Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 29 lipca 1993 r., sygn. III CZP 58/93

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 20 kwietnia 1993 r. RPO/115162/93/VI/AK-Z o udzielenie odpowiedzi na następujące zagadnienia prawne:

„1. Czy w świetle art. 358¹ § 3 kodeksu cywilnego stanowiącego, że w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania sąd może ustalić wysokość należnej premii gwarancyjnej lub wkładu i premii gwarancyjnej, przysługujących posiadaczom mieszkaniowych książeczek oszczędnościowych PKO w wysokości wynikającej z zobowiązania podejmowanego przy zawieraniu umowy rachunku oszczędnościowego, gwarantującego wypłatę w wysokości niezbędnej do pokrycia przez posiadacza książeczki mieszkaniowej pierwszego wkładu (według cen za mieszkanie o określonej w innych przepisach powierzchni użytkowej)?

2. Który z podmiotów: Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy czy organ administracji państwowej (Skarb Państwa) są właściwe i zobowiązane wobec posiadaczy oszczędnościowych książeczek mieszkaniowych do wypłaty premii gwarancyjnej?”

i podjął następującą uchwałę:

1. Wkład zgromadzony na mieszkaniowej książeczce oszczędnościowej, jak i premia gwarancyjna należna posiadaczowi książeczki nie podlegają waloryzacji na podstawie art. 358¹ § 3 k.c.

2. Do wypłaty premii gwarancyjnej posiadaczowi mieszkaniowej książeczki oszczędnościowej zobowiązana jest Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy.

Uzasadnienie

I

Mieszkaniowe książeczki oszczędnościowe wprowadzone zostały we wczesnych latach pięćdziesiątych. Od 17.IV.1958 r. obowiązuje – rozciągnięty na książeczki założone przed tą datą – system gwarantujący „realną wartość wkładów”, realizowany przez udzielenie tzw. premii gwarancyjnej. Pierwszymi w tej materii aktami normatywnymi były samoistna uchwała Nr 65 Rady Ministrów z 15.III.1958 r. w sprawie zapewnienia realnej wartości wkładów na mieszkaniowych książeczkach oszczędnościowych Powszechnej Kasy Oszczędności (Mon. Pol. 26, poz. 156 ze zm.) i wydane na jej podstawie zarządzenie Ministra Finansów z 5.IV.1958 r. w sprawie mieszkaniowych książeczek oszczędnościowych Powszechnej Kasy Oszczędności (Mon. Pol. nr 28, poz. 176 ze zm.). Akty te w 1963 r., a później w 1965 r. zastąpione zostały innymi, tej samej rangi też już uchylonymi. Do chwili obecnej obowiązują: samoistna uchwała Nr 268 Rady Ministrów z 27.XII.1982 r. w sprawie zasad realizacji i finansowania budownictwa mieszkaniowego (Mon. Pol. z 1983 r., nr 4, poz. 24 ze zm.) i wydane m.in. na jej podstawie zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z 21.IV.1983 r. w sprawie zasad i warunków gromadzenia przez ludność środków własnych na oszczędnościowych książeczkach mieszkaniowych (Mon. Pol. nr 14, poz. 83 ze zm.). Wymienionymi aktami prawnymi określone zostały – zmieniające się wraz z wydawaniem kolejnych aktów – zasady gromadzenia wkładów na mieszkaniowych książeczkach oszczędnościowych, ich oprocentowanie oraz warunki nabywania prawa do premii gwarancyjnej i zasady ustalania jej wysokości. Wraz z regulaminami powtarzającymi wyrażone w tych aktach zasady dla posiadaczy mieszkaniowych książeczek oszczędnościowych wydawanymi przez Powszechną Kasę Oszczędności były one podstawą – na warunkach w nich określonych – zakładania przez obywateli w PKO mieszkaniowych książeczek oszczędnościowych i gromadzenia na nich wkładów. Ocena prawna tego stanu rzeczy wskazuje, że pomiędzy posiadaczami książeczek a bankiem (PKO) doszło do zawarcia szczególnej postaci umowy rachunku bankowego (art. 725 k.c.), tj. umowy rachunku oszczędnościowego (por. art. 741 zd. drugie k.c.), na którym gromadzone są wkłady z przeznaczeniem na nabycie mieszkania, oprocentowane i premiowane premią pieniężną, zwaną premią gwarancyjną, mającą zapewnić realną wartość wkładów. Mieszkaniowa książeczka oszczędnościowa jest dokumentem stwierdzającym zawarcie umowy mieszkaniowego rachunku oszczędnościowego.