Kiedy nie trzeba płacić za umowę cywilnoprawną

Obciążenia związane z umową o pracę skłaniają pracodawców do zatrudniania osób na podstawie umów cywilnoprawnych (przede wszystkim na umowę zlecenia lub o dzieło), umożliwiających znaczne obniżenie kosztów pracy.

W przeciwieństwie do zatrudnienia pracowniczego, w przypadku zlecenia nie ma obowiązku wykonywania zadań za wynagrodzeniem. Strony tej umowy mogą postanowić o nieodpłatności umowy. Takiej możliwości nie ma w przypadku umowy o dzieło. Z Kodeksu cywilnego wynika bowiem, że tego rodzaju umowa ma zawsze charakter odpłatny.

W przypadku zlecenia i umowy o dzieło przepisy określają przypadki, kiedy zleceniodawca (lub zamawiający dzieło) może nie wypłacić wynagrodzenia wynikającego z postanowień umowy albo może wypłacić je w obniżonej wysokości.

Zlecenie umową nieodpłatną

Umowa zlecenia jest jedną z najczęściej spotykanych umów cywilnoprawnych. W myśl art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego (k.c.) przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (zleceniodawcy). Umowa ta jest umową starannego działania. Oznacza to, że przedmiotem umowy nie jest, jak w przypadku umowy o dzieło, osiągnięcie określonego rezultatu, lecz staranne działanie. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przyjmujący zlecenie odpowiada za szkodę, która wskutek tego powstała.

Zlecenie, w przeciwieństwie do umowy o dzieło, może mieć charakter nieodpłatny. Brak wynagrodzenia musi jednak wynikać albo z samej umowy, albo z okoliczności sprawy (art. 735 § 1 k.c.). W tym ostatnim przypadku chodzi przede wszystkim o stałą praktykę nieodpłatnego wykonywania tego rodzaju usług, istniejącą między stronami umowy, bądź szerzej, w grupie społecznej, do której obie strony należą. Na nieodpłatny charakter zlecenia może wskazywać rodzaj więzi łączącej strony (np. więź rodzinna, przyjaźń) w połączeniu z nieznacznym nakładem pracy potrzebnym do wykonania zlecenia.