Odpowiedzialność materialna pracowników

Zasady odpowiedzialności materialnej pracowników zostały uregulowane w Dziale V Kodeksu pracy - art. 114-127. Wyróżniamy dwa rodzaje (reżimy) odpowiedzialności, a mianowicie „odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy”, czyli odpowiedzialność na zasadach ogólnych określoną w art. 114-122 k.p. oraz „odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi”, czyli odpowiedzialność szczególną (art. 124-127 k.p.).

Pracownik wyrządzający pracodawcy szkodę jest obowiązany do jej naprawienia, jeżeli zostaną spełnione łącznie 4 przesłanki. Brak którejkolwiek z nich powoduje, iż pracownik może zwolnić się z odpowiedzialności.

Aby pracownik mógł ponosić odpowiedzialność na tych zasadach, konieczne jest spełnienie następujących warunków:

• pracownik nie wykona swoich obowiązków lub wykona je nienależycie (bezprawność działania),

• pracownikowi można przypisać winę (umyślną lub nieumyślną),

• po stronie pracodawcy wystąpi szkoda,

• wystąpi związek przyczynowy między zawinioną bezprawnością a szkodą.

Bezprawność działania lub zaniechania pracownika ma polegać na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków pracowniczych, których źródłem mogą być zarówno postanowienia umowy o pracę, jak i przepisy prawa pracy, polecenia przełożonych czy zasady współżycia społecznego. Na przykład samowolne użycie samochodu pracodawcy przez pracownika - kierowcę dla własnych celów, po zrealizowaniu objętego treścią stosunku pracy zadania i udzielonego mu polecenia, określającego cel, sposób i czas używania tego samochodu, nie jest wykonywaniem obowiązków pracowniczych i wykracza poza treść wiążącego strony stosunku pracy. Za wynikłą z takiego zachowania się pracownika szkodę dla zakładu pracy odpowiada on na podstawie przepisów prawa cywilnego (wyrok SN z 28 maja 1976 r. IV PR 49/76, OSP 1979/1/46).