Czy zawsze czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, nie podlegają VAT

Jedną z nadrzędnych zasad wspólnego systemu VAT jest zasada powszechności, która w polskiej ustawie o VAT została wyrażona w art. 5. Opodatkowaniu VAT podlega bowiem każda dostawa towarów i każde świadczenie usług w danej fazie obrotu, dokonane:

● przez podatnika,

● na terytorium Polski,

● za wynagrodzeniem.

Wymienione czynności podlegają opodatkowaniu VAT niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 6 pkt 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym przepisów tej ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Celem wprowadzenia tego zapisu była rezygnacja z opodatkowywania zachowań niepożądanych, sprzecznych z prawem, uczyniona po to, aby nie stwarzać pozorów legalizacji tego typu działań. Gdyby np. ustawodawca dopuścił możliwość opodatkowania dostawy narkotyków, tym samym przyzwoliłby na ten proceder. Dlatego art. 6 pkt 2 ustawy o VAT ma wykluczać tego typu przypadki.

W praktyce właściwe stosowanie art. 6 pkt 2 ustawy o VAT rodzi liczne problemy interpretacyjne wynikające z trudności w rozróżnieniu czynności, które powinny być objęte opodatkowaniem VAT, od tych, które z tego opodatkowania są wyłączone. Konsekwencje podatkowe wynikające z tego rozróżnienia są poważne, ponieważ nielegalna dostawa towaru czy nielegalne świadczenie usługi, uznane za sprzeczne z prawem, nie podlegają opodatkowaniu VAT, tj. nie wystąpi podatek należny. W konsekwencji dostawcy lub świadczącemu usługę nie będzie również przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego zawartego w cenie nabytych towarów i usług, które posłużyły do wykonywania czynności wyłączonych z opodatkowania.