Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 6 grudnia 1991 r., sygn. III CZP 108/91

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora rozpoznał wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1991 r. Kw. Pr. 4120/7/91/C o udzielenie odpowiedzi na następujące zagadnienie prawne:

„Czy posiadacz nieruchomości, który wszedł w posiadanie na podstawie umowy przenoszącej własność, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, może być uważany za posiadacza w dobrej wierze?”

podjął następującą uchwałę nadając jej moc zasady prawnej:

Osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, nie jest samoistnym posiadaczem w dobrej wierze.

Uzasadnienie

1. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, występując z wnioskiem o podjęcie przez skład powiększony Sądu Najwyższego uchwały rozstrzygającej zagadnienie prawne: „Czy posiadacz nieruchomości, który wszedł w posiadanie na podstawie umowy przenoszącej własność zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, może być uważany za posiadacza w dobrej wierze?”, uzasadnił potrzebę jej podjęcia praktyczną doniosłością oraz rozbieżnościami występującymi w tym zakresie w orzecznictwie sądowym, w tym także w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

2 Przepisy prawa cywilnego łączą, w wielu wypadkach określone skutki prawne z istnieniem dobrej wiary lub z jej brakiem, czyli z występowaniem złej wiary. Dobrą wiarę traktuje się przy tym jako jeden z istotnych instrumentów mających zapewniać bezpieczeństwo obrotu cywilnego. Stąd też prawidłowe rozumienie tych pojęć ma istotne znaczenie nie tylko dla praktyki sądowej, ale i dla obrotu cywilnego.

Mimo przypisywania pojęciom dobrej i złej wiary istotnego znaczenia, obowiązujące przepisy nie zawierają ogólnego określenia tych pojęć, które odnosiłoby się tak do stosunków prawnorzeczowych, których dotyczy przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zagadnienie prawne, jak i do innych stosunków cywilnoprawnych, w tym zobowiązaniowych, w których dobra wiara, mimo niekiedy odmiennego jej ujmowania w przepisach, ma istotne maczenie. Do wyjątków należą też przypadki określania przez ustawodawcę jednego z tych pojęć na użytek konkretnej instytucji prawnej (takie unormowanie występuje m.in. w art. 20 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz w art. 6 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).