Koszty - wiele różnych systemów ich ujmowania

Rozdział III

Izabela Jakubiec

doktor nauk ekonomicznych z zakresu rachunkowości zarządczej, wykładowca, doradca, praktyk

W praktyce rozpowszechniło się twierdzenie, że podstawowym filarem rachunkowości są struktury rachunku kosztów. Z jednej strony muszą one tradycyjnie dostarczać informacji do celów sprawozdawczości finansowej (sprawozdawczy rachunek kosztów), z drugiej zaś konkretyzować i umacniać jego związki z procesem zarządzania¹. Coraz większego znaczenia nabiera przy tym ten drugi, zarządczy aspekt. Możemy więc mówić o "systemie rachunku kosztów".

UWAGA!

Obecnie nie mówi się już o rachunku kosztów - powszechnie używanym pojęciem jest rachunek kosztów i efektów. Obejmuje on planowanie i kontrolę osiągnięć firmy lub jej poszczególnych części oraz generowanie informacji do podejmowania decyzji operacyjnych i strategicznych.

System rachunku kosztów generuje informacje zarówno historyczne (ex post), bieżące (in tempora), jak i dotyczące przyszłości (ex ante). Gromadzi dane, które podlegają przetwarzaniu w celu przekazania odpowiednich informacji do poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa, gdzie są wykorzystywane na potrzeby decydentów. Spełnia więc nie tylko funkcje dowodową czy ewidencyjną. Ma także podstawowe znaczenie w realizacji funkcji zarządzania: planowania (w tym budżetowania), organizowania, motywowania i kontroli. Budżetujemy bowiem przychody i koszty przedsiębiorstwa, zmierzając do ustalenia jego wyniku.

Stosowany system rachunku kosztów ma znaczenie nie tylko z punktu widzenia prezentacji obrazu wyników przedsiębiorstwa. Do sprawowania funkcji kontroli istotne znaczenie ma bowiem porównywalność danych - np. dane budżetowane w systemie rachunku kosztów zmiennych nie będą porównywalne z danymi o wykonaniu w systemie rachunku kosztów pełnych. Z kolei budżet sporządzony przy użyciu rachunku kosztów działań na niewiele się zda, jeżeli niemożliwe będzie uzyskanie porównywalnych danych o wielkościach faktycznych. Decydując się na konkretny rachunek kosztów musimy mieć świadomość, że jego wykorzystanie będzie dotyczyć zarówno danych o wykonaniu, jak i o danych uprzednio zabudżetowanych.