Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 30 listopada 1994 r., sygn. III CZP 130/94

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1994 r. Nr Kw. Pr. 4121/2/94/C o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego:

„Czy dopuszczalne jest rozwiązanie oraz odstąpienie od umowy, na mocy której nastąpiło przejście własności nieruchomości?”

podjął następującą uchwałę:

Strona może odstąpić od umowy zobowiązująco-rozporządzającej, na podstawie której nastąpiło przeniesienie własności nieruchomości, w ramach ustawowego uprawnienia. Umowa taka może był przez strony rozwiązana, jeżeli nie została w całości wykonana.

Uzasadnienie

I. Problematyka prawna przejścia prawa własności nieruchomości na inny podmiot dotyka szerokiego wachlarza zagadnień. Wszakże w brzmieniu sformułowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego pytania sprowadza się ona do stosunkowo węższej problematyki przeniesienia prawa własności na podstawie umów unormowanych przez kodeks cywilny w rozdziale o przeniesieniu własności (por. art. 155-170 k.c.). Wyjaśnienie przedłożonego zagadnienia prawnego musi zatem opierać się przede wszystkim na argumentacji zaczerpniętej z wykładni przytoczonych przepisów. Wykładnia taka może zaś dać przyczynek do określenia właściwego stosunku pomiędzy przepisami kodeksu cywilnego o przeniesieniu własności a przepisami tegoż kodeksu dotyczącymi zobowiązań.

Analiza dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego, mającego za przedmiot omawianą problematykę, skłania do wniosku, że nie zostały osiągnięte w nim jednolite zasady wykładni. Wprawdzie zarysował się wyraźnie kierunek interpretacyjny przyjmujący dopuszczalność zarówno odstępowania, jak też rozwiązywania umów, na podstawie których nastąpiło przeniesienie własności nieruchomości, gdy umowy te nie zostały w całości wykonane (por. uchwały Sądu Najwyższego z 17.XI.1993 r. III CZP 156/93 i z 27.IV.1994 r. III CZP 60/94), ale występują różnice w ocenie skutków prawnych tych zdarzeń (w uzasadnieniu uchwały z 5.V.1993 r. III CZP – OSNCP, z. 12, poz. 215 – Sąd Najwyższy przyjął, że rozwiązanie przez strony umowy przenoszącej własność nieruchomości powoduje samo przez się przejście własności nieruchomości z powrotem na zbywcę, natomiast w uchwałach z 17.XI.1993 r. III CZP 156/93 i z 27.IV.1994 r. III CZP 60/94 Sąd Najwyższy uznał, że dla wywołania skutków rzeczowych konieczne jest przeniesienie własności. Pierwsza z tych spraw dotyczyła skutków odstąpienia od umowy, a druga – skutków rozwiązania umowy sprzedaży).