Jak sporządzić rachunek przepływów pieniężnych - wskazówki istotne dla księgowych

Zalecenia i wskazówki przydatne przy sporządzaniu sprawozdania: Scharakteryzowanie zawartości merytorycznej poszczególnych pozycji rachunku przepływów pieniężnych pozwala sporządzającemu sprawozdanie określić, na jakie pozycje i działania powinien zwrócić szczególną uwagę. W artykule przedstawiono najistotniejsze (z punktu widzenia dotychczasowych doświadczeń praktycznych) zalecenia i problemy, odnosząc się do zasad dotyczących poszczególnych pozycji w jednostkowym rachunku przepływów pieniężnych.

Krajowy Standard Rachunkowości nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych” (zwany dalej KSR 1), opierając się na zaleceniach ustawy o rachunkowości, formułuje wytyczne, jakimi sporządzający rachunek przepływów pieniężnych powinien się kierować ustalając wartość poszczególnych pozycji sprawozdania (pkt 37-41 Standardu). Jako podstawowa struktura rachunku przepływów został przyjęty minimalny zakres informacji, określony w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości dla jednostki innej niż bank lub zakład ubezpieczeń.

Z uwagi na fakt, że w praktyce sporządzania rachunku przepływów pieniężnych najwięcej problemów stwarza ujmowanie i kalkulacja korekt wyniku finansowego w działalności operacyjnej, właśnie tej działalności poświęcimy najwięcej miejsca, wspominając jedynie o niektórych istotnych zagadnieniach dotyczących działalności inwestycyjnej i finansowej.

Ustawa o rachunkowości (art. 48b ust. 1) oraz KSR 1 (pkt 27-32) stanowią, że przepływy pieniężne dotyczące działalności operacyjnej jednostka może prezentować stosując metodę bezpośrednią lub pośrednią.

Metoda bezpośrednia jest obecnie powszechnie stosowana w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, jednak przy wyborze tej metody kierownik jednostki powinien najpierw ustalić, czy jednostka jest już przygotowana na konsekwencje takiego wyboru. Uznaje się, że metoda bezpośrednia jest łatwiejsza do czytania i interpretacji, natomiast w przypadku metody pośredniej dużo trudniej jest zinterpretować znaczenie korekt memoriałowych wyniku finansowego i określić ich wpływ na przepływy pieniężne w jednostce. W tym przypadku rozpatruje się jednak zagadnienie z punktu widzenia czytającego, a nie sporządzającego. Nie można nie dostrzegać pracochłonności i kosztów sporządzania takiego rachunku oraz problemu dostosowania analityki kont księgowych do potrzeb metody bezpośredniej. Nie należy przez to rozumieć, że jednostki nie powinny przechodzić na metodę bezpośrednią. Do tego wyboru potrzeba jednak doświadczenia i oprzyrządowania. Wydaje się, że wzorem krajów zachodnich polskie jednostki gospodarcze będą stopniowo przechodzić na metodę bezpośrednią, ale proces ten potrwa z pewnością kilka lat.