Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn. III CZP 80/09

Sąd Najwyższy w składzie :

Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Irena Gromska-Szuster SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Iwona Koper SSN Henryk Pietrzkowski SSN Lech Walentynowicz

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 grudnia 2009 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego, po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego we wniosku z dnia 20 lipca 2009  r., BSA I - 4110-2/09

„Czy przy rozpoznawaniu wniosku o wpis w księdze wieczystej decydujące znaczenie ma zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. stan rzeczy z chwili orzekania, czy też - wobec szczególnego charakteru postępowania o wpis w księdze wieczystej - należy na podstawie art. 29 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) w zw. z art. 192 pkt 3 k.p.c., art. 13 § 2 k.p.c., art. 626⁶ § 1 k.p.c. i art. 626⁸ § 2 k.p.c. uznać, że przy wpisie do księgi wieczystej decyduje stan rzeczy z chwili złożenia wniosku?”

podjął uchwałę:

Sąd rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu i nadał jej moc zasady prawnej.

Uzasadnienie

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, działając na podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.; dalej: „u. SN”) i powołując się na rozbieżności w orzecznictwie, wystąpił z wnioskiem o rozpoznanie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego przedstawionego w części wstępnej uchwały.

Przedstawił, że m.in. w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1994 r., III CZP 72/9 (OSNC 1994, nr 12, poz. 235), 9 marca 1995 r., III CZP 149/94 (Mon. Prawn. 1995, nr 11, s. 336), postanowieniach z dnia: 20 marca 1998 r., I CKN 541/97 (nie publ.), 13 grudnia 2001 r., IV CKN 369/01 (OSNC 2002, nr 10, poz. 126), 21 stycznia 2004 r., IVCK 346/02 (nie publ.), 20 grudnia 2005 r., V CK 307/05 (nie publ.), 6 maja 2005 r., II CK 683/04, (nie publ.), 4 lutego 2005 r., I CK 512/04, (nie publ.), 14 lutego 2003 r., IV CKN 1770/00, (nie publ.), 23 września 1998 r., II CKN 720/97 (nie publ.) reprezentowany jest pogląd, iż art. 316 § 1 k.p.c. odpowiednio stosuje się do postępowania wieczystoksięgowego. Wobec deklaratywnego, a nie konstytutywnego charakteru wpisu przeniesienia prawa własności w księdze wieczystej, ochrona wierzycieli hipotecznych może być zapewniona jedynie przez jak najszybszy wpis hipoteki. Kolejność rozpoznania wniosków o wpis ma tylko walor porządkujący, natomiast nie spełnia funkcji zabezpieczającej. Rozpoznanie wniosków w kolejności wpływu stanowi jedynie postulat, którym sądy mogą, aczkolwiek nie muszą się kierować. Jeżeli w toku postępowania wieczystoksięgowego doszło do zbycia prawa, od którego istnienia zależy objęty wnioskiem wpis innego prawa, to z uwagi na potrzebę uzgodnienia stanu prawnego księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości taki fakt nie może nie zostać wzięty pod uwagę; stosowanie art. 192 pkt 3 k.p.c. jest w takim wypadku wyłączone. Tej zasady nie może modyfikować art. 29 u.k.w.h., gdyż czym innym jest wynikająca z tego przepisu moc wsteczna wpisu, a czym innym ocena zasadności wniosku o wpis, czyli dopuszczalności wpisu.