Postanowienie NSA z dnia 11 stycznia 2011 r., sygn. II FZ 644/10

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Antoni Hanusz (spr.), , , po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia M.C. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 4 października 2010 r. sygn. akt I SA/Op 254/10 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi M.C. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 23 lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie podatku od spadków i darowizn postanawia: oddalić zażalenie

Uzasadnienie

II FZ 644/10

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 4 października 2010 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w sprawie o sygnaturze akt I SA/Op 254/10, odmówił M.C. przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 23 lutego 2010 roku w przedmiocie ustalenia zobowiązania w podatku od spadków i darowizn. W postępowaniu wszczętym ze skargi M.C. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 23 lutego 2010 r. w przedmiocie ustalenia zobowiązana w podatku od spadków i darowizn, skarżąca zwróciła się o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych dotyczącego wpisu od skargi wypełniając stosowny druk PPF. W uzasadnieniu wniosku skarżąca wskazała, iż odmowa zwolnienia od wpisu do skargi może realnie spowodować brak rozpoznania skargi z przyczyn od niej niezależnych. Podniosła, iż została poszkodowana w wyniku powodzi w maju 2010 r., a szkody te według jej szacunków wyniosły ok. 70.000 zł. Dodatkowo wskazała, że obciążona jest znacznymi kredytami bankowymi (według oświadczenia Skarżącej wynoszącymi 160.000 zł) oraz, że z gospodarstwa rolnego, z którego się utrzymuje, nie uzyska w tym roku żadnych dochodów. Odnośnie swojej sytuacji rodzinnej, finansowej i majątkowej skarżąca oświadczyła, że w gospodarstwie domowym pozostaje wspólnie z mężem A.C., prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie doradztwa podatkowego, z której uzyskiwał w 2009 r. dochody w skali miesiąca w wysokości 515 zł oraz, że z prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego miesięcznie w 2009 r. ponosiła straty w wysokości 1.099 zł. Wskazując posiadany przez nią i przez jej męża majątek wymieniła: gospodarstwo rolne, w którego skład wchodzi dom mieszkalny o powierzchni 150 m?, dwa lokale mieszkalne o powierzchni odpowiednio 19 i 24 m?, nieruchomość rolną o powierzchni 1,43 ha oraz samochód osobowy marki KIA o wartości 30.000 zł. Jednocześnie do wniosku dołączyła kartę udzielenia pomocy rzeczowej osoby poszkodowanej w wyniku powodzi w maju 2010 r. Dodatkowo, na wezwanie referendarza sądowego, pełnomocnik skarżącej, będący jednocześnie jej mężem prowadzącym z nią wspólnie gospodarstwo domowe oświadczył, że skarżąca przebywa obecnie na zwolnieniu lekarskim, gospodarstwo domowe obciążone jest stałymi miesięcznymi kosztami w wysokości 3.490,78 zł związanymi ze spłatą kredytów bankowych (P. - 2.195,01 zł, C. - 845 zł, A. - 450,77 zł). Wymienił wydatki związane z utrzymaniem domu takie jak dostawa energii elektrycznej łącznie z przesyłem za ostatni miesiąc, tj. czerwiec 2010 r.- 263,73 zł ( kwiecień 2010 r. - 320,75 zł, maj 2010 r. - 300,31 zł ), dostawa wody i wywóz ścieków za czerwiec 2010 r. - 118,12 zł ( kwiecień 2010 r. - 141,15 zł, maj 2010 r. - 125,80 zł ), dostawa gazu; faktury dotyczące tych usług wystawione w kwietniu i maju 2010 r. opiewały na kwoty odpowiednio 854,17 zł i 820,85 zł, wywóz nieczystości stałych miesięcznie w kwocie 35,31 zł. Ponadto pełnomocnik wskazał, iż w gospodarstwie domowym ponoszone są koszty związane z nabyciem usług telekomunikacyjnych (telefon stacjonarny i telefon komórkowy: kwiecień, maj i czerwiec 2010 r. wydatki odpowiednio w kwotach 31,72 zł, 31,72 zł, 31,81 zł oraz kwotach 74,56 zł, 85,96 zł, 108,34 zł, opłaty za Internet wynoszą miesięcznie kwotę 54 zł ) oraz, że skarżąca nie poniosła strat z tytuły najmu mieszkań, lecz uzyskuje dochody miesięczne w wysokości 900,00 zł. Do pisma pełnomocnik przedłożył: zaświadczenie Burmistrza Miasta B. z 2 czerwca 2010 r. o wystąpieniu wód z rzeki Odra na teren posesji usytuowanej w B. przy ul. [...], gdzie zalaniu uległo podwórko i piwnica na wysokość 160 cm, zaświadczenie wystawione przez KRUS z dnia 30 czerwca 2010 r. o wypłaceniu Skarżącej za okres od 1 listopada 2008 r. do 24 kwietnia 2010 r. zasiłku chorobowego i złożeniu przez nią wniosku o przyznanie renty rolniczej. W dalszej kolejności Sąd wskazał, że zarządzeniem wezwano skarżącą do przekazania informacji uzupełniających, dotyczących jej aktualnej sytuacji majątkowej poprzez przedłożenie: szczegółowej informacji na temat ponoszonych kosztów na bieżące utrzymanie (z wyodrębnieniem na poszczególne pozycje, np: wyżywienie, koszty utrzymania mieszkania) wraz dokumentami potwierdzającymi fakt i wysokość ich poniesienia, kserokopii wyciągów z posiadanych rachunków i lokat bankowych wnioskodawczyni i jej męża za ostatnie trzy miesiące, deklaracji podatkowych męża wnioskodawczyni VAT-7 za I i II kwartał 2010 r. W odpowiedzi pełnomocnik złożył pismo, w którym oświadczył, iż przedmiotowa sprawa dotyczy majątku odrębnego skarżącej, a nie majątku wspólnego skarżącej i jej męża. Stąd deklaracje podatkowe odrębnego podmiotu prawa podatkowego, tj. męża skarżącej, objęte są tajemnicą skarbową i bez jego zgody nie mogą być udostępnione. Mimo tego pełnomocnik poinformował, iż w deklaracjach wykazano VAT 7 K za I kwartał 2010 r. - sprzedaż opodatkowana netto 7.987 zł, nabycie towarów i usług netto 5.130 zł; VAT 7 K za II kwartał 2010 r. - sprzedaż opodatkowana netto 1.400 zł, nabycie towarów i usług netto 10.453 zł; PIT 5 za 2009 r. przychód męża skarżącej 49.465,48 zł, koszty 43.287,24, dochód 6.178,24 zł, przychód skarżącej 0 zł, dochód 0 zł. Pełnomocnik wskazał także, że skarżąca nie posiada konta bankowego. W ocenie Sądu pierwszej instancji okoliczności przedstawione przez skarżącą nie uzasadniały przyznania jej prawa pomocy o którym mowa w art. 246 § 1 pkt 2 u.p.p.s.a., w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi. Sąd argumentował, że skarżącą wezwano do przekazania szczegółowej informacji na temat ponoszonych kosztów bieżącego utrzymania wraz dokumentami potwierdzającymi fakt i wysokość ich poniesienia, kserokopii wyciągów z posiadanych rachunków i lokat bankowych wnioskodawczyni i jej męża za ostatnie trzy miesiące, deklaracji podatkowych męża wnioskodawczyni VAT-7 za I i II kwartał 2010 r. Odpowiedź skarżącej ograniczyła się w tym zakresie jedynie do złożenia oświadczenia zawierającego niepotwierdzone dane z tych deklaracji oraz informacji, że skarżąca nie posiada rachunków bankowych. Jednocześnie, zarówno w sprzeciwie jak i piśmie z dnia 28.09.2010 r. pełnomocnik skarżącej wywodził, iż sprawa dotyczy majątku odrębnego skarżącej i bezpodstawne jest żądanie informacji i dokumentów dotyczących działalności gospodarczej jej męża. Sąd jednak stanowisko to uznał za błędne, gdyż jak argumentował, stosownie do art. 255 u.p.p.s.a., sytuacja finansowa osoby wnioskującej o przyznanie prawa pomocy rozpatrywana jest również w kontekście dochodów osób prowadzących wspólne gospodarstwo domowe. Sąd podniósł również, że skarżąca zadeklarowała dochody uzyskiwane przez nią i męża w wysokości 1.415 zł, natomiast już same koszty ponoszone z tytułu spłaty kredytów bankowych, według oświadczenia skarżącej, wynoszą 3.490,78 zł. Dodatkowo skarżąca wskazała na koszty utrzymania domu i opłat abonamentowych, kształtujące na poziomie ok. 1.300 zł miesięcznie. Okoliczności te, w ocenie Sądu wykluczyły możliwość przyznania skarżącej prawa pomocy we wnioskowanym przez nią zakresie obejmującym zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Sąd dodał również, że nie neguje, że skarżącą dotknęły skutki powodzi, o czym świadczą znajdujące się w aktach sprawy zaświadczenia. Jednak, mimo wezwania, nie przedstawiła ona żadnych, potwierdzonych dowodami, wydatków związanych z usuwaniem następstw kataklizmu. W zażaleniu na powyższe postanowienie, skarżąca zaskarżyła wskazane powyżej postanowienie oraz wniosła o uchylenie tego orzeczenia oraz przyznanie jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Zawarto też ewentualny wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Podatniczka nie zgodziła się ze stanowiskiem Sądu stosownie do którego, jest w stanie bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny jest w stanie ponosić koszty postępowania przed sądem administracyjnym. W jej ocenie okoliczności, które przedstawiła we wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz w toku postępowania przesądzają o zwolnieniu jej obowiązku ponoszenia kosztów postępowania. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje. Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw, a zatem należało je oddalić. W pierwszej kolejności należy przyznać rację Sądowi pierwszej instancji, gdy rozpoznając wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych wskazał, że skarżąca prowadząc gospodarstwo domowe wspólnie z mężem, powinna była przedstawić na wezwanie Sąd również dane dotyczące sytuacji materialnej, męża oraz wysokości osiąganych przez niego zarobków. Decydując o przyznaniu prawa pomocy Sąd bierze pod uwagę nie tylko sytuację majątkową wnioskodawcy ale również możliwości finansowe współmałżonka oraz innych osób z rodziny zobowiązanych do alimentacji. Przedmiot sporu o prawo prowadzonego przed sądem nie ma w tym wypadku znaczenia, na co niesłusznie zwraca uwagę autor zażalenia. Samo pozostawanie wnioskodawcy we wspólnym gospodarstwie domowym ze współmałżonkiem usprawiedliwia ocenę możliwości płatniczych w odniesieniu do możliwości płatniczych całej rodziny. Oznacza to, że skarżąca miała obowiązek, na wezwanie Sądu przedstawione jej na podstawie art. 255 u.p.p.s.a., złożyć oświadczenie o wysokości zarobków męża. Jednak wezwania tego nie wykonała. Z kolei niedostarczenie żądanych przez sąd danych, przedstawienie ich w sposób niekompletny, mało czytelny powoduje, że oświadczenie wnioskodawcy pozostaje niepełne, niewystarczające do wydania pozytywnego dla strony rozstrzygnięcia. Niedopełnienie więc w całości lub w części obowiązku złożenia przez stronę dodatkowego oświadczenia uzasadnia oddalenie wniosku o przyznanie prawa pomocy. Skoro zatem strona uchyliła się od przedstawienia wskazanej przez WSA dokumentacji w zakresie możliwości płatniczych oraz zarobkowych męża strony skarżącej, do dostarczenia której została zobowiązana na podstawie art. 255 u. p.p.s.a., powinna liczyć się z tym, że sąd nie będzie miał wystarczających podstaw do uznania jej oświadczeń i twierdzeń za uprawdopodobnione, a tym samym uzasadniające przyznanie prawa pomocy. Następnie należy wskazać, ze stosownie do art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, dalej u.p.p.s.a.), osobie fizycznej prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, a w zakresie częściowym, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny. Wykazanie okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, z punktu widzenia treści art. 246 § 1 u.p.p.s.a. należy do obowiązku podmiotu ubiegającego się o przyznanie tego prawa. Strona ma zatem obowiązek wykazania, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania lub ich części albo że nie ma adekwatnych środków na poniesienie tych kosztów. Sąd natomiast rozpoznając wniosek zobowiązany jest wskazać z jakich względów uznał, że żądanie strony zasługuje bądź nie zasługuje na uwzględnienie oraz w jakiej części. Rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy należy z jednej strony uwzględnić wysokość kosztów postępowania, jakie strona musi ponieść, a z drugiej jej sytuację finansową, na którą składają się przede wszystkim uzyskiwane przez stronę dochody. W rozpoznawanej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu rozpoznał wniosek podatniczki w prawidłowy sposób. Wydając objęte zażaleniem rozstrzygnięcie uzasadnił z jakich względów wskazał, że skarżąca jest w stanie, bez uszczerbku koniecznego utrzymania, ponieść koszty postępowania sądowego w kwocie 186,00 zł. Sąd na podstawie oświadczenia skarżącej zawartego we wniosku w tym deklarowanej wysokości miesięcznych zarobków skarżącej oraz niepełnych, o czym mowa powyżej, dodatkowych twierdzeń złożonych w trakcie postępowania, ocenił, w sposób prawidłowy, że skarżąca nie spełnia przesłanek przyznania jej prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów toczącego się postępowania. Sąd prawidłowo też i w sposób wyczerpujący, z zachowaniem wymogów o których mowa w art. 141 § 4 u.p.p.s.a. w związku z art. 166 tej ustawy wyjaśnił w uzasadnieniu postanowienia z jaki względów oddalił wniosek podatniczki w części zwolnienia jej od obowiązku poniesienia pełnych kosztów postępowania oraz przyznania jej profesjonalnego pełnomocnika. Uzasadnienie Sądu w tym zakresie świadczy o rozpoznaniu przez Sąd wniosku podatniczki o przyznanie prawa pomocy w sposób rzetelny i nie naruszający zasad postępowania. Wreszcie uzasadnioną podstawą uchylenia zaskarżonego postanowienia nie mogły być twierdzenia skarżącej, o ponoszeniu przez nią skutków powodzi jaka miała miejsce w maju 2010 roku. Sąd prawidłowo bowiem w uzasadnieniu postanowienia wskazał, że mimo wezwania, nie przedstawiła ona żadnych, potwierdzonych dowodami, wydatków związanych z usuwaniem następstw kataklizmu. Ponadto, sama okoliczność usuwania skutków powodzi, nie mieści się w katalogu przesłanek, które powinny nastąpić, by z punktu widzenia art. 246 § 1 pkt 2 u.p.p.s.a. można było stronie przyznać prawo pomocy. Wskazując na powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 tej ustawy, orzekł jak w sentencji