Wyrok SN z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. II UK 358/12

Emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje tylko ubezpieczonym będącym pracownikami, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wykazanie zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaga zatem wcześniejszego udowodnienia samego faktu zatrudnienia, a następnie przekonującego uprawdopodobnienia, że zatrudnienie to wykazywało wszelkie cechy określone w § 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Niezbędne do stwierdzenia szczególnego charakteru zatrudnienia jest udowodnienie, że praca wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Beata Gudowska

SSN Romualda Spyt

w sprawie z wniosku A. B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 czerwca 2013 r., skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 29 maja 2012 r.,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 29 maja 2012 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy A. B. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 26 października 2011 r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę, wskazując w uzasadnieniu, że wnioskodawca nie wykazał - na dzień 1 stycznia 1999 r., okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, zatem nie spełnił przesłanek określonych w art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji, w myśl których nie podlegają zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach sporne okresy pracy wnioskodawcy, gdyż wskazane w świadectwach pracy stanowiska nie odpowiadają powołanym w przepisach załącznika - wykaz A dział XIV pkt 18 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). W stanie faktycznym sprawy wnioskodawca (ur. 13 lutego 1950 r.), w okresie od dnia 1 września 1964 r. do dnia 20 grudnia 1996 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Stoczni [...] na stanowiskach: do dnia 31 marca 1967 r. - uczeń ślusarz wyposażenia, do dnia 15 lutego 1969 r. - uczeń metaloplastyk, do dnia 15 czerwca 1969 r. - metaloplastyk, do dnia 31 sierpnia 1986 r.- grawer, do dnia 30 czerwca 1990 r. - ślusarz narzędziowy, do dnia 20 grudnia 1996 r. - ślusarz przemysłowy. W okresie od dnia 19 grudnia 1970 r. do dnia 15 października 1972 r. ubezpieczony odbywał służbę wojskową, a od dnia 5 czerwca 1989 r. do dnia 30 czerwca 1990 r. przebywał na urlopie bezpłatnym. Stocznia wystawiła wnioskodawcy w dniu 26 lutego 1997 r. świadectwo pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia, w którym potwierdziła, że w okresie od dnia 16 czerwca 1969 r. do dnia 18 grudnia 1970 r., oraz od dnia 6 listopada 1972 r. do dnia 20 grudnia 1996 r. pracował on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako grawer, ślusarz narzędzi - grawer, ślusarz przemysłowy- grawer tj. na stanowiskach wymienionych w wykazie A dział XIV poz. 18 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W świadectwie pracy w warunkach szczególnych z dnia 6 września 2010 r. Stocznia potwierdziła, że ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku szlifierz szlifierkami pneumatycznymi wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 18 pkt 9 - załącznika nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. (Dz. Urz. Nr 1-3, poz. 1) - od dnia 16 lutego 1969 r. do dnia 15 kwietnia 1969 r. jako metaloplastyk, do dnia 18 grudnia 1970 r. jako grawer, od dnia 6 listopada 1972 r. do dnia 31 sierpnia 1986 r. jako grawer, od dnia 1 września 1986 r. do dnia 4 czerwca 1989 r. jako ślusarz narzędziowy i od dnia 1 lipca 1990 r do dnia 20 grudnia 1996 r. jako ślusarz przemysłowy. Wnioskodawca nie jest członkiem OFE i nie pozostaje w stosunku pracy. We wrześniu 2010 r. złożył wniosek o emeryturę. Pismami z dnia 19 listopada 2010 r. i 2 grudnia 2010 r. Stocznia poinformowała organ rentowy, iż zmiana nazw stanowisk zajmowanych przez ubezpieczonego w latach 1969 - 1996 nie miała wpływu na zakres obowiązków z nimi związanych, wykonywał on bowiem nadal te same funkcje i zadania w pełnym wymiarze czasu pracy (praca ta była równoznaczna ze stanowiskiem szlifierz szlifierkami pneumatycznymi). Przez cały okres zatrudnienia w Stoczni wnioskodawca wykonywał prace grawerskie i metaloplastyczne w Pracowni Metaloplastyki, polegające na - (1) ręcznym wyżarzaniu blach (podgrzewanie do temperatury 800° w piecu albo ręcznie - palnikiem), ręcznym mocowaniu blach na matrycy stalowej przy pomocy gwoździ i młotka, ręcznym młotkowaniu wstępnym przy użyciu gumy (gumowy młotek) i ołowiu, ręcznym dobijaniu tzw. puncenami (kształtownikami), (2) - obróbce chemicznej: trawienie metaloplastyk w kwasie solnym i azotowym w wannie, płukanie, oksydowanie (wielosiarczkiem potasu), polerowanie - albo na polerce tj. maszynie z tarczą filcową lub flanelową, srebrzenie (kąpiel cyjanoalkaliczna), (3) - szlifowaniu, polerowaniu, gotowych płaszczyzn form plastycznych (metaloplastyk) z blachy miedzianej i mosiężnej oraz matryc medali szlifierkami stacjonarnymi i ręcznymi, (4) - ręcznym grawerowaniu stempli do matryc w twardych stalach przy użyciu młotków. Zajęcia określone w pkt 1-3 zajmowały wnioskodawcy 90% czasu pracy, przez pozostały czas robił stemple do matryc - pkt 4. Organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 11 lutego 2011 r. odmówił przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury, ustalając, że ogólny staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 31 lat 3 miesiące 4 dni, ale wnioskodawca nie legitymował się żadnym stażem pracy w warunkach szczególnych. Odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji oddalił wyrokiem z dnia 26 października 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wskazując w uzasadnieniu, że w wykazie A dział XIV pkt 18 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. zostały wymienione prace polegające na obsłudze urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych. W wykazie A dział XIV poz. 18 pkt 9 zarządzenia nr 3 MHiPM z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach (...) w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego wymienione zostały prace przy obsłudze urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych, w pkt 9 - prace szlifierza szlifierkami pneumatycznymi. Stosownie do § 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Tymczasem z zeznań świadków, wnioskodawcy oraz dokumentacji w aktach osobowych i w aktach ZUS wynika, że wnioskodawca wykonywał prace metaloplastyczne (ok. 90% czasu) oraz prace grawerskie. Ponadto z dowodów tych wynika także, że większość prac metaloplastycznych wykonywana była ręcznie, jedynie poszczególne etapy tych prac wymagały szlifowania za pomocą szlifierek. Tym samym nie można przyjąć, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dział XIV pkt 18 załącznika do powołanego rozporządzenia. Sąd pierwszej instancji podkreślił w uzasadnieniu, że wnioskodawca nie legitymuje się 15- letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, a dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach ma znaczenie tylko rzeczywisty charakter jego prac, a nie nazwa stanowiska. Świadectwa pracy w warunkach szczególnych mają ograniczoną moc dowodową - zgodnie z art. 245 k.p.c., stanowią dowód, iż osoba która je podpisała złożyła oświadczenie tej treści. Postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wymienionym w rozporządzeniu a powołanym w świadectwach pracy w warunkach szczególnych. W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, zaskarżając go w całości, pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i § 2 - 4 oraz wykazu A dział XIV poz. 18 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, oraz błędną wykładnię regulacji zawartej w zarządzeniu nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w wykazie A dział XIV poz. 18 pkt 9 poprzez przyjęcie, że "zakwalifikowany do pracy w warunkach szczególnych wnioskodawcy może być wyłącznie czas pracy poświęcony na szlifowaniu wykonywanym za pomocą szlifierek", oraz naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że "inne prace metaloplastyczne (...) niż wykonywane za pomocą szlifierek nie były wykonywane przy pomocy narzędzi wibracyjnych", art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 32 § 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez przyjęcie, że "bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (...) jest fakt, iż organ rentowy przyznał innemu pracownikowi, pracującemu razem z ubezpieczonym, emeryturę w wieku obniżonym", art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego.