Umorzenie udziałów w spółce z o.o. w ujęciu prawnym, podatkowym i rachunkowym

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. w ujęciu prawnym, podatkowym i rachunkowym

Instytucję umorzenia udziału, jako prawną możliwość jego unicestwienia, regulują przepisy Kodeksu spółek handlowych. Niemniej istotne przy podjęciu decyzji o umorzeniu są jej konsekwencje podatkowe. Forma i zakres opodatkowania zależą od wyboru jednego z trybów umorzenia dopuszczonych przez Kodeks spółek handlowych: dobrowolnego lub przymusowego oraz od źródła jego finansowania – poprzez obniżenie kapitału zakładowego lub z czystego zysku.

Umorzenie, czyli prawne unicestwienie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością regulują art. 199 i 200 Kodeksu spółek handlowych. W stosunku do uregulowań obowiązującego do końca 2000 r. Kodeksu handlowego z 1934 r. doprecyzowano zarówno prawa i obowiązki stron, jak i samą procedurę umorzenia udziałów.

Umorzenie udziału w Kodeksie spółek handlowych

Zgodnie z art. 199 k.s.h. umorzeniu może podlegać udział dopiero po wpisie spółki do rejestru oraz tylko w przypadku gdy umowa spółki tak stanowi.

Ustawodawca rozróżnił dwa rodzaje umorzenia: dobrowolne i przymusowe. Pierwszy z nich ma miejsce, gdy udziały zostają umorzone za zgodą wspólnika, po uprzednim nabyciu ich przez spółkę. W przypadku przymusowego umorzenia zgoda ta nie jest konieczna, jednak w takim przypadku przesłanki i tryb umorzenia powinna określać umowa spółki.

Oba tryby umorzenia wymagają uchwały zgromadzenia wspólników, określającej w szczególności podstawę prawną umorzenia oraz wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi w zamian za umorzony udział. Wynagrodzenie, o którym wspomina k.s.h., nie jest prostym zwrotem wniesionego przez wspólnika wkładu (wpłaty) w jego nominalnej wartości, a swoistą rekompensatą, której kwota może zostać ustalona w dowolnej wysokości, nie mniejszej jednak niż wartość księgowa udziału. Ustawodawca nie definiuje co prawda pojęcia owej wartości księgowej, można jednak domniemywać, iż chodzi tu nie tylko o jego wartość nominalną jako część kapitału zakładowego, ale wartość księgową rozumianą jako część kapitału własnego spółki przypadającą na udział (czyli wynik dzielenia sumy wartości składników kapitału własnego przez liczbę udziałów). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie do ustalenia wyższej kwoty wynagrodzenia, np. według wartości rynkowej udziału (jeśli przewyższa ona wartość księgową), przypadających na udział wartości składników całego majątku, itp. Kodeks dopuszcza również możliwość dobrowolnej rezygnacji wspólnika z wynagrodzenia.