Postanowienie NSA z dnia 14 lipca 2015 r., sygn. I OZ 662/15

Prawo pomocy

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Morys po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M. M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 maja 2015 r., sygn. akt II SAB/Wa 921/14 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi M. M. na bezczynność Prezydenta m.st. Warszawy w przedmiocie rozpatrzenia wniosku z dnia [...] maja 2014 r. o przyznanie stypendium socjalnego postanawia: oddalić zażalenie. 2

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 5 maja 2015 r., sygn. akt II SAB/Wa 921/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił M. M. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata w niniejszej sprawie.

W jego uzasadnieniu Sąd ten wyjaśnił, iż z nadesłanego formularza PPF wynikało, że wnioskodawca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z żoną oraz dwójką małoletnich dzieci. Źródłem utrzymania rodziny są dochody z umów zlecenia i umów o dzieło, zawieranych przez żonę skarżącego oraz dochód z tytułu najmu mieszkania. Skarżący wskazał, że jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku. Łączny zadeklarowany dochód rodziny wynosi [...] zł miesięcznie. W oświadczeniu o stanie majątkowym skarżący wyjaśnił, że posiada dwa mieszkania o powierzchni 105 m2 i 39 m2 oraz działkę budowlaną o pow. 384 m2. Dochód z mieszkania o powierzchni 39 m2 przeznacza na spłatę kredytu hipotecznego zaciągniętego na to mieszkanie w wysokości [...] euro miesięcznie. Do spłacenia pozostaje kwota [...] euro. Skarżący jednocześnie oświadczył, że jego rodzina nie korzysta z pomocy miejskiego ośrodka pomocy społecznej, gdyż dochód na jedną osobę w rodzinie przekracza ustawowe minimum. Ponieważ złożone przez skarżącego oświadczenie nie zawierało pełnych informacji co do jego aktualnej sytuacji finansowej, pismem z dnia 4 lutego 2015 r. wnioskodawca został wezwany do uzupełnienia wniosku, w terminie 14 dni, poprzez nadesłanie dodatkowych dokumentów potwierdzających jego status majątkowy. Powyższe wezwanie zostało skarżącemu doręczone w dniu 10 lutego 2015 r. W wyznaczonym terminie skarżący nie nadesłał żądanych dokumentów oraz oświadczeń. Przy piśmie z dnia 20 marca 2015 r. przesłał natomiast do Sądu kopie dokumentów w nieczytelnej wersji pdf, które, jak to określił, dotyczą sytuacji jego rodziny. Zarządzeniem z dnia 24 marca 2015 r., Przewodnicząca Wydziału II poinformowała skarżącego, że nadesłana pocztą elektroniczną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie korespondencja z dnia 23 marca 2015 r., wraz z załączonymi skanami dokumentów dotyczącym sytuacji finansowej rodziny, nie stanowi pisma procesowego w rozumieniu art. 46 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) - dalej: P.p.s.a., gdyż powołana ustawa nie dopuszcza posługiwania się dokumentem elektronicznym, stąd przekazywanie pism za pośrednictwem poczty elektronicznej jest nieskuteczne. W związku z powyższym wezwała skarżącego do złożenia pisma wraz z załącznikami w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania (art. 49 § 2 P.p.s.a.). Powyższe zarządzenie zostało M. M. doręczone w dniu 30 marca 2015 r. Jednak w wyznaczonym przez Sąd terminie skarżący nie nadesłał ww. pism. Zgodnie z zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z dnia 27 lutego 2015r. zostały wykonane kserokopie dokumentów źródłowych dotyczących stanu majątkowego M. M. i dołączone do akt o sygn. II KO/Wa 68/15. Następnie Sąd I instancji wskazał, że jakkolwiek zadeklarowany przez stronę w formularzu dochód miesięczny w gospodarstwie domowym wynoszący [...] zł nie jest znaczny, to jednak M. M. jest posiadaczem trzech nieruchomości: dwóch mieszkań w W. oraz działki budowlanej na [...]. Z tytułu najmu jednego z nich (mniejszego) uzyskuje dochód w wysokości [...] zł miesięcznie, jednak - według oświadczenia skarżącego - dochody te w całości wydatkowane są na spłatę zaciągniętego kredytu hipotecznego. W ocenie tego Sądu, ujawniona przez M. M. okoliczność dotycząca spłaty kredytu nie może przemawiać za uwzględnieniem jego wniosku. Powołując się na stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego zajęte w innych sprawach - w podobnym stanie faktycznym, Sąd I instancji wskazał, że zobowiązania cywilnoprawne (m.in. raty kredytu) nie mogą mieć pierwszeństwa przed kosztami postępowania sądowego (p. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lutego 2006 r., sygn. akt I OZ 83/06, Lex 939382). Przedkładanie należności o charakterze prywatnoprawnym nad publicznoprawnymi nie może skutkować przerzuceniem ciężaru finansowania postępowań sądowoadministracyjnych na Skarb Państwa (tak Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w orzeczeniach z dnia 25 kwietnia 2006 r., sygn. akt I FZ 150/06, niepublikowane, oraz z dnia 9 lutego 2006 r., sygn. akt I FZ 9/06, czy z dnia 14 czerwca 2005 r., sygn. akt II OZ 475/05, dostępne w bazie orzeczeń http://orzeczenia.nsa.gov.pl/). Z tego względu Sąd ten uznał, że skoro skarżący terminowo reguluje należności kredytowe, to ma również możliwość poniesienia kosztów sądowych w niniejszej sprawie, które na obecnym etapie postępowania wynoszą 100 zł (należny wpis od skargi). Sąd wskazał również, że w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych posiadanie majątku, szczególnie nieruchomości o znacznej wartości, wyklucza możliwość uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych. Sądy administracyjne prezentują bowiem pogląd, że stan majątkowy to nie tylko zasób gotówki znajdujący się w posiadaniu strony, lecz również środki finansowe ulokowane w majątku ruchomym i nieruchomym (p. m.in. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 października 2004 r., sygn. akt FZ 454/04, niepublikowane, postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 2012 r., sygn. akt II FZ 390/12; postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 marca 2011r., sygn. akt I OZ 144/11, dostępne w bazie orzeczeń j.w.). Powyższe implikuje wniosek, że podmiot inicjujący postępowanie sądowe powinien liczyć się z ewentualnymi kosztami takiego postępowania i poprzez swoje działanie zapewnić sobie na ten cel niezbędne środki. Zatem w analizowanej sytuacji w ramach planowania wydatków, prowadząc tak rozległą działalność skargową i przewidując realizację swoich praw przed sądem, skarżący powinien uwzględnić także konieczność zapewnienia środków na ten cel. Skoro zaś środków tych nie zabezpieczył i we własnej ocenie ich nie posiada, to okoliczność ta nie może powodować, że prawo pomocy należy mu przyznać (p. też postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 14 października 2004 r., sygn. akt: FZ 464/04, z dnia 8 listopada 2004 r., sygn. akt FZ 465/04 oraz z dnia 19 maja 2005 r., sygn. akt II FZ 211/05 - niepublikowane). Z akt sprawy oraz złożonych dokumentów nie wynika również zdaniem Sądu meriti, aby M. M. był całkowicie, czy też częściowo niezdolny do pracy. Zauważył, że skarżący ma możliwość podjęcia zatrudnienia i osiągania dochodów. Naczelny Sąd Administracyjny potwierdza w swoich orzeczeniach, że w sytuacji nieusprawiedliwionego niewykorzystywania możliwości zarobkowych, jak i niepodejmowania działalności zarobkowej, przyznanie prawa pomocy w jakimkolwiek zakresie jest wykluczone (p. też postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 14 października 2004 r., sygn. akt: FZ 464/04, z dnia 8 listopada 2004 r., sygn. akt FZ 465/04 oraz z dnia 19 maja 2005 r., sygn. akt II FZ 211/05 - niepublikowane). Okoliczność, że skarżący jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna i - jak podnosi - nie otrzymał jeszcze żadnej propozycji pracy - nie stanowi o aktywnym jej poszukiwaniu. Sąd zauważył również, że żona skarżącego nabyła i posiada prawa do 90 udziałów kapitału zakładowego spółki [...] Sp. z o.o. w W. o wartości nominalnej [...] zł. Co prawda skarżący oświadczył, że na podstawie aktu notarialnego z dnia [...] grudnia 2007 r. on i jego żona ograniczyli obowiązującą ich wspólność ustawową w ten sposób, że dokonali częściowego podziału majątku wspólnego tak, że wszystkie prawa wynikające z 90 udziałów kapitału zakładowego [...] Sp. z o.o. w W. aktualnie stanowią majątek osobisty M. M., to jednak w ocenie Sądu meriti, fakt częściowego podziału majątku wspólnego nie ma znaczenia dla niniejszej sprawy, jak również podnoszona przez M. M. okoliczność, że Spółka nie generuje dochodów, skoro nadal są oni małżeństwem, z którego wynikają obowiązki m.in. wzajemnej pomocy. Niezależnie od powyższych uwag Sąd I instancji podniósł również, że w wyznaczonym siedmiodniowym terminie skarżący nie wykonał wezwania Przewodniczącej Wydziału II z dnia 24 marca 2015 r. i nie przesłał do Sądu papierowej wersji pisma wraz z załącznikami, które jak sam podkreślił, stanowią dokumenty dotyczące sytuacji finansowej jego rodziny. Niewykonanie powyższego wezwania powoduje, że złożone na formularzu oświadczenie nie może zostać zakwalifikowane jako zawierające wystarczające dane niezbędne dla oceny jego rzeczywistych możliwości płatniczych (p. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 września 2005 r., sygn. akt II FZ 414/05, niepublikowane).