Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. IV CSK 299/10

W razie zawiadomienia dłużnika o dokonanym przez poszkodowanego wyborze świadczenia poszkodowany nie może bez jego zgody zmienić żądania, jednak może to uczynić, gdy restytucja naturalna stanie się niemożliwa lub zbyt uciążliwa dla dłużnika, bez względu na to, czy nastąpiło przed czy po wyborze i czy dłużnik odpowiada za niemożność świadczenia.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)

SSN Marian Kocon

SSN Iwona Koper (sprawozdawca)

Protokolant Katarzyna Jóskowiak

w sprawie z powództwa Marianny W. i Franciszka W.

przeciwko L. Spółce Akcyjnej w M.

o odszkodowanie,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 26 stycznia 2011 r.,

skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w L. z dnia 30 grudnia 2009 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w L. do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 3 lipca 2009 r. Sąd Okręgowy w R., w częściowym uwzględnieniu powództwa Marianny i Franciszka małżonków W., zobowiązał pozwanego L. Spółka Akcyjna w M. do rozebrania i wywiezienia w wyznaczonym terminie materiału rozbiórkowego z działki nr 470 położonej w W. przy ulicy O., stanowiącej własność powodów oraz zasądził od pozwanej Spółki na rzecz powodów solidarnie kwotę 1.241.9654 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym:

Powodowie byli właścicielami nieruchomości oznaczonej jako działka nr 396 o obszarze 2,42 ha położonej w R. w bezpośrednim sąsiedztwie terenów Cementowni W. (dalej jako „Cementownia”), której następcą prawnym jest pozwana Spółka. Cementownia była zainteresowana przejęciem tej nieruchomości i dlatego decyzją Naczelnika Gminy W. z dnia 9 grudnia 1981 r., utrzymaną w mocy decyzją Wojewody z 6 lutego 1982 r., została ona wywłaszczona na rzecz Skarbu Państwa, a następnie przekazana Cementowni w użytkowanie wieczyste. Powodowie otrzymali odszkodowanie za wywłaszczone grunty, natomiast w celu uregulowania odszkodowania za położone na nich budynki zawarli w dniu 1 lipca 1996 r. z Cementownią umowę w formie aktu notarialnego, w której Cementowania zobowiązała się do wybudowania na działce należącej do powodów, położonej w W. przy ulicy O., nowego siedliska gospodarczego. Budynki wchodzące w jego skład miały być wybudowane zgodnie z załączonymi do umowy i zaakceptowanymi przez obie strony projektami, bez możliwości dokonywania w nich zmian. Termin zakończenia budowy został ustalony na dzień 31 października 1998 r. Z chwilą wybudowania budynków rodzina W. miała opuścić stare siedlisko i przenieść się do nowych zabudowań. W trakcie budowy, prowadzonej pod nadzorem pozwanej, Franciszek W. zgłaszał zastrzeżenia co do zgodności budowanych obiektów z projektami, a po jej ukończeniu odmówił podpisania protokołu odbioru i przeniesienia się wraz z rodziną do nowego siedliska, ze względu na istniejące wady budynków. W dniu 15 marca 1999 r. małżonkowie Marianna i Franciszek W. podpisali oświadczenie, w którym stwierdzili, że uchylają się od skutków prawnych zawartej w dniu 1 lipca 1996 r. umowy ze względu na podstępne wprowadzenie ich w błąd przez przedstawicieli Cementowni „W." co do rzeczywistej oceny stanu faktycznego. Nowe siedlisko jest bowiem niezgodne z ustaleniami zawartymi w umowie, a co więcej, okazało się, że Cementownia nie ma zamiaru wywiązać się z niej, gdyż podjęła starania o wyeksmitowanie rodziny powodów z dotychczasowego siedliska. Ostatecznie na skutek powództwa małżonków W. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego Sąd Apelacyjny w W. wyrokiem z dnia 13 marca 2001 r. pozbawił wykonalności akt notarialny z dnia 1 lipca 1996 r. co do punktu, w którym powodowie zobowiązali się do opuszczenia dotychczasowego siedliska. Sąd ten przyjął, że wykonanie świadczenia przez powodów uzależnione było od wcześniejszego spełnienia świadczenia przez Cementownię, która jednak nie wykonała swojego zobowiązania. Budynki wybudowane przez pozwaną Spółkę, następcę prawnego Cementowni, nie nadają się do zamieszkania, a ich użytkowanie zagraża życiu i zdrowiu, co jest następstwem niewłaściwej jakości zastosowanych materiałów i wad wykonania. Rodzaj tych wad powoduje niecelowość - ze względów ekonomicznych i technicznych - ich remontowania. Budynki należy rozebrać i wybudować ponownie z uwzględnieniem stanu wód gruntowych i nośności gruntu. W 2002 r. powodowie wystąpili przeciwko pozwanej Spółce o zasądzenie kary umownej za niedotrzymanie terminu wybudowania obiektów nowego siedliska. Sąd Okręgowy w R. wyrokiem z dnia 21 października 2003 r. oddalił powództwo oraz zgłoszone przez stronę pozwaną powództwo wzajemne o zwrot nakładów poniesionych na nieruchomość powodów. Powództwo wzajemne zostało ostatecznie oddalone przez Sąd Apelacyjny w L. wyrokiem z dnia 5 grudnia 2006 r., który uznał, że oświadczenia powodów o odstąpieniu od umowy z dnia 1 lipca 1996 r., nie będącej typową umową o roboty budowlane, czy umową o dzieło, a mającej charakter odszkodowawczy, nie można traktować jako rezygnacji z należnego im odszkodowania za wywłaszczone budynki, ani rozpatrywać tego odstąpienia według kryteriów dotyczących umowy wzajemnej i dlatego Spółce nie przysługuje uprawienie do żądania zwrotu kwot wydatkowanych na wadliwe wykonanie siedliska.