Wyrok SN z dnia 11 stycznia 2001 r. sygn. I PKN 148/00

1. Pracownik zatrudniony na podstawie spółdzielczej umowy o pracę nie należy do kategorii szczególnie chronionych w rozumieniu art. 57 § 2 KP. Przepis ten ma do niego zastosowanie tylko wtedy, gdy na mocy innych przepisów niż normujące spółdzielczą umowę o pracę, podlega szczególnej ochronie w zakresie jej rozwiązania.

2. W art. 188 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) ustanowiona została odrębna zasada ustalania podstawy obliczania wysokości wynagrodzenia z tytułu pozostawania bez pracy.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski

Sędziowie SN: Zbigniew Myszka, Walerian Sanetra (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2001 r. sprawy z powództwa Marka Z. przeciwko Zakładom Farmaceutyczno-Aerozolowym „U.” Spółdzielni Pracy w W. o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, udział w nadwyżce bilansowej wraz z ustawowymi odsetkami i odsetkami od zaległych odsetek, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 1999 r. [...]

oddalił kasację.

Uzasadnienie

W imieniu powoda Marka Z. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 1999 r. [...], którym oddalona została jego apelacja od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 18 maja 1999 r. [...].

Sąd pierwszej instancji zasądził na rzecz powoda 1. kwotę 3.854,88 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 1996 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy oraz 2. kwotę 707,52 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 lipca 1996 r. do dnia zapłaty, tytułem udziału w nadwyżce bilansowej, oddalając powództwo w pozostałej części. Wyrok ten został wydany w związku z orzeczeniem, które zapadło w dniu 2 kwietnia 1996 r. przed Sądem Najwyższym (Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych), którym uchylono wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 marca 1994 r. i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 16 czerwca 1993 r. oraz uchylono uchwałę Rady Nadzorczej Zakładów Farmaceutyczno-Aerozolowym „U.” Spółdzielni Pracy w W. z dnia 27 kwietnia 1992 r. nr 2/92 i przywrócono powoda do pracy w pozwanej Spółdzielni na poprzednich warunkach. W zakresie pozostałych roszczeń, przekazano sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, podzielając tym samym stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, który w niniejszej sprawie złożył rewizję nadzwyczajną zarzucając sądom obu instancji (rozpoznających wielokrotnie sprawę powoda) naruszenie art. 193 § 1 pkt 2 Prawa spółdzielczego przez przyjęcie, że członek spółdzielni może zaskarżyć uchwałę spółdzielni tylko wówczas, gdy istotnie jest ona niezgodna z przepisami prawa lub statutem spółdzielni i, że samo stwierdzenie, iż członek spółdzielni działa na jej szkodę, nie jest wystarczającą przesłanką uzasadniającą wykluczenie członka ze spółdzielni pod zarzutem ciężkiego naruszenia obowiązków członkowskich lub umyślnego działania na szkodę spółdzielni (bez wykazania, że działał on umyślnie i w swoim zamiarze dążył bezpośrednio do spowodowania szkody lub przewidując możliwość jej spowodowania - godził się na to). Z uwagi na to, że wydanie rozstrzygnięcia w zakresie roszczenia o wynagrodzenie powoda za okres pozostawania bez pracy, wraz z odpowiednim do tego wynagrodzenia udziałem w nadwyżce bilansowej i należnymi odsetkami za zwłokę, wymagało przeprowadzenia stosownego postępowania dowodowego, sprawę w tej części przekazano do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd ten ustalił, że powód po wydaniu przez Sąd Najwyższy wyroku przywracającego go do pracy stawił się w pozwanej Spółdzielni z zamiarem podjęcia pracy od dnia 4 kwietnia 1996 r., ale z uwagi na brak aktualnych badań lekarskich, nie został do niej dopuszczony. Zatrudnienie powoda na dotychczasowym stanowisku nastąpiło w dniu 30 kwietnia 1996 r. (po wykonaniu badań lekarskich) w oparciu o uaktualnioną umowę o pracę w zakresie wysokości wynagrodzenia. W okresie od 4 kwietnia do 30 kwietnia 1996 roku powód pozostawał w gotowości do pracy, z której pracodawca nie skorzystał, wobec formalnego braku aktualnych badań lekarskich. W dniu 29 maja 1996 r. strona pozwana wypłaciła powodowi kwotę 1.351,10 zł brutto z tytułu wynagrodzenia za okres 6 miesięcy pozostawania bez pracy, przyjmując jako podstawę wyliczeń, średnie zarobki powoda z ostatnich trzech miesięcy jego pracy w 1992 r. Przekazem pocztowym z dnia 30 lipca 1996 r. pozwana Spółdzielnia przekazała powodowi kwotę 51,79 zł tytułem odsetek od wypłaconego wyrównania wynagrodzenia, liczonych od 30 kwietnia 1996 r. (tj. od dnia podjęcia pracy), a także kwotę 112,59 zł (brutto) z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej za 1992 r. oraz kwotę 198,43 zł odsetek ustawowych za zwłokę w wypłacie tego udziału, liczonych od dnia 6 kwietnia 1993 r. (tj. daty wypłaty kwot z tytułu podziału nadwyżek za 1992 r.). Z poczynionych ustaleń wynikało bowiem, że w dniu 23 marca 1994 r. powód wycofał swoje udziały w Spółdzielni. Na zebraniu przedstawicieli spółdzielni jakie odbyło się w dniu 26 marca 1994 r. podjęto uchwałę, przekazując część nadwyżki bilansowej za 1993 r. na zwiększenie udziałów członkowskich (netto 10%), a powód z tym dniem nabył prawo z tego tytułu do należności w kwocie 375,05 zł (netto). Powód nie był świadom tej okoliczności, ale po przywróceniu członkostwa w Spółdzielni uzyskał informację, że kwotę tę może podjąć lub „zadysponować ją” do czerwca 1996 r. Kwota ta była zaewidencjonowana w Spółdzielni jako należna powodowi, ale nie podjęta przez niego. Oświadczeniem z dnia 7 sierpnia 1998 r. powód uznał, iż kwota 375,05 zł ma być zaksięgowana na jego koncie „udziałowym” z dniem 31 sierpnia 1996 r. W toku postępowania strony zawarły ugodę, regulując spór w zakresie oprocentowania dopisu do udziałów (375,05 zł) oraz oprocentowania zaliczkowego udziałów, zgodnie z którą pozwana Spółdzielnia zobowiązała się do dopisania do konta powoda kwoty 2.000 zł, w tym 1.000 zł odsetek za zwłokę w dopisaniu kwoty 375,05 do udziałów członkowskich i 1.000 zł tytułem oprocentowania zaliczkowego udziałów zarejestrowanych na koncie powoda za rok 1993 i 1994 oraz odsetek ustawowych i odsetek od tych odsetek z tytułu zwłoki w tym oprocentowaniu (w terminie 14 dni od daty zawarcia ugody). Nadto pracodawca zobowiązał się wypłacić powodowi kwotę 700 zł za gotowość do pracy w okresie od 4 kwietnia do 29 kwietnia 1996 r. Wobec wyrażenia przez powoda zgody na powyższe Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 1 lipca 1997 r. postępowanie w tym zakresie umorzył [...]. Odnośnie do wysokości wynagrodzenia za okres 6 miesięcy pozostawania powoda bez pracy (stosownie do uregulowań zawartych w art. 188 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) Sąd pierwszej instancji ustalił, że różnica pomiędzy należnym, a wypłaconym powodowi wynagrodzeniem z tego tytułu wynosi 3.597,46 zł, co z kwotą odsetek od tej różnicy, liczoną od dnia zgłoszenia gotowości do pracy, do dnia zapłaty zaniżonego wynagrodzenia, tj. do 28 maja 1996 r., wynosi łącznie 3.854,88 zł. Natomiast różnica pomiędzy należnym, a wypłaconym powodowi udziałem w nadwyżce bilansowej wynosi 299,79 zł, zaś ze skapitalizowanymi odsetkami za zwłokę, kwota ta na dzień 30 lipca 1996 r. wynosi 513,46 zł. Po odjęciu kwoty odsetek wypłaconych powodowi od zaniżonej kwoty i po skapitalizowaniu ich wysokość należność z tego tytułu stanowi kwotę 707,52 zł, co wynika z opinii wydanych przez biegłego księgowego w dniu 30 marca 1998 r. i 24 lutego 1999 r. Przedmiotem sporu między stronami był zakres świadczeń należnych powodowi w związku z przywróceniem do pracy i wysokość należnych z tego tytułu kwot. W ocenie Sądu pierwszej instancji, roszczenie powoda o zasądzenie stosownego wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy jest nieuzasadnione, z uwagi na uregulowania zawarte w art. 188 § 2 Prawa spółdzielczego, przewidującego w przypadku przywrócenia do pracy wynagrodzenie za okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, obliczone na podstawie przeciętnego wynagrodzenia bieżącego z ostatnich trzech miesięcy wraz z odpowiednim udziałem w części nadwyżki bilansowej. Powód nie był pracownikiem szczególnie chronionym (w rozumieniu przepisów o szczególnej ochronie stosunku pracy), zatem w stosunku do niego ma zastosowanie art. 188 § 2 Prawa spółdzielczego. Nie mają do niego zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego o odszkodowaniu za wyrządzoną szkodę, a to wobec wyczerpującego i jednoznacznego uregulowania tego typu roszczeń przez przepisy Prawa spółdzielczego. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, zarówno wynagrodzenie należne powodowi z mocy art. 188 § 2 Prawa spółdzielczego, jak i udział w części nadwyżki bilansowej, powinny być zwaloryzowane, zważywszy na znaczny upływ czasu od chwili wykluczenia powoda ze Spółdzielni do momentu przywrócenia go do pracy, jak i ze względu na istotną zmianę siły nabywczej pieniądza w tym czasie. Podstawę waloryzacji stanowi przepis art. 358 § 3 KC w związku z art. 196 § 1 Prawa spółdzielczego i art. 300 KP. Sąd ten przyjął za podstawę waloryzacji wynagrodzenie miesięczne ustalone po podjęciu pracy przez powoda w kwietniu 1996 r. Wysokości tego wynagrodzenia powód nie kwestionował, a nawet uznawał ją za korzystniejszą od poprzednio otrzymywanego [...]; wynagrodzenie to posłużyło do wyliczenia roszczeń dochodzonych przez powoda. Wysokość należnych powodowi kwot Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił w oparciu o wyliczenia przedstawione przez biegłego księgowego, które były przez tego biegłego weryfikowane i które w ocenie tego Sądu nie budzą żadnych zastrzeżeń. Wyliczenia te uwzględniają kwoty wypłacone powodowi przez stronę pozwaną i odsetki za zwłokę oraz odsetki od odsetek, których zasądzenia domagał się powód w niniejszej sprawie. Zdaniem Sądu pierwszej instancji przyjęty sposób waloryzacji odpowiada prawu i zasadom współżycia społecznego oraz uwzględnia także uzasadniony interes obu stron procesu.