Spółka cywilna przed sądem pracy

Zdolność do czynności procesowych

Powszechnie akceptowany jest pogląd, że spółka cywilna ma zdolność sądową i procesową przed sądem pracy. Jednak z praktycznego punktu widzenia pogląd ten nie jest najbardziej fortunny. Spółka cywilna nie ma bowiem zdolności prawnej ani zdolności do czynności prawnych na gruncie ogólnego prawa cywilnego i w praktyce pojawiały się trudności z egzekucją. Trzeba było przenosić klauzulę wykonalności ze spółki na wspólników, co wiązało się z dodatkowym oczekiwaniem na działania sądu. W warunkach warszawskich na nadanie klauzuli oczekuje się ok. 2 miesięcy, co powoduje, że cała procedura ulegała znacznemu przedłużeniu. Dlatego w praktyce jako stronę pozwaną warto jest wskazać spółkę i wspólników. Na takim stanowisku stanął SN w wyroku z 10 maja 1996 r. (I PRN 63/95, OSNP 1996/23/355), w którym wskazano, że występując z powództwem przeciwko pracodawcy będącemu spółką cywilną, pracownik powinien w pozwie oznaczyć jako stronę pozwaną nie tylko spółkę, ale także wszystkich wspólników. Zdaniem SN, w wypadku pozywania spółki cywilnej dla pełnej ochrony roszczeń pracownika konieczne jest pozwanie również wspólników, a to z uwagi na brzmienie art. 864 k.c., zgodnie z którym za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie, i skorelowanego z nim art. 778 k.p.c., zgodnie z którym do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników tej spółki konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. Jeżeli pracownik nie pozwie łącznie spółki i wspólników, to sąd I instancji powinien z urzędu wezwać wspólników do udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Wskazana uchwała była poddawana krytyce, której nie sposób odmówić racji. Tytułem przykładu można wskazać na artykuł J. Gudowskiego, w którym Autor stwierdził, że: pracownik może pozywać spółkę cywilną jako pracodawcę pod nazwą spółki. Wymaganie oznaczania spółki obdarzonej zdolnością sądową przez wskazanie imion, nazwisk i adresów wszystkich jej wspólników, jest w istocie zaprzeczeniem tej zdolności i prowadzi do stworzenia jakiejś trzeciej, nowej jakości procesowej, wyrażającej "zdolność bez zdolności". Wskazanemu rozumowaniu nie sposób odmówić racji - skoro spółka jest pracodawcą, to nie ma konieczności pozwania również wspólników. Z drugiej strony na gruncie postępowania egzekucyjnego może dojść do poważnych komplikacji z tej przyczyny, że nie jest możliwe prowadzenie egzekucji przeciw spółce. Należałoby zatem rozciągnąć zdolność sądową i procesową spółki na wszystkie etapy postępowania cywilnego (nie tylko rozpoznawczego, ale i egzekucyjnego), co z kolei mogłoby odnowić stary spór o zdolność prawną spółki cywilnej i traktowanie jej jako przedsiębiorcy. W każdym razie w obecnym stanie prawnym mamy do czynienia z sytuacją, w której, pozywając spółkę cywilną, warto z przyczyn praktycznych wskazać oprócz spółki także wspólników. Z kolei pozywając pracownika, spółka cieszy się pełną formalną zdolnością sądową i procesową - nie ma potrzeby wymieniania wspólników, choć wyrok powinien na nich opiewać, aby tytuł egzekucyjny nadawał się w pełni do przymusowej realizacji.