Wyrok SN z dnia 26 listopada 2002 r. sygn. I PKN 632/01

1. Zgoda nauczyciela akademickiego na powierzenie dodatkowych ponadwymiarowych godzin zajęć dydaktycznych na podstawie art. 102 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) nie oznacza zgody na przyjętą przez uczelnię stawkę godzinową wynagrodzenia za te zajęcia.

2. Godziwa relacja wynagrodzenia nauczyciela akademickiego za godziny wymiarowe (mieszczące się w pensum dydaktycznym) i godziny ponadwymiarowe oznacza, że stawka wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe nie powinna być niższa od stawki wynagrodzenia za zajęcia dydaktyczne odbywane w ramach pensum.

Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz

Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Andrzej Kijowski

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2002 r. sprawy z powództwa Jacka B. przeciwko Politechnice W. w W. z udziałem organizacji społecznej - Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w W. o wynagrodzenie i odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 30 sierpnia 2001 r. [...]

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy we Wrocławiu wyrokiem z 25 maja 2001 r. oddalił powództwo Jacka B. przeciwko Politechnice W. w W. o wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe w latach akademickich 1995/1996 i 1996/1997 oraz o „wynagrodzenie szkody jaka została powodowi wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie pozwanego”.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód został zatrudniony w pozwanej uczelni na podstawie aktu mianowania z 11 września 1995 r. jako pracownik naukowo-dydaktyczny na stanowisku asystenta. Wymiar obowiązkowych zajęć dydaktycznych powoda (pensum) obejmował 210 godzin obliczeniowych rocznie. W roku akademickim 1995/1996 powód przepracował łącznie 225 godzin, w tym 15 godzin ponadnormatywnych. Stawka wynagrodzenia za jedną godzinę pracy ponad pensum wynosiła w tym czasie dla asystenta 7 zł. W roku akademickim 1996/1997 powód przepracował łącznie 310 godzin, w tym 100 godzin ponad obowiązujące pensum. W tym roku akademickim stawka za jedną godzinę pracy asystenta ponad pensum została ustalona na 10 zł. Tytułem wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe przepracowane w roku akademickim 1995/1996 wypłacono powodowi 119,55 zł brutto, a w roku akademickim 1996/1997 - 1.138,61 zł brutto. Zgodnie z art. 110 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm., powoływanej dalej jako „ustawa”), czas pracy nauczyciela akademickiego jest określony zakresem jego obowiązków dydaktycznych, naukowych i organizacyjnych, a wymiar obowiązkowych zajęć dydaktycznych (pensum) dla pracowników naukowo- dydaktycznych nie może być niższy niż 120 godzin i wyższy niż 210 godzin obliczeniowych rocznie. Wymiar pensum w tych ramach ustala senat uczelni. Zgodnie z art. 102 ust. 1 ustawy, w szczególnych przypadkach, uzasadnionych koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel akademicki może być zobowiązany do prowadzenia zajęć dydaktycznych w godzinach ponadwymiarowych. Limit tych godzin dla pracowników naukowo-dydaktycznych nie może przekraczać ¼ pensum, a dla pracowników dydaktycznych ½ pensum. Określając limit godzin ponadwymiarowych ustawa nie stanowi o ewentualnych skutkach jego przekroczenia, obciążających uczelnię jako pracodawcę pracowników naukowo-dydaktycznych. Sąd Rejonowy ustalił, że w roku akademickim 1995/1996 powód nie wyczerpał ustawowego limitu godzin ponadwymiarowych, natomiast w roku 1996/97 limit ten przekroczył, jednakże w momencie przydzielania mu tych godzin nie kwestionował ani ich ilości (wymiaru), ani też stawek wynagrodzenia za nie. Gdyby powód nie wyraził zgody na pracę w godzinach ponadnormatywnych przekraczających ¼ pensum, to dałby temu zapewne wyraz w proteście skierowanym do dziekana wydziału lub rektora Politechniki W. Na pracę w godzinach ponadwymiarowych ponad limit pracownik zawsze musiał wyrazić zgodę; gdyby powód odmówił tej zgody, zlecenie obejmowałoby mniejszą ilość godzin - do wysokości ustawowego limitu. Zdaniem Sądu Rejonowego, roszczenie powoda o zwiększone wynagrodzenie z tytułu rzekomo bezprawnego przydzielenia mu godzin ponadwymiarowych ponad ustawowy limit nie zasługiwało na uwzględnienie. Powód zgodził się na powierzenie mu godzin ponadwymiarowych ponad ustawowy limit; również stawki wynagrodzenia za przepracowane przez niego godziny ponadwymiarowe zostały ustalone zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami. Według art. 105 ust. 1 ustawy, wynagrodzenie nauczyciela akademickiego składa się z wynagrodzenia zasadniczego i innych składników. Na podstawie art. 105 ust. 7 tej ustawy Minister Edukacji Narodowej został upoważniony do określenia w drodze rozporządzenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego i zasad przyznawania innych składników wynagrodzenia nauczycieli akademickich, w tym wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Zgodnie z treścią załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 maja 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli akademickich (Dz.U. Nr 68, poz. 297 ze zm., powoływanego dalej jako „rozporządzenie”), które obowiązywało w okresie objętym żądaniem, wysokość wynagrodzenia za jedną godzinę zajęć w czasie ponadnormatywnym ustalał rektor uczelni w ramach stawek określonych w rozporządzeniu. Zarządzeniem wewnętrznym Nr 12/95 z dnia 30 maja 1995 r. Rektor Politechniki W. określił stawki wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, ustalając stawkę dla asystenta w wysokości 7 zł za godzinę, co mieściło się w granicach przewidzianych w § 7 ust.1 pkt 4 rozporządzenia. Wynagrodzenie powoda za 15 godzin ponadnormatywnych w roku akademickim 1995/96 zostało prawidłowo wyliczone i wypłacone jednorazowo razem z wynagrodzeniem za sierpień 1996 r. Zdaniem Sądu, również wynagrodzenie powoda za godziny ponadnormatywne przepracowane w roku akademickim 1996/97 zostało ustalone prawidłowo. Wprawdzie, wbrew treści rozporządzenia, Rektor Politechniki W. zarządzeniem wewnętrznym [...] z dnia 5 lipca 1996 r. upoważnił dziekanów poszczególnych wydziałów do ustalenia stawek wynagrodzenia w granicach podanych w rozporządzeniu, zamiast samodzielnie ustalić te stawki, jednak uchybienie to nie może stanowić podstawy do dochodzenia od pozwanej odszkodowania, gdyż zastosowana wobec powoda stawka - 10 zł za godzinę ponadwymiarową - mieściła się w granicach wynagrodzenia asystenta, przewidzianych z tego tytułu w rozporządzeniu. Powód mógłby dochodzić odszkodowania tylko wówczas, gdyby wykazał, że poniósł szkodę wskutek zaniżenia stawki przysługującego mu wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe poniżej dolnego progu określonego w rozporządzeniu.