Wyrok SN z dnia 23 czerwca 2005 r. sygn. II PK 288/04

Pracownik, który otrzymał od pracodawcy świadczenie na podstawie nieprawomocnego, ale wykonalnego wyroku sądu drugiej instancji (art. 388 § 1 k.p.c.), powinien liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu (art. 409 k.c.) w razie uchylenia tego wyroku w wyniku uwzględnienia kasacji pracodawcy.

Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski

Sędziowie SN: Herbert Szurgacz, Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 czerwca 2005 r. sprawy z powództwa SHIP S. SA w W. przeciwko Helenie M. o zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 kwietnia 2004 r. [...]

1) oddalił kasację,

2) zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej 1.800 zł (tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2004 r. oddalił apelację pozwanej Heleny M. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 30 października 2003 r. uwzględniającego roszczenie strony powodowej SHIP S. SA w W. przez zasądzenie od pozwanej kwoty 62.968 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 października 2002 r. W sprawie ustalono, że pozwana Helena M. w 1971 r. zawarła umowę o pracę z Przedsiębiorstwem Państwowym „S.-S.” na stanowisku kierownika ekonomicznego. W1992 r. nastąpiło przekształcenie tego przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną. Od dnia 1 stycznia 1990 r. pozwanej powierzono obowiązki zastępcy dyrektora do spraw ekonomiczno-finansowych, jednocześnie ustanawiając ją prokurentem Spółki. Uchwałą rady nadzorczej z dnia 7 lipca 1993 r. pozwana została po-wołana na stanowisko dyrektora zarządu Spółki. Uchwałą z dnia 30 maja 1997 r. Helenie M. powierzono pełnienie jednoosobowo funkcji prezesa zarządu do dnia 30 maja 2000 r. Wówczas wykonywała uprawnienia pracodawcy wobec pracowników powodowej Spółki. Z dniem 31 sierpnia 1998 r. pozwana została odwołana ze stanowiska prezesa zarządu powodowej Spółki i tego samego dnia otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę ze skutkiem na dzień 30 listopada 1998 r. Dotyczące tego wypowiedzenia powództwo Heleny M., Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Szczecinie oddalił wyrokiem z dnia 20 grudnia 1999 r. W wyniku apelacji Heleny M. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Szczecinie wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2000 r. zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na jej rzecz 45.000 zł odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 1998 r. oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.000 zł. Wykonując ten wyrok w dniu 12 maja 2000 r. pracodawca przekazał na konto bankowe Heleny M. kwotę 59.968 zł oraz na konto kancelarii adwokackiej kwotę 3.000 zł. W dniu 18 lipca 2000 r. Spółka „S.-S.” złożyła kasację od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 kwietnia 2000 r. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 23 stycznia 2002 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 3 października 2002 r. oddalił apelację Heleny M. W dniu 8 października 2002 r. pełnomocnik powódki wystosował do pozwanej wezwanie do zapłaty. Pozwana odmówiła zwrotu żądanej kwoty 62.968 zł. Uwzględniając dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie Sąd Okręgowy uznał, że pozwana na podstawie art. 405 k.c. obowiązana jest zwrócić stronie powodowej nienależne świadczenie. Sąd Apelacyjny podzielając ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną Sądu pierwszej instancji wskazał, iż strona powodowa podporządkowała się wyrokowi Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 kwietnia 2000 r, który wprawdzie był nieprawomocny, ale zgodnie z przepisem art. 388 § 1 k.p.c, był natychmiast wykonalny. Co więcej, w sprawach z zakresu prawa pracy, zgodnie z art. 477 § 3 k.p.c. sąd drugiej instancji z urzędu jest obowiązany nadać wyrokowi klauzulę wykonalności w dniu ogłoszenia wyroku i wydać tytuł wykonawczy uprawnionemu pracownikowi. Zatem były pracodawca pozwanej wypłacając dobrowolnie kwoty zasądzone nieprawomocnym wyrokiem, postąpił zgodnie z obowiązującym prawem. Pozwana w postępowaniu przed Sądem Pracy była reprezentowana przez adwokata. Miała zatem możliwość ustalenia przebiegu postępowania po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy w Szczecinie. Nie bez znaczenia są także okoliczności dotyczące świadomości samej pozwanej. Helena M. jest przecież osobą wykształconą piastowała stanowiska związane z zarządzaniem zakładem pracy i faktycznie wykonywała funkcje pracodawcy, co skłania do wniosku, iż przyjmując świadczenie oparte na nieprawomocnym wyroku, winna się liczyć z obowiązkiem zwrotu świadczenia w razie uchylenia tego wyroku w dalszym toku sprawy. Pozwana bezpodstawnie powołuje się na zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c), tak jakby należało się jej świadczenie pomimo prawomocnego stwierdzenia braku jego podstaw. Nie można też pracodawcy postawić zarzutu, iż domagając się zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia, narusza zasady współżycia społecznego.