Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2013 r., sygn. II PK 341/12

Zapytanie o zgodność z zasadami przetwarzania danych osobowych zwrócenia się przez pracodawcę do organizacji związkowych o informację dotyczącą konkretnego pracownika (wymienionego z imienia i nazwiska) w zakresie korzystania przez niego z obrony jednej z tych organizacji - stanowi już przetwarzanie danych osobowych, gdyż pracodawca ujawnia zamiar podjęcia wobec tej osoby czynności z zakresu prawa pracy wymagającej współdziałania ze związkiem zawodowym. Dla spełnienia obowiązku pracodawcy ujętego w art. 30 ust. 2¹ ustawy o związkach zawodowych nie jest niezbędne podanie w treści zapytania, jaki zamiar ma pracodawca wobec tej osoby (tych osób). Taki obowiązek nie wynika z tego przepisu.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)

SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

w sprawie z powództwa A. A. przeciwko Telewizji Polskiej S.A. w Warszawie Oddział w [...] o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2013 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 maja 2012 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w [...] do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

A. A. domagała się zasądzenia od Telewizji Polskiej S.A. kwoty 11.422,47 zł z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę. Wyrokiem z dnia 8 lutego 2012 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości - ustając, że powódka była zatrudniona u pozwanego na podstawie umowy o pracę od dnia 1 stycznia 1997 r. na czas określony, a od dnia 1 października 1997 r. na czas nieokreślony. Od dnia 1 maja 2003 r. zajmowała stanowisko specjalisty [...]. W ramach swoich obowiązków zajmowała się sporządzaniem tzw. interfejsu, czyli miesięcznego sprawozdania z ramówki TVP [...] do centrali. W sekretariacie oprócz powódki pracowała A. I. oraz A. M. A. I. z końcem września 2009 r. została przeniesiona do działu koordynacji. A. M. z końcem grudnia 2009 r. rozwiązała stosunek pracy z pozwanym. Powódka była wówczas jedyną osobą z sekretariatu, która orientowała się w jego pracy. W miejsce tych dwóch osób dyrektor wprowadziła dwie nowe osoby - M. R. oraz P. T. , który zastąpił A. M. w jej obowiązkach do czasu powołania na to stanowisko L. B. , która nie przyjęła jednakże oferowanego jej stanowiska. M. R. nie miała bieżącej wiedzy na temat zasad funkcjonowania sekretariatu. L. B. była redaktorem u pozwanego i nie miała wiedzy o pracy administracyjnej. Nie znała programów komputerowych, na których powódka pracowała; musiała przejść odpowiednie przeszkolenie co do ich obsługi. Dnia 5 sierpnia 2009 r. zakończyły się konsultacje pozwanego przeprowadzone z zakładowymi organizacjami związkowymi, jednak nie doszło do zawarcia porozumienia regulującego zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia, dlatego w dniu 13 sierpnia 2009 r. Zarząd Telewizji Polskiej S.A. podjął uchwałę w sprawie wprowadzenia regulaminu grupowego zwolnienia w TVP S.A. W uchwale wskazano, że sytuacja ekonomiczno-finansowa TVP S.A. uzasadnia przeprowadzenie grupowego zwolnienia i nie pozwala na zmniejszenie jego rozmiaru. Ustalono zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych grupowym zwolnieniem w regulaminie grupowego zwolnienia w Telewizji Polskiej S.A., stanowiącym załącznik nr 1 do uchwały. W regulaminie ustalono kryteria doboru pracowników do zwolnienia grupowego. Jako podstawowe kryterium wskazano znaczenie zadań na danym stanowisku pracy w realizacji niezbędnych procesów w TVP S.A. W przypadku zbliżonej oceny przydatności pracy na poszczególnych stanowiskach przy doborze pracowników do zwolnienia za kryteria dodatkowe obrano: posiadanie przez pracownika prawa od emerytury lub renty, posiadanie przez pracownika innego, oprócz zatrudnienia w TVP S.A., źródła utrzymania, w tym prowadzenie działalności gospodarczej, sytuację rodzinną i materialną pracownika, kwalifikacje pracownika (szeroko rozumiane). Zgodnie z postanowieniami § 2 ust. 5 regulaminu, w szczególnie uzasadnionym przypadku prezes zarządu spółki, na wniosek pracownika albo zakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracownika mógł odstąpić od zwolnienia z pracy danego pracownika znajdującego się w bardzo trudnej sytuacji życiowej, bez względu na kryteria określone w ust. 1 i 2 tego paragrafu. W § 3 regulaminu wskazano przewidywany okres, w którym następować będzie grupowe zwolnienie: od 31 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. W przypadku niemożności dokonania wszystkich zamierzonych wypowiedzeń w tym terminie zwolnienia miały być dokonane najszybciej, jak to będzie możliwe. Zwalnianie pracowników w ramach grupowego zwolnienia miało być realizowane po wyczerpaniu procedury wynikającej z art. 38 k.p., tj. zawiadomienia na piśmie reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę. W § 6 regulaminu ustalono, że dyrektorzy jednostek organizacyjnych w indywidualnej rozmowie poinformują pracowników o umieszczeniu ich na liście osób objętych grupowym zwolnieniem. W dniu podjęcia uchwały pozwany zatrudniał 4.435 osób. Zgodnie z postanowieniami uchwały zwolnienia grupowe miały objąć 501 osób zatrudnionych we wszystkich oddziałach Telewizji Polskiej. Po zmianach dokonanych w dniu 18 września 2009 r. zwolnienia grupowe ostatecznie miały objąć 403 osoby. O zamiarze wypowiedzenia stosunków pracy z pracownikami pozwany poinformował zakładowe organizacje związkowe, w tym NSZZ "Solidarność" TVP S.A., Radę Zakładową TVP S.A. Międzyzakładowego Związku Zawodowego Pracowników R i TV, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Telewizji Publicznej "TEL-PUB", Organizację Zakładową NSZZ "Solidarność" - 80. W związku z prowadzonymi zwolnieniami grupowymi, związki zawodowe funkcjonujące na terenie zakładu pracy pozwanego opowiedziały się za ochroną pracowników, którzy nie są zrzeszeni, a zgłoszą się do związku celem ochrony jego praw pracowniczych. Związek Zawodowy Pracowników Twórczych TVP S.A. WIZJA podjął się obrony jedynie pracowników będących twórcami oraz wyróżniających się twórczym wkładem w wykonywanie zadań zawodowych. Powódka nie należała do żadnego ze związków zawodowych działających na terenie zakładu pracy pozwanej, zwróciła się jednak do Związku Zawodowego Pracowników Twórczych TVP WIZJA o reprezentowanie jej interesów pracowniczych. O tym fakcie pozwany dowiedział się dopiero z pisma związku z dnia 30 lipca 2010 r. Powódka była uważana za dobrego pracownika pod względem merytorycznym i miała wysokie kwalifikacje. W ostatnim okresie zatrudnienia - w październiku 2009 r. - powódka popadła w konflikt z pracodawcą. Konflikt ten dotyczył konieczności przeszkolenia przez powódkę pracowników sekretariatu do wykonywania jej obowiązków zawodowych (obsługi interfejsu). Powódka zgodziła się na przeszkolenie pracowników, jednakże domagała się od pracodawcy przeszeregowania jej stanowiska pracy, związanej z tym podwyżki oraz premii za szkolenie pracowników. Konieczność przeszkolenia pracowników wynikała z faktu, iż powódka jako jedyna osoba w redakcji zajmowała się przygotowywaniem tzw. interfejsu i tylko powódce znane były zasady jego sporządzania. Powódka twierdziła również, iż nie ma czasu przeszkolić pracowników pozwanej, gdyż jest obłożona nadmiarem obowiązków zawodowych. W ocenie dyrektora oddziału pozwanej powódka nie nawiązywała kontaktów ze współpracownikami i to, na tle osób wytypowanych do zwolnienia, przemawiało za umieszczeniem jej na liście zwolnień grupowych. Przełożony powódki, P. T. skarżył się na współpracę z powódką dyrektorowi oddziału. Poza powyższym incydentem nie było sytuacji konfliktowych pomiędzy powódką a jej przełożonymi. Część spośród pracowników pozwanej uważała, że współpraca z powódką układała się dobrze. Powódka nie była informowana przez pozwanego o zastrzeżeniach dotyczących jakości współpracy ze strony części współpracowników. W dniu 29 grudnia 2009 r. pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z Regulaminem zwolnienia grupowego w TVP S.A. wprowadzonym uchwałą nr 500/2009 zarządu spółki TVP S A. Jako wyłączną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę wskazano przesłanki ekonomiczno-finansowe i konieczność obniżenia zatrudnienia w drodze restrukturyzacji. Wypowiedzenia powódce umowy dokonała dyrektor oddziału L. B.-D. na spotkaniu tego samego dnia przy udziale pracownika K. S. Przed wypowiedzeniem powódce umowy o pracę i poinformowaniem jej o umieszczeniu na liście zwolnień grupowych dyrektor zaproponowała powódce rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron. Powódka nie wyraziła na to zgody. Następnie, przed wręczeniem powódce wypowiedzenia, została ona poinformowana przez dyrektora o umieszczeniu jej osoby na liście osób objętych zwolnieniem grupowym. Powódka została wytypowana do zwolnienia w miejsce innego pracownika. Pracownik ten znalazł się na liście osób do zwolnień grupowych, jednakże dyrektor oddziału sprzeciwiła się temu zwolnieniu z powodu jego złego stanu zdrowia. Dyrektor obawiała się, że informacja o zwolnieniu wpłynie na pogorszenie się jego stanu zdrowia. Dyrektor została zobowiązana przez centralę do wytypowania innej osoby w miejsce obronionego pracownika. Dyrektor zakwestionowała ponadto możliwość zwolnienia innych pracowników - M. N., H. M. oraz J. M., gdyż jej zdaniem były to osoby niezbędne do pracy, a ponadto H. M. miała trudną sytuację osobistą. W obronie M. N. i H. M. stanął także związek zawodowy do którego należały, który również wnosił, by nie zwalniać tych pracownic. Zakres obowiązków M. N. i H. M. był odmienny od obowiązków powódki. Lista osób do zwolnienia została przesłana do oddziału w [...] z centrali. Pomimo pierwotnego wytypowania przez oddział osób do zwolnienia na liście zwróconej przez centralę nie znalazły się wytypowane osoby. Na liście przesłanej przez centralę pierwotnie nie było nazwiska powódki. Kierownictwo oddziału powódki nie miało wpływu na skład osób wskazanych na liście. W chwili obecnej obowiązki w sekretariacie programowym są odmiennie rozdzielone pomiędzy pracowników, aniżeli w okresie, kiedy pracowała powódka. Obowiązki te są wykonywane przez M. R. i A. I. Wywiązują się one ze swoich obowiązków. Pracownice te zostały przeszkolone przez osoby spoza oddziału. W oparciu o powyższe ustalenia Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za zasadne - wskazując, że powódce wypowiedziano umowę o pracę z przekroczeniem terminu wskazanego w regulaminie zwolnień grupowych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji zwolnienie powódki miało charakter zwolnienia indywidualnego, a nie grupowego, gdyż przymiot grupowego zwolnienia można było odnieść jedynie w stosunku do zwolnień dokonywanych przez pozwanego w okresie 30 dni, począwszy od dnia 31 sierpnia 2009 r. Odnośnie obowiązku dokonania konsultacji związkowej przed wypowiedzeniem stosunku pracy powódce, Sąd stwierdził, iż powódka nie należała do żadnego związku zawodowego, zatem pracodawca nie miał obowiązku dokonania konsultacji związkowej przed wypowiedzeniem powódce umowy o pracę. Sąd Rejonowy wskazał, iż co prawda, powódka zwróciła się do Związku Zawodowego Pracowników Twórczych TVP WIZJA o reprezentowanie jej interesów pracowniczych, jednakże o tym fakcie pozwany dowiedział się dopiero z pisma związku z dnia 30 lipca 2010 r. i nie można czynić pozwanemu zarzutu nie skonsultowania zwolnienia powódki z tą konkretną organizacją związkową, skoro powódka ani sama organizacja nie zadbała o to, ażeby pracodawcę o fakcie reprezentowania powódki powiadomić. Zdaniem Sądu Rejonowego problemy finansowe pozwanego stały się podstawą do podjęcia decyzji o rozwiązaniu z powódką umowy o pracę. Sąd I instancji podniósł, iż w rozpatrywanej sprawie, pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę twierdząc, że działa w ramach zwolnień grupowych. Ustalając regulamin zwolnień grupowych pozwany obrał sobie kryteria, w oparciu o które wybierał pracowników, z którymi, po umieszczeniu ich na liście zwolnień grupowych, rozwiązywano stosunki pracy. Zdaniem Sądu Rejonowego dla ustalenia zasadności rozwiązania z powódką umowy o pracę należało zbadać zastosowanie względem powódki tych kryteriów. Skoro pozwany sam sobie te kryteria narzucił, powinien był je respektować nie tylko w stosunku do pracowników zwalnianych w rzeczywistości w oparciu o zwolnienia grupowe, ale też w stosunku do powódki, co do której twierdził, iż stosuje takie same zasady, jak w odniesieniu do innych pracowników. W ocenie Sądu pierwszej instancji zwalniając powódkę pozwany nie zastosował żadnego ze wskazanych przez siebie kryteriów zwolnień grupowych. Ponadto stanowisko powódki nie było zbędne z punktu widzenia działalności pozwanego. Zadania realizowane przez powódkę na jej stanowisku pracy były istotne dla pozwanego z punktu widzenia jego działalności. Przesyłanie sprawozdań do centrali było stałym i niezbędnym elementem tej działalności. Ponadto, sam pozwany przyznał, iż po zwolnieniu powódki jej obowiązki zostały przejęte przez inne osoby. Zatem główne kryterium zwolnień grupowych nie mogło mieć zastosowania w stosunku do powódki. Co więcej, powódka była pracownikiem o wysokich kwalifikacjach, a pozwany był z jej pracy merytorycznej zadowolony. Ponadto powódka nie miała innego źródła dochodu. W oparciu o powyższe Sąd uznał żądanie powódki za uzasadnione - zasądzając na jej rzecz odszkodowanie w wysokości 3 - miesięcznego wynagrodzenia (art. 47 k.p. w zw. z art. 36 § 1 pkt 3 k.p.). Po rozpoznaniu apelacji pozwanej spółki Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 18 maja 2012 r., sygnatura akt VI Pa .../12, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo. Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że pracodawca w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę podał jako wyłączną przyczynę przesłanki ekonomiczno-finansowe i konieczność obniżenia zatrudnienia w drodze restrukturyzacji. Pozwany przyznał powódce odprawę pieniężną na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia oraz rekompensatę pieniężną w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia na podstawie § 4 Regulaminu grupowego zwolnienia TVP S.A. Powódka domagała się zasądzenia na swoją rzecz odszkodowania w związku z niezgodnym z prawem wypowiedzeniem umowy o pracę uznając, iż pracodawca rozszerzył termin dokonywania zwolnień grupowanych z 30 dni do 3 miesięcy, tym samym naruszył art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. oraz naruszył przepisy § 2 i § 6 Regulaminu grupowego zwolnienia. Sąd Okręgowy zaaprobował stanowisko Sądu Rejonowego, który ustalił, iż przyczyny wypowiedzenia były prawdziwe i rzeczywiste. W ocenie Sądu odwoławczego nie można jednak zgodzić się ze stanowiskiem, iż doszło do naruszenia postanowień art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. Naruszenie to miałoby polegać na prowadzeniu zwolnień grupowych przez okres dłuższy niż 30 dni, co nakazywałoby traktować zwolnienie dokonane po tym terminie, wyłącznie jako indywidualne.