Wyrok NSA z dnia 6 lipca 2023 r., sygn. I GSK 1397/19

Przymusowe wyegzekwowanie zaległych opłat abonamentowych nie stanowi o bezprzedmiotowości postępowania dotyczącego umorzenia należności pieniężnej prowadzonego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o opłatach abonamentowych wszczętego przed tym wyegzekwowaniem.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Beata Sobocha-Holc Sędzia NSA Joanna Salachna (spr.) Sędzia del. WSA Izabella Janson Protokolant Andrzej Wojdalski po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2023 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 31 stycznia 2019 r. sygn. akt V SA/Wa 1194/18 w sprawie ze skargi K. B. na decyzję Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 25 maja 2018 r. nr IWOSZC/Nr 513/2018 w przedmiocie umorzenia postępowania w przedmiocie umorzenia zaległości w płatności opłat abonamentowych oraz umorzenia zaległości w płatności opłaty abonamentowej oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

UZASADNIENIE

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: WSA lub Sąd I instancji) wyrokiem z dnia 31 stycznia 2019 r., sygn. akt V SA/Wa 1194/18 – po rozpoznaniu skargi K. B. (dalej: skarżąca) na decyzję Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (dalej: organ lub KRRiT) z dnia 25 maja 2018 r., nr IWOSZC/Nr 513/2018 w przedmiocie umorzenia części zaległości z tytułu opłat abonamentowych i umorzenia postępowania administracyjnego w pozostałym zakresie – uchylił zaskarżoną decyzję w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie pierwszym.

Skargę kasacyjną od wyroku WSA wniosła KRRiT, zaskarżając to orzeczenie w całości domagając się jego uchylenia i oddalenia skargi, ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania WSA oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi organ zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 lit. c) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r., poz. 259; dalej: p.p.s.a.) w zw. z art. 105 § 1 i art. 8 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775 ze zm.; dalej: k.p.a.) poprzez dokonanie nieprawidłowej kontroli zaskarżonej decyzji i uznanie, że wyegzekwowanie opłaty abonamentowej po złożeniu wniosku o umorzenie zaległości w płatności opłat abonamentowych nie powodowało bezprzedmiotowości postępowania w sprawie jej umorzenia, w sytuacji gdy nieistnienie należności wskutek ich wyegzekwowania zobowiązuje organ do umorzenia postępowania w sprawie ich umorzenia i nie może być uznane za naruszające zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej - co miało istotny wpływ na wynik sprawy.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej KRRiT przedstawiła argumenty na poparcie zarzutów sformułowanych w jej petitum.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

Według art. 193 zdanie drugie p.p.s.a, uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną zawiera ocenę zarzutów skargi kasacyjnej. W ten sposób wyraźnie został określony zakres, w jakim Naczelny Sąd Administracyjny uzasadnia z urzędu wydany wyrok, w przypadku gdy oddala skargę kasacyjną. Regulacja ta, jako mająca charakter szczególny, wyłącza zatem przy tego rodzaju rozstrzygnięciach odpowiednie stosowanie do postępowania przed tym sądem wymogów dotyczących elementów uzasadnienia wyroku, przewidzianych w art. 141 § 4 w zw. z art. 193 zdanie pierwsze p.p.s.a. Omawiany przepis ogranicza wymogi, jakie musi spełniać uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną wyłącznie do - niemającej swojego odpowiednika w art. 141 § 4 p.p.s.a - oceny zarzutów skargi kasacyjnej.

W myśl art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach zarzutów kasacyjnych, chyba że zachodzą przesłanki nieważności postępowania sądowego wymienione w § 2 powołanego artykułu. Takich jednak przesłanek w niniejszej sprawie z urzędu nie odnotowano. Podobnie w trybie tym nie ujawniono podstaw do odrzucenia skargi ani umorzenia postępowania przed sądem pierwszej instancji, które obligowałyby Naczelny Sąd Administracyjny do wydania postanowienia przewidzianego w art. 189 p.p.s.a. (zob. uchwała NSA z dnia 8 grudnia 2009 r., II GPS 5/09; dostępne na stronie: www.orzeczenia.nsa.gov.pl; pozostałe powoływane orzeczenia tamże).

Zgodnie z art. 174 p.p.s.a., skargę kasacyjną można oprzeć na podstawie: 1) naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Są to dwie odrębne podstawy kasacyjne, które nie podlegają łączeniu, ponieważ odnoszą się do różnego rodzaju uchybień.

Skargę kasacyjną oparto wyłącznie na naruszeniu przepisów postępowania.

W skardze kasacyjnej podniesiono zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z art. 105 § 1 i art. 8 k.p.a., a istota sporu w rozpoznawanej sprawie dotyczyła zasadności umorzenia postępowania administracyjnego z wniosku o umorzenie zaległości z tytułu opłat abonamentowych, w sytuacji gdy organ rozpoznawał ten wniosek już po wyegzekwowaniu zaległej należności. W ocenie skarżącego kasacyjnie organu, postępowanie było w takiej sytuacji bezprzedmiotowe i organ był zobowiązany do jego umorzenia, czemu dał wyraz w skarżonej decyzji. Sąd I instancji nie zgodził się z tym stanowiskiem wskazując, że przymusowe wyegzekwowanie zaległej opłaty abonamentowej, które nastąpiło po złożeniu wniosku o umorzenie zaległości abonamentowych nie powoduje bezprzedmiotowości postępowania, a w konsekwencji nie może prowadzić do stwierdzenia, że istnieje podstawa umorzenia takiego postępowania.

Zważywszy na sformułowanie zarzutu skargi kasacyjnej wskazać należy, że art. 105 § 1 k.p.a. stanowi, że gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części. Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego, o której mowa w tym przepisie oznacza, że przestaje istnieć jeden z konstytutywnych elementów materialnego stosunku administracyjnoprawnego, a wobec tego nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego prawidłowe jest stanowisko Sądu I instancji, że przymusowe wyegzekwowanie zaległych opłat abonamentowych nie stanowi o bezprzedmiotowości postępowania dotyczącego umorzenia należności pieniężnej prowadzonego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1689 t.j.) wszczętego przed tym wyegzekwowaniem. Postępowanie w sprawie umorzenia należności zainicjowane wnioskiem skarżącej z [...] kwietnia 2017 r. wniesionym przed wyegzekwowaniem należności nie stało się bezprzedmiotowe. Występują bowiem w tej sprawie wszystkie elementy materialnego stosunku administracyjnoprawnego. Istnieje podmiot, którym jest skarżąca oraz przedmiot, za który należy uznać ocenę zasadności istnienia (lub nieistnienia) przesłanek umorzenia należności wynikającej z tytułu zaległości w opłatach abonamentowych. W tych okolicznościach zasadnie Sąd I instancji wskazał, że organ powinien przeprowadzić zgodne ze wszystkimi standardami postępowanie, które pozwoliłoby orzec co do istoty sprawy. Przy czym przez orzeczenie co do istoty sprawy należy rozumieć merytoryczne odniesienie się kwestii istnienia lub braku przesłanek umorzenia zaległości z tytułu opłat abonamentowych przewidzianych w art. 10 ust. 1 ustawy o opłatach abonamentowych.

Pogląd prawny, zgodnie z którym wyegzekwowanie od strony skarżącej należności, które miało miejsce po dacie złożenia wniosku o umorzenie zaległości z tego tytułu, nie powoduje bezprzedmiotowości tego postępowania, został wyrażony już w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, także w sprawach dotyczących opłat abonamentowych prowadzonego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o opłatach abonamentowych (por. wyroki: z 14 grudnia 2017 r., II GSK 267/16; z 24 czerwca 2019 r., I GSK 542/19; z 29 maja 2020 r., I GSK 1749/19; z 30 czerwca 2020 r., I GSK 507/20). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela argumentację przedstawioną w przytoczonych orzeczeniach.

Z uwagi na powyższe za niezasadny należy uznać zarzut naruszenia przez Sąd I Instancji art. 105 § 1 k.p.a. Sąd ten słusznie przyjął, że umorzenie postępowania na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. w okolicznościach rozpoznawanej sprawy naruszało ten przepis, a także wyrażoną w art. 8 § 1 k.p.a. zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej. Przepis ten wyraża naczelną dla postępowania administracyjnego zasadę prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierowania się przy tym zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Skarżącej przysługiwało uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie zaległości w odrębnym postępowaniu administracyjnym i skorzystała z tego prawa. Obowiązkiem organu było zaś rozpatrzenie tego wniosku w granicach obowiązującego prawa. Przyjęcie przez organ, że przymusowe wyegzekwowanie należności czyni wcześniejszy wniosek o ich umorzenie bezprzedmiotowym należy traktować jako nieuprawnione przerwanie toku postępowania, które jak trafnie wskazał Sąd I instancji powinno doprowadzić do merytorycznej oceny przesłanek przemawiających za umorzeniem lub odmową umorzenia zaległości.

Nie ma znaczenia dla kwestii zasadności umorzenia postępowania podnoszona w uzasadnieniu skargi kasacyjnej okoliczność, że to P. S.A. jest wierzycielem i prowadzi postępowanie egzekucyjne, a skarżący kasacyjnie organ w oparciu o informacje uzyskane właśnie od P. S.A. ustalił, że na moment wydawania decyzji brak było za wskazany okres należności na skutek ich wyegzekwowania. Zgodnie z art. 7 i art. 77 k.p.a. organ prowadzący postępowanie administracyjne zobowiązany jest do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. W okolicznościach tej sprawy oznaczało to, że organ prowadzący postępowanie o umorzenie opłat abonamentowych miał obowiązek ustalenia stanu zadłużenia także na datę wniesienia wniosku o umorzenie.

Nieusprawiedliwiony jest również zarzut naruszenia art. 3 § 1 i § 2 p.p.s.a. Przepis art. 3 § 1 p.p.s.a. przewiduje, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. W orzecznictwie NSA ugruntowany jest pogląd, że powyższy przepis mógłby zostać naruszony, gdyby sąd pierwszej instancji uchylał się od obowiązku wykonania kontroli, o której mowa w tym przepisie, gdyby odmówił rozpoznania skargi, mimo wniesienia jej z zachowaniem przepisów prawa, nie przeprowadził kontroli zaskarżonego aktu administracyjnego lub dokonał tej kontroli według kryteriów innych niż zgodność z prawem, albo zastosował środek nieprzewidziany w ustawie. Fakt, że strona nie zgadza się z wynikiem kontroli sądowej, nie oznacza zatem naruszenia omawianej regulacji (por. np. wyroki NSA: z 22 marca 2018 r., II GSK 1178/16; z 14 listopada 2018 r., II GSK 1621/18; z 29 stycznia 2019 r., II OSK 522/17). W żaden sposób skarżący kasacyjnie organ nie uzasadnił też zarzutu naruszenia art. 3 § 2 p.p.s.a. określającego sprawy, w których sąd sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, działając na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej.

Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/