym z tytułu udziałów podstawowych i zwaloryzowanych, kompensując swoje wzajemne wierzytelności za usługi transportowe świadczone na jego rzecz. RSP w W. została postawiona w stan likwidacji z dniem 1 stycznia 2010 r. Sąd Okręgowy w O. prawomocnym postanowieniem z dnia 6 grudnia 2010 r. umorzył postępowanie w sprawie z powództwa E. D. przeciwko Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. o ustalenie stosunku członkostwa z uwagi na zakończenie postępowania likwidacyjnego wobec pozwanej i wykreślenia jej z Krajowego Rejestru Sądowego. Zdeponowana w Związku Rewizyjnym Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych w O. kwota 103.688 zł, jako ewentualna należność powoda z tytułu udziału majątku w zlikwidowanej Spółdzielni, została wypłacona innym jej członkom. Oceniając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy uznał, że skoro w chwili otwarcia i zakończenia likwidacji RSP powód nie był jej członkiem a jego udziały zostały wcześniej w pełni rozliczone, powództwo - w świetle art. 125 § 5a i art. 128 § 1 Prawa spółdzielczego - nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 103.688 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 stycznia 2011 r. i orzekł o kosztach procesu. Sąd Apelacyjny wskazał, że z ustaleń Sądu pierwszej instancji nie wynika, jakie kwoty zostały wypłacone powodowi tytułem zwrotu udziałów. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala jedynie stwierdzić wypłatę 382,14 zł tytułem różnicy udziałów zwaloryzowanych; nie można więc uznać, iż zostały wypłacone również udziały podstawowe oraz pozostała część udziałów zwaloryzowanych, a tym samym, że RSP uregulowała wszystkie zobowiązania wobec powoda. Nie ma też podstaw do przyjęcia, że spółdzielnia kiedykolwiek złożyła powodowi'' oświadczenie o potrąceniu własnej wierzytelności. Ustalenie wysokości kwot wypłaconych powodowi tytułem udziałów nie ma jednak istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Zawiadomienie o wykreśleniu powoda z listy członków spółdzielni nie została mu doręczone - jak wymagał tego art. 24 § 3 Prawa spółdzielczego w brzmieniu obowiązującym w 2002 r. - wraz z uzasadnieniem; wskazanie podstawy wykreślenia przez powołanie § 11 ust. 1 i 2 statutu nie czyniło zadość wymaganiu przewidzianemu w powołanym przepisie i uniemożliwiło powodowi poznanie motywów podjętej w tym przedmiocie uchwały. Powód nie został również wysłuchany stosownie do art. 24 § 4 Prawa spółdzielczego. Termin do wniesienia przez E. D. powództwa o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia Członków RSP, przewidziany w art. 42 § 3 Prawa spółdzielczego, nie rozpoczął biegu a wykreślenie go z listy członków nie było skuteczne. W konsekwencji powód zachował prawo do partycypowania w podziale pozostałego majątku spółdzielni pomiędzy jej członków. Odmowa wypłacenia mu kwoty złożonej do depozytu i rozdysponowanie jej na rzecz pozostałych członków przed rozpoznaniem roszczenia powoda w postępowaniu sądowym uzasadnia odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanych likwidatorów na podstawie art. 128 § 1 Prawa spółdzielczego. W skardze kasacyjnej pozwani - w ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 398 § 1 pkt 2 k.p.c.) - zarzucili naruszenie art. 382 i art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. przez pominięcie przez Sąd Apelacyjny istotnej części materiału dowodowego zebranego przez Sąd pierwszej instancji i nieuzupełnienie tego materiału przez przeprowadzenie własnego postępowania dowodowego. Podstawę naruszenia prawa materialnego skarżący wypełnili zarzutami błędnej wykładni: art. 499 w związku z art. 60 k.c., art. 24 § 3 oraz art. 24 § 4 Prawa spółdzielczego w brzmieniu obowiązującym w 2002 r., art. 26 § 2, art. 125 § 5a Prawa spółdzielczego oraz art. 128 § 1 Prawa spółdzielczego w związku z art. 441 § 1 k.c. W konkluzji wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie.