Wyrok NSA z dnia 20 stycznia 2015 r., sygn. I OSK 1400/13

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Joanna Runge - Lissowska sędzia NSA Elżbieta Kremer (spr.) sędzia del. NSA Jolanta Sikorska Protokolant starszy asystent sędziego Piotr Baryga po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej B. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 8 marca 2013 r. sygn. akt II SA/Łd 980/12 w sprawie ze skargi B. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] sierpnia 2012 r. nr [...] w przedmiocie zaliczki alimentacyjnej oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z 8 marca 2013 r., sygn. akt II SA/Łd 980/12 oddalił skargę B. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] sierpnia 2012 r. nr [...] w przedmiocie zaliczki alimentacyjnej.

Wyrok zapadł na tle następujących okoliczności sprawy:

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] sierpnia 2012 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi, po rozpatrzeniu odwołania B. M., utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Łodzi z dnia [...] maja 2012 r. nr [...] o uznaniu za nienależnie pobranej zaliczki alimentacyjnej na dzieci - M. M. i K. M. za okres od dnia [...] lutego 2006 r. do dnia [...] sierpnia 2006 r. w kwocie po 300 zł miesięcznie na każdą z córek oraz o zwrocie nienależnie pobranej zaliczki alimentacyjnej na dzieci w łącznej kwocie 4200 zł wraz z ustawowymi odsetkami naliczonymi do dnia wydania niniejszej decyzji w łącznej kwocie 3076,38 zł. W odwołaniu od tej decyzji B. M. wniosła o jej zmianę podnosząc zarzut naruszenia art. 2 pkt 7d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, poprzez niewłaściwe zastosowanie. Podkreśliła, że w czasie otrzymywania zaliczek alimentacyjnych otrzymywała od dłużnika alimenty, ale informowała o tym organ I instancji. Strona podniosła, iż teraz zarzuca się jej błędne wyliczenia, ale również organ I instancji dokonywał tych samych błędnych wyliczeń. Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., art. 42 ust 1 i 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tj. Dz.U. z 2009 r. nr 1, poz. 7 ze zm.) utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Kolegium podniosło, że decyzją z dnia [...] listopada 2005 r. Prezydent Miasta Łodzi przyznał B. M. prawo do zaliczki alimentacyjnej na dzieci na okres od [...] września 2005 r. do [...] sierpnia 2006 r. w wysokości po 300 zł miesięcznie na każde z dzieci, uznając, że zostały spełnione kryteria określone w ustawie o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. W związku z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 28 czerwca 2011 r. sygn. akt II SA/Łd 1444/10 oraz poprzedzającym go wyrokiem z dnia 16 lutego 2011 r. sygn. akt II SA/Łd 1028/10 w przedmiocie świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w uzasadnieniu którego wskazano, że organ wypłacający świadczenia winien uzupełnić postępowanie poprzez wyjaśnienie, w jaki sposób wnioskodawczyni zaliczyła otrzymane od dłużnika alimenty, w szczególności czy dublowały one w jakiejkolwiek części świadczenia wypłacane w trybie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w dniu [...] października 2011 r. Centrum Świadczeń Socjalnych w Łodzi wystąpiło do Sądu Okręgowego w Łodzi XI Wydział Wizytacyjny z prośbą o wskazanie stanu zadłużenia dłużnika alimentacyjnego W. M., które zostało określone przez odwołującą w chwili złożenia wniosku o pomoc w egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz o podanie kwot alimentów otrzymywanych od dłużnika zgłoszonych przez stronę w okresie od dnia [...] stycznia 2005 r. W dniu [...] listopada 2011 r. do SKO wpłynęło pismo z Sądu Okręgowego w Łodzi XI Wydział Wizytacyjny z wyliczeniem stanu zadłużenia dłużnika alimentacyjnego W. M., informujące, iż we wniosku o pomoc w egzekucji alimentów złożonym w styczniu 2005 r. B. M. określiła zadłużenie W. M. na kwotę 1800,00 zł. Jak wynika z akt sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi postanowieniem z dnia 2 listopada 2004 r. sygn. akt XIIC 29/04 zobowiązał W. M. do przyczyniania się do ponoszenia kosztów utrzymania rodziny poprzez łożenie na rzecz dzieci kwoty po 300 zł miesięcznie na każde z dzieci na czas trwania procesu o rozwód począwszy od dnia [...] listopada 2004 r. Następnie wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 kwietnia 2005 r. sygn. akt XII C 29/04 zasądzone zostały alimenty od W. M. na rzecz M. M. oraz K. M.w wysokości po 350 zł miesięcznie na każde dziecko poczynając od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku. Biorąc pod uwagę powyższe tytuły wykonawcze, jak również kwoty przekazane B. M. przez dłużnika alimentacyjnego, Kolegium ustaliło, że stan zadłużenia W. M. na dzień [...] sierpnia 2005 r. wynosił 2.762,14 zł. Po uwzględnieniu kolejnych wpłat bezpośrednich dokonywanych przez dłużnika alimentacyjnego ustalono, iż od miesiąca lutego 2006 r. egzekucja w sprawie stała się całkowicie skuteczna, ponieważ dłużnik alimentacyjny uregulował w całości alimenty zaległe i przekazał B. M. bieżące alimenty w pełnej wysokości 700 zł. W związku z tym, że egzekucja od miesiąca lutego 2006 r. była całkowicie skuteczna zaliczka alimentacyjna nie przysługuje stronie od [...] lutego 2006 r. Mając na uwadze powyższe, decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r. Prezydent Miasta Łodzi zmienił własną decyzję z dnia [...] listopada 2005 r. w części dotyczącej okresu przysługiwania świadczenia w ten sposób, że przyznał B. M. prawo do zaliczki alimentacyjnej na dzieci: M. i K. M. na okres od [...] września 2005 r. do [...] stycznia 2006 r. w wysokości po 300 zł miesięcznie na każde z dzieci. Decyzją z dnia [...] lutego 2012 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i umorzyło postępowanie organu I instancji, argumentując że w sytuacji gdy upłynął już okres na jaki świadczenie zostało przyznane, brak jest podstaw do uchylenia lub zmiany w trybie art. 10a ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, decyzji przyznającej świadczenie. Zdaniem Kolegium wysokość należnych świadczeń winna była być pomniejszona każdorazowo o kwoty wypłaconych stronie świadczeń z tytułu zaliczki alimentacyjnej. Słusznie zatem argumentował organ I instancji, że zaliczka alimentacyjna nie może być utożsamiana z dodatkowym świadczeniem należnym od państwa osobom uprawnionym do alimentów, bowiem stanowi formę pomocy wypłaconej w przypadku bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych w miejsce tych świadczeń. W takiej sytuacji państwo, zgodnie z obowiązującymi przepisami, przejmuje niejako na siebie ciężar częściowego utrzymania osób uprawnionych do alimentów, wypłacając zamiast dłużnika należne środki, które następnie egzekwuje od osoby zobowiązanej do alimentacji. Każdorazowa zatem wypłata świadczeń w postaci zaliczki alimentacyjnej powinna być traktowana równoznacznie z wypłatą świadczenia alimentacyjnego bezpośrednio przez dłużnika. Otrzymane przez B. M. zaliczki alimentacyjne powinny pomniejszać stan zaległości w egzekucji oraz jej wierzytelność względem dłużnika. Dokonując wyliczeń stanu zadłużenia B. M. nie uwzględniła powyższej okoliczności, co w konsekwencji doprowadziło do nieprawidłowego oszacowania wielkości zadłużenia oraz wypłaty świadczeń w sytuacji faktycznej skuteczności postępowania egzekucyjnego. W sytuacji gdy upłynął już okres, na jaki świadczenie zostało przyznane, a decyzja w tej części ekspirowała, brak jest podstaw do uchylenia lub zmiany decyzji przyznającej świadczenie w trybie art. 10a ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Wobec skuteczności egzekucji od lutego 2006 r. i uregulowania przez dłużnika alimentacyjnego w całości zaległych alimentów, zaliczka alimentacyjna nie przysługuje stronie i konieczny jest zwrot nienależnie pobranego świadczenia. Odnosząc się do zarzutów odwołania Kolegium wyjaśniło, że art. 2 pkt 7d ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów został zmieniony przez art. 2 pkt 2 lit. b) tiret pierwsze ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. zmieniającej niniejszą ustawę z dniem 1 stycznia 2012 r., natomiast w niniejszej sprawie, zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej.